Ο νέος ρόλος της Γερμανίας στο Κυπριακό

Τα συγχαρητήρια από τη Γερμανία στον νικητή δεν άργησαν. Δεν πέρασαν ούτε 24 ώρες από την επανεκλογή του Τούρκου προέδρου και ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς σήκωσε το τηλέφωνο. Το τηλεφώνημα αποτέλεσε κάτι περισσότερο από διπλωματική ευγένεια. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της γερμανικής κυβέρνησης, ο Σολτς και ο Ερντογάν συμφώνησαν να προσεγγίσουν τη συνεργασία με “ανανεωμένο σθένος”. Μετά τις εντάσεις το τελευταίο διάστημα, η πρώτη επικοινωνία των δυο ανδρών μπορεί να χαρακτηριστεί ως θετική. Επισήμως, το Βερολίνο είχε ασκήσει ουδετερότητα στις προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι η πολιτική τάξη στη Γερμανία – και αυτό ισχύει για όλα τα κόμματα – θα χαιρόταν με μια νίκη της αντιπολίτευσης.

Αυτό είναι πλέον παρελθόν. Τώρα το Βερολίνο πιέζει – με βιασύνη – για μια νέα εκκίνηση στις σχέσεις με την Άγκυρα. Για το σκοπό αυτό, ο Σολτς κάλεσε τον Ερντογάν να επισκεφθεί το Βερολίνο. Η ημερομηνία δεν έχει ακόμη οριστεί. Ωστόσο, η Καγκελαρία έχει ήδη κατονομάσει τα θέματα που θέλει να συζητήσει με τον Ερντογάν: “Μαζί θέλουν να εργαστούν για μια θετική εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο, για τις αποφάσεις στο ΝΑΤΟ και τη σχέση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση”, αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του Βερολίνου.

Δύο ημέρες αργότερα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος πρόσθεσε ότι ο Όλαφ Σολτς έθεσε στον Ερντογάν και το Κυπριακό: “Το Κυπριακό είναι ένα θέμα”, σημείωσε ο εκπρόσωπος. “Υπάρχουν πολλά διμερή ζητήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τα οποία θέλουμε να προωθήσουμε εποικοδομητικά”.

Το ό,τι η γερμανική κυβέρνηση θέτει το κυπριακό ζήτημα σε αυτή τη φάση μιας νέας πολιτικής αρχής με την Άγκυρα κάθε άλλο παρά αυτονόητο είναι. Ενδεχομένως αυτό να οφείλεται και στην πρόσφατη επίσκεψη του Κύπριου Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη στη Γερμανία.

Ο τελευταίος συναντήθηκε με τον Όλαφ Σολτς στο Βερολίνο λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές στην Τουρκία. Σύμφωνα με την κυπριακή πλευρά, η επίσκεψη υπήρξε επιτυχής: “Είμαι απόλυτα ικανοποιημένος από τις συνομιλίες”, τόνισε ο Κύπριος πρόεδρος.
Ο Όλαφ Σολτς όχι μόνο είχε επαναλάβει τη γνωστή  και σταθερή γερμανική θέση επί της ουσίας του Κυπριακού, σύμφωνα με την οποία το Βερολίνο υποστηρίζει λύση διζωνικού ομοσπονδιακού κράτους όπου οι δυο κοινότητες θα εκπροσωπούνται στην ηγεσία. Μεγαλύτερη σημασία από αυτή την πολιτικά αυτονόητη διαπίστωση αποκτά η προθυμία του Βερολίνου να αναλάβει ενεργό ρόλο για την άρση του αδιεξόδου. “Θέλουμε να βοηθήσουμε”, δήλωσε ο Σολτς. “Η Γερμανία είναι έτοιμη να συμβάλει ώστε όλοι να αποκτήσουν περισσότερη εμπιστοσύνη ο ένας προς τον άλλον και αν αυτο είναι επιθυμητό, είμαστε ευχαρίστως στην διάθεση να στηρίξουμε τη διαδικασία διαπραγμάτευσης.”

Οι Αμερικανοί θέλουν πιο δραστήριους τους Γερμανούς 

Πολύ πριν από τις εκλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία, είχε γίνει γνωστό ότι η Δύση προετοιμάζει διαμεσολάβηση στα ελληνοτουρκικά αμέσως μετά τις κάλπες. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές στο Βερολίνο, επιθυμία των Αμερικανών είναι οι Γερμανοί να αναλάβουν πιο ενεργό διπλωματικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Βλέπουμε αυτές τις μέρες ότι αυτός ο πιο ισχυρός ρόλος παίρνει σάρκα και οστά.

Προκαλεί εντύπωση ότι το Κυπριακό, που είναι χωρίς αμφιβολία από τα πιο περίπλοκα  προβλήματα στην περιοχή, βρίσκεται στην αρχή. Μια εξήγηση για αυτή την ιεράρχηση μπορεί να είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η εκλογική διαδικασία. Μπορούμε να αναμένουμε μια νέα δυναμική και  στις σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας αμέσως μετά τις δεύτερες εκλογές στην Ελλάδα.

Αντίθετα με τις δηλώσεις της κυπριακής ηγεσίας, ο ρόλος της Γερμανίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις παίζει το πολύ δευτερεύοντα ρόλο στις δημόσιες τοποθετήσεις των πολιτικών στην Αθήνα και δεν αποτελεί σχεδόν καθόλου θέμα στον ελλαδικό Τύπο. Εντελώς διαφορετική είναι η επικοινωνία της κυπριακής κυβέρνησης, η οποία τονίζει με σαφήνεια τον επιβοηθητικό ρόλο του Βερολίνου. “Ο ρόλος της Γερμανίας είναι καθοριστικός” είπε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης στο Βερολίνο. Και στη συνέχεια έγινε συγκεκριμένος: “Ξέρω ότι (η Γερμανία) διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο, τόσο στα ελληνοτουρκικά, αλλά και στις δικές μας περιπτώσεις, στην παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην αποκλειστικη οικονομική της ζώνη. Η Γερμανία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο έτσι ώστε να τερματιστούν αυτές οι ενέργειες.”

Από την σκοπιά της Λευκωσίας (και της Αθήνας) η “αναχαίτιση” των προκλητικών πολιτικών του Ερντογάν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως επιτυχία. Ωστόσο, το κατά πόσο το Βερολίνο έχει τα μέσα να επιφέρει μια αλλαγή της διχαστικής πολιτικής της Τουρκίας στο Κυπριακό είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση. Για τον Ερντογάν η λύση των δύο κρατών είναι πλέον ο δεδηλωμένος στόχος. Ακόμα και η επιστροφή στις διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών κατι που  επιδιώκει η Λευκωσία, θα αποτελούσε παραχώρηση για την Άγκυρα.

Αυτή την στιγμή η επανέναρξη των συνομιλιών είναι ο κεντρικός στόχος της Λευκωσίας. Ο ρόλος του Βερολίνου είναι να πιέσει τους Τούρκους να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ως κίνητρο, οι Γερμανοί- εκ μέρους της ΕΕ – μπορούν να προσφέρουν την αναβάθμιση των σχέσεων της Άγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το λόγο αυτό, επίσης, η Λευκωσία επιθυμεί έναν ισχυρότερο ρόλο της ΕΕ στο Κυπριακό.
Δεν αποκλείεται πέρα απο τον Όλαφ Σολτς σύντομα να δούμε και  δεύτερη γνωστή  προσωπικότητα απο την Γερμανία στην πρώτη γραμμή του Κυπριακού. Ως γνωστόν η Λευκωσία προωθεί την ιδεα ενος ειδικού απεσταλμένου της ΕΕ για το Κυπριακό. Κύριο μέλημα του προσώπου αυτού θα είναι να πείσει την Άγκυρα να επιστρέψει στην διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών.

Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτή την προσωπικότητα είναι να έχει σχέσεις εμπιστοσύνης με τον Τούρκο πρόεδρο. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Βερολίνο, ο Κύπριος πρόεδρος επιβεβαίωσε ότι η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ είναι στα μάτια του κατάλληλη υποψήφια για τη θέση αυτή.

Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 90 διετέλεσε διευθυντής της Ελληνικής Σύνταξης της Deutsche Welle.

DW