Ο μεσαίος Ερντογάν δουλεύει και τον Πούτιν και τον Τράμπ.

Του Alain Frachon, αρθρογράφου στον «Le Monde», 8-10-2020

Μετάφραση : Αλκης Καλλιαντζίδης

Μια περιφερειακή δύναμη με τεράστια φιλοδοξία, η Τουρκία του Ερντογάν χλευάζει το Κρεμλίνο και τον Λευκό Οίκο

Η υποστήριξη της Άγκυρας στην επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δείχνει πώς μια μεσαία δύναμη μπορεί να εγκλωβίζει τις μεγάλες ρωσικές και αμερικανικές δυνάμεις.

Χρονογράφημα. Δεν φοβάται ούτε τη Μόσχα ούτε την Ουάσιγκτον. Απρόβλεπτη έκρηξη στη διεθνή σκηνή, ο Τούρκος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τεράστια όρεξη και μυϊκό θράσος, προκαλεί τους μεγάλους αυτού του κόσμου. Απεικονίζει στον Καύκασο μία από τις πραγματικότητες της στιγμής : τα μεσαία βάρη διατηρούν τον έλεγχο των βαρέων βαρών.

Πού είναι η αμερικανική ηγεσία, όταν ένα από τα μέλη του ΝΑΤΟ, η Τουρκία, ξυπνά, χωρίς να προειδοποιεί τους «συμμάχους» της, το πολεμικό μέτωπο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ; Πού βρίσκεται η ρωσική υπεροχή στην παραδοσιακή «ζώνη επιρροής» της, όταν, υποστηριζόμενη από την Τουρκία, μια πρώην σοβιετική δημοκρατία, το Αζερμπαϊτζάν, χτυπάει μιαν άλλη, την Αρμενία; Περιφερειακή δύναμη με τεράστια φιλοδοξία, η Τουρκία του Ερντογάν χλευάζει το Κρεμλίνο και τον Λευκό Οίκο. Από τον Βλαντιμίρ Πούτιν έως και τον πυρετώδη  Ντόναλντ Τραμπ.

Οι μάχες που άρχισαν στις 27 Σεπτεμβρίου 2020 από το Αζερμπαϊτζάν, συνεχίζονταν έως και αυτήν την βδομάδα. Το Στεπανακέρτ, η «πρωτεύουσα» του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, θύλακας με πλειοψηφία Αρμενίων στην περιοχή των Αζέρων, βομβαρδίζεται καθημερινά από τις δυνάμεις του Μπακού. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η αυτοανακηρυγμένη ανεξάρτητη δημοκρατία, υποστηρίζεται από τη γειτονική Αρμενία – για να μην πούμε ότι είναι μέρος αυτής. Στις συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990, οι αρμενικές δυνάμεις χάραξαν γύρω από τον θύλακα αυτόν και, για να τον προστατεύσουν, ζώνες ασφαλείας από τις οποίες εκδιώχθηκαν βίαια δεκάδες χιλιάδες Αζέροι.

Η Μόσχα παρατηρεί

Ποιος είναι ο στόχος του Μπακού; Προσπαθεί να ανακτήσει ένα μέρος του εδάφους που παραχωρήθηκε στις μάχες του περασμένου αιώνα; Επανέναρξη μιας διεθνούς διαπραγμάτευσης για το καθεστώς του Καραμπάχ; Η Μόσχα παρατηρεί, καλεί για εκεχειρία, εν ολίγοις, διστάζει στο τι θα κάνει. Η επίθεση των Αζέρων  προμελετήθηκε, προετοιμάστηκε εκ των προτέρων από δυνάμεις που παραδοσιακά εξοπλίζονται από τη Ρωσία. Μεταξύ του Μπακού και της Μόσχας, οι δεσμοί είναι επίσης συναισθηματικοί : ο σύντροφος «papa» Aliev, ο Heydar, πατέρας του σημερινού προέδρου των Αζέρων, Ilham Aliev, ήταν μέλος του Πολιτικού Γραφείου (Politburo) της ΕΣΣΔ. Δεσμοί σφραγίστηκαν, με ένα ποτήρι βότκα στο χέρι, τραγουδώντας την κομμουνιστική Διεθνή. Τούτο δεν είναι ασήμαντο.

Γνώριζε ο Πούτιν τις προθέσεις του Aliev του νεότερου ; Μπορούμε πάντα να αποδώσουμε στον μεγάλο στρατηγό του Κρεμλίνου κάποια μακιαβελικά κίνητρα ότι θα αφήσει τον πόλεμο να ξαναρχίσει για λίγο στην περιοχή. Είναι δύσκολο βέβαια να δούμε το όφελός του. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία είναι ακόμη πιο παρούσα : συνδέεται με την Αρμενία με μια αμυντική συμφωνία που δεν καλύπτει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οπλίζει τις δυνάμεις του Ερεβάν. Έχει  μια στρατιωτική βάση στο έδαφος της Αρμενίας. Η Ρωσία είναι κατά κάποιο τρόπο στο σπίτι της, τόσο στο Μπακού όσο και στο Ερεβάν.

Συνήθως, το Κρεμλίνο κηρύσσει το τέλος των μαχών μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων. Και ο καθένας υπακούει στον προμηθευτή του όπλων. Μόνο που αυτή τη φορά το Μπακού μπορεί να ποντάρει στην Τουρκία του Ερντογάν για να διαθέτει μια μεγαλύτερη αυτονομία ελιγμών. Η άποψη του τουρκόφωνου Αζερμπαϊτζάν στο Καραμπάχ έγινε και άποψη του Τούρκου προέδρου. Ο δεύτερος ισχυρότερος εθνικός στρατός του ΝΑΤΟ, δηλαδή ο τουρκικός, υποστηρίζει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, την επίθεση των Αζέρων : με drones και Άραβες στρατιώτες – με έντονο ισλαμικό χρώμα – στρατολογημένους από την Άγκυρα, ίσως ακόμη και με αεροπορική  υποστήριξη.

Οι New York Times ανέφεραν αυτήν την εβδομάδα το περιεχόμενο μιας συζήτησης μεταξύ του πρωθυπουργού της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν και του Ρόμπερτ Ο’Μπριέν, του επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου. Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτρέπουν σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, συμμάχου της Ουάσινγκτον, ρωτούσε ο Πασινιάν, να βομβαρδίζει με αμερικανικά F-16 έναν πληθυσμό Αρμενικής καταγωγής σε μια αμφισβητούμενη περιοχή ; Η Άγκυρα διαψεύδει, όχι την υποστήριξή της για την επίθεση του Μπακού, αλλά ότι τουρκικά F-16 βομβαρδίζουν τον Στεπανακέρτ.

Στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, το οποίο χαρακτήρισε γενοκτονία τη σφαγή των Αρμενίων από την Τουρκία στην αρχή του 20ού αιώνα, δεν εκτιμούν καθόλου ότι ο Τούρκος σύμμαχος του ΝΑΤΟ συμμετέχει σε μια επίθεση εναντίον των Αρμενίων του Καραμπάχ. Εκτιμούν ότι η ιστορία υποχρεώνει την Τουρκία να έχει κάποιο είδος μίνιμουμ ουδετερότητας –  μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας. Αλλά ο Τραμπ έχει μια αδυναμία για τον Ερντογάν. Υπάρχει στον ισχυρό άνδρα του Βοσπόρου αυτός ο παρορμητικός και αυταρχικός τρόπος, αυτό το θράσος και αυτός ο τρόπος να χλευάζει τους εμπειρογνώμονες που αρέσει τον Αμερικάνο.

Περιφερειακός επεκτατισμός

Τέλος, από τη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμούν ότι η διατήρηση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ δικαιολογεί την ανεκτικότητα όλων των παραλογισμών του Ερντογάν, ο τελευταίος έχει λυμένα τα χέρια να ακολουθεί την περιφερειακή επεκτατική πολιτική του – στον Καύκασο, στη Μέση Ανατολή, στο Μαγκρέμπ και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες σίγουρα λυπούνται, αλλά συμφωνούν.

Η Ρωσία δεν είναι σε καλύτερη θέση. Εάν ο Πούτιν πίστευε ότι είχε κερδίσει την αναγνώριση του Τούρκου προέδρου, πουλώντας του πέρυσι, τους αντι-αεροπορικούς πυραύλους S-400, έκανε λάθος. Σήμερα, ο μεγάλος στρατηγός του Κρεμλίνου βρίσκεται απέναντι στην Τουρκία και στις δυνάμεις της σε τουλάχιστον δύο από τα μέτωπα που τον πονάνε : στη Συρία, όπου η Άγκυρα κατέχει ένα μέρος της χώρας. Στη Λιβύη, όπου οι Τούρκοι και οι Ρώσοι βρίσκονται σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Για να μην αναφέρουμε τον Καύκασο, όπου ο Ερντογάν τροφοδοτεί τις μάχες μεταξύ των δύο από τους προστατευόμενους του Κρεμλίνου …

Το 1956, όταν ο Πρόεδρος Dwight Eisenhower, ενοχλήθηκε και πήρε την έγκριση, στην περίπτωση αυτή, από την ΕΣΣΔ, διέταξε τους Βρετανούς, τους Γάλλους και τους Ισραηλινούς να τερματίσουν την αποστολή τους στην Αίγυπτο, και εισακούστηκε. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν ειρήνη στα Βαλκάνια, με τη συγκατάθεση της Μόσχας, τα κανόνια σιώπησαν. Οι μεγάλες δυνάμεις ασκούσαν ακόμη επιρροή. Σήμερα, ο μεσαίος Ερντογάν «δουλεύει» και τον Πούτιν και τον Τραμπ.