του Δρ. Βενιαμίν Καρακωστάνογλου*
Ο ρόλος της Θεσσαλονίκης καθορίσθηκε, ιδίως μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, από την κεντρική θέση της στην έξοδο της Νότιας Βαλκανικής προς την Θάλασσα που καθιστούσε το λιμάνι της κόμβο εμπορίου και οικονομίας προς τα βόρεια αλλά και προς τον οριζόντιο άξονα, δηλ. προς την Ανατ. Θράκη και την Τουρκία, όπως και προς την Ιταλία μέσω Ηγουμενίτσας.
Ο Ψυχρός Πόλεμος (1945-1991) απέκοψε την Βαλκανική ενδοχώρα από την Βόρεια Ελλάδα (Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη) και την Θεσσαλονίκη από τις αγορές των Βαλκανίων και κατά προέκταση προς τους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες από και προς την Κεντρική Ευρώπη. Μολονότι η οικονομική δραστηριότητα ξεπερνούσε τα πολιτικά και ιδεολογικά όρια και αντιπαλότητες, χρειάστηκε η λήξη του Διπολισμού και η μεταστροφή της Ανατ. Ευρώπης (και των Βαλκανίων) προς την πλουραλιστική δημοκρατία και την ελεύθερη οικονομία της αγοράς, για να απελευθερωθούν πλήρως οι οικονομικές και ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Ταυτόχρονα οι διακρατικές σχέσεις πέρασαν σε νέα εποχή με την ένταξη των περισσότερων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ. Η αιματηρή διάλυση της πρώην Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας, με τους πολέμους που ακολούθησαν σην Βοσνία-Κροατία και στο Κοσσυφοπέδιο, οδήγησαν σε διεθνείς επεμβάσεις, που όμως δεν φαίνεται να έχουν επιτύχει βιώσιμες λύσεις και συμβατές με το Διεθνές Δίκαιο, στη νέα κρατική διάρθρωση που διαμορφώθηκε στην περιοχή.
Πρόσφατες εξελίξεις και επωαζόμενες κρίσεις υπογραμμίζουν τις υπάρχουσες εκκρεμότητες και βέβαια αποτελούν εμπόδια στην ενσωμάτωση όλων των υπολοίπων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ. Η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπογράμμισε τις αρνητικές πιθανότητες που παραμένουν για την Ευρωπαϊκή ασφάλεια και ευημερία, αλλά και τις πιθανότητες μιας νέας αρχιτεκτονικής παγκόσμιας ισχύος που ενδεχομένως θα προκύψει μεταξύ Ρωσίας-Κίνας και άλλων χωρών όπως το Ιράν, η Τουρκία (πάντα ερμαφρόδιτη), το Πακιστάν κ.α. Και ίσως θα επαναφέρουν νέα κατάσταση Ψυχρού Πολέμου.
Σ’ όλο αυτό το επικίνδυνο και ρευστό πλαίσιο, η Ελλάδα αποτελεί πόλο σταθερότητας και προβλεψιμότητας, ενώ και οι οικονομικές επιτυχίες της για την αντιμετώπιση της χρεοκοπίας της και η σταδιακή μετέπειτα απογείωση της οικονομίας της, αναδεικνύουν τον θετικό ρόλο και τις ευοίωνες προοπτικές της.
Οι πρόσφατες αμυντικές συμφωνίες για επέκταση στρατιωτικών διευκολύνσεων, μείζονα εξοπλιστικά προγράμματα και στρατηγικές συνεργασίες, με χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, αποδεικνύουν την παραπάνω εκτίμηση.
Ο ρόλος της Βορείου Ελλάδος, δηλ. Μακεδονίας, Θράκης αλλά και της Ηπείρου, που καθορίζει τον χερσαίο χώρο της γειτονίας της χώρας μας με τα Βαλκάνια, με κεντρικό πόλο και κόμβο την Θεσσαλονίκη, ως συμπρωτεύουσα (ήδη από το Βυζάντιο), μεγάλο πολεοδομικό συγκρότημα και κέντρο εμπορίου αλλά και θαλάσσιων, αεροπορικών και χερσαίων συγκοινωνιών και μεταφορών, αναβαθμίζεται πολύπλευρα. Αυτό διαμορφώνει νέες δυνατότητες συγκλίσεων με κάθετους και οριζόντιους άξονες που διασταυρώνονται στη Θεσσαλονίκη.
Η πρόσφατη επιλογή των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ για την Αλεξανδρούπολη ως λιμένα αφετηρίας και νότιας κατάληξης ενός οδικού και πιθανότατα και σιδηροδρομικού άξονα προς βορράν, δηλ. προς Βουλγαρία, Ρουμανία, που θα διέρχεται και από άλλες χώρες της Ευρ. Ένωσης και του ΝΑΤΟ, μέχρι να φθάσει στην Πολωνία, τις Βαλτικές χώρες και την Βαλτική θάλασσα, συνδέοντας τελικά και τις δύο Σκανδιναβικές χώρες, νέα μέλη του ΝΑΤΟ (Φινλανδία, Σουηδία), διαμορφώνει μια τεράστια διακρατική σύνδεση που θα βαίνει παράλληλα με την Ρωσική Ομοσπονδία και τις δύο πρώην Σοβιτεικές Δημοκρατίες της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, οι οποίες αποτελούν στόχους χερσαίας επέκτασης ή πολιτικού ελέγχου της Μόσχας.
Η σύνδεση αυτή, λοιπόν, της Μεσογείου με την Βαλτική θάλασσα ενισχύει τις στρατιωτικές-αμυντικές δυνατότητες και την συνοχή του ΝΑΤΟ και της Ευρώπης, στα Δυτικά σύνορα της Ρωσίας και χωρών που κινδυνεύουν από αυτήν ή την στηρίζουν.
Η περίπτωση-παράδειγμα του άξονα της Αλεξανδρούπολης, που αφορά κατ’εξοχήν την άμυνα και ασφάλεια και την ενέργεια της Ευρώπης, μπορεί με την ίδια αντίληψη να χρησιμοποιηθεί και για έναν κάθετο άξονα με έμφαση στο εμπόριο, τις οικονομικές δοσοληψίες και τις μεταφορές-συγκοινωνίες με αφετηρία την Θεσσαλονίκη στο Νότο και κατάληξη στα Γερμανικά και Ολλανδικά λιμάνια στον Βορρά, στην Βαλτική και την Βόρεια Θάλασσα. Και μάλιστα, εκτός από τις οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές και συγκοινωνίες, και μέσω ποτάμιων συνδέσεων που υπάρχουν ή μπορούν να δημιουργηθούν. Η τουριστική ανάπτυξη είναι επίσης ένας προνομιακός τομέας που θα ωφεληθεί από έναν τέτοιο άξονα, με προφανή μεγάλα κέρδη για τη χώρα μας.
Οι υπάρχουσες υποδομές συγκοινωνιών και μεταφορών στη Βόρεια Ελλάδα(Εγνατία) αλλά και όσες κατασκευάζονται ή μπορούν να σχεδιασθούν για το μέλλον, συμπεριλαμβανομένων και των ενεργειακών αγωγών, έχουν την ικανότητα να στηρίξουν αυτόν τον νέο πολυλειτουργικό και διευρωπαϊκό κάθετο άξονα με αφετηρία την Θεσσαλονίκης μας.
Αντιστοιχες δυνατότητες υπάρχουν και με τον οριζόντιο άξονα από τα σύνορα του Έβρου μέχρι το λιμάνι της Ηγουμενίτσας, μέσω της Εγνατίας οδού και θαλάσσιας συνέχειας προς τα πλησιέστερα Ιταλικά λιμάνια (Μπάρι, Μπρίντιζι). Η “σιδηροδρομική Εγνατία” που πρέπει να ολοκληρωθεί (ευκολότερα στα ανατολικά, δυσκολότερα δυτικά) αλλά και τα υπάρχοντα λιμάνια Ηγουμενίτσας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης και τα διεθνή αεροδρόμια Θεσσαλονίκης, Καβάλας (Χρυσούπολης) και Αλεξανδρούπολης, με ένα πρόσθετο διεθνές στα Ιωάννινα, αποτελούν υποδομές που θα καταστήσουν την Βόρεια Ελλάδα κάθετο και οριζόντιο άξονα για τα Βαλκάνια προς τη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, τη Β. Αφρική και την Κεντρική και Δυτ. Ευρώπη. Ο αγωγός φυσικού αερίου ΤΑΡ και άλλοι βόρειοι κάθετοι που υπάρχουν ή μπορούν να γίνουν, καθιστούν την Β. Ελλάδα ενεργειακό κόμβο για τα Βαλκάνια και παραπέρα.
Η Θεσσαλονίκη ως Πολεοδομικό συγκρότημα, η Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας ως η μεγαλύτερη χερσαία περιφέρεια της χώρας, με 1,9 εκατομμύρια πληθυσμού, σε σύμπραξη και με τις άλλες περιφέρειες (Αν. Μακεδονίας-Θράκης, Δυτ. Μακεδονίας και Ηπείρου) με κατάλληλες επιχειρηματικές και καινοτομικές επενδύσεις και δράσεις, που ήδη πληθαίνουν και με ξένα κεφάλαια από μεγάλα Εταιρικά ονόματα, μπορούν να κάνουν την διαφορά: στην ανάπτυξη, στην ευημερία,στην επιστήμη, και την τεχνολογία, στην διεθνή ακτινοβολία της Μακεδονίας, της Θράκης, της Ηπείρου, ώστε να αντισταθμιστεί ο υπέρμετρος και μη ορθολογικός υδροκεφαλισμός της Αττικής και ο ανερχόμενος ανταγωνισμός από γειτονικές χώρες της ευρύτερης περιφέρειας μας.
* Διεθνολόγος, Μον. Λέκτωρ Νομικής ΑΠΘ, Τομεάρχης Διαπεριφερειακών Συνεργασιών, πρ. Πρόεδρος Περιφερειακού. Συμβουλόυ Κεντρικής Μακεδονίας, πρ. Αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού Θεσσαλονίκης, πρ. Επικεφαλής Εναλλακτικής Έδρας Οργανισμού Ανασυγκρότησης Ν.Α. Ευρώπης
Τα άρθρα και τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.
