του Εμμανουήλ Μουρτζάκη*, Πλωτάρχη ΠΝ

Aʹ χρηματικό βραβείο ετήσιου διαγωνισμού μελετών Ναυτικής Επιθεώρησης έτους 2018.

Η Πρώτη δημοσίευση του κειμένου έγινε στη Ναυτική Επιθεώρηση

http://www.yin.mil.gr/wp-content/uploads/2016/10/T610.pdf

«Ως πλείονα ταῖς Περσῶν γυναιξὶ σωφροσύνην ἢ Πέρσαις ἀνδρείαν ἐπιδεδειγμένον»

«(…να θαυμάζει τον Αλέξανδρο), που είχε δείξει μεγαλύτερη σωφροσύνη στις γυναίκες των Περσών από όσην ανδρεία προς τους ίδιους τους Πέρσες ως μαχητές»

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, «Αλέξανδρος» (30.10)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Εύλογα κάποιος θα αναρωτηθεί πως μπορεί ο Μεγάλος Έλληνας στρατηλάτης να έχει σχέση με το σημερινό Ιράκ. Η γεωγραφική αυτή περιοχή, ήταν μέρος της Περσικής Αυτοκρατορίας την οποία ο Αλέξανδρος κατέλαβε με θαυμαστό τρόπο σε πολύ νεαρή ηλικία. Σε αυτήν, υπήρχαν πόλεις, διοικητικά, πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά κέντρα του Περσικού κράτους. Όμως, σκοπός του παρόντος δεν είναι να παρουσιάσει τις αρχαιότητες της περιοχής, αλλά να εξετάσει στον ιστορικό και παρόντα χρόνο τα κάτωθι: πώς συμπεριφέρθηκε στους γηγενείς πληθυσμούς ο Αλέξανδρος όταν την κατέλαβε, ποιά ήταν τα χαρακτηριστικά της πολιτικής του ηγεσίας συνολικά απέναντι στους λαούς της Περσικής Αυτοκρατορίας, πώς οι μεταγενέστεροι Ρωμαίοι αυτοκράτορες χρησιμοποίησαν την Αλεξανδρινή παρακαταθήκη και πώς κρίνει ο Νικολό Μακιαβέλι τον ηγεμόνα Αλέξανδρο. Χιλιάδες χρόνια μετά την εποχή του τελευταίου, οι ΗΠΑ αφού κατέκτησαν αυτό το ισχυρό κράτος της Μέσης Ανατολής, πώς συμπεριφέρθηκαν στον λαό του και γιατί τελικά η πολιτική τους ηγεσία απέτυχε τόσο οικτρά σε αντίθεση με τον Μακεδόνα βασιλιά.

Αυτό που πολλοί αγνοούν είναι ότι ο Αλέξανδρος δεν χαρακτηρίζεται Μέγας μόνο για τα στρατιωτικά του κατορθώματα, που αναμφίβολα είναι τεράστια, αλλά κυρίως για την πολιτική του ιδιοφυΐα και το στρατηγικό του νου. Η πολιτική του μεγαλοφυΐα άρχισε να ξεδιπλώνεται μετά την νίκη του επί του βασιλιά Δαρείου1 και την κατάλυση του Περσικού κράτους, οπότε και έγινε «Κύριος της Ασίας». Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι λαοί που κατέκτησε δεν εξεγέρθηκαν εναντίον του, ενώ ούτε οι διάδοχοί του αντιμετώπισαν ανάλογα προβλήματα. Επιπρόσθετα, η Περσική ελίτ αποδέχτηκε την εξουσία του και δεν δημιούργησε σημαντικά προβλήματα στα μελλοντικά του σχέδια για περαιτέρω κατακτήσεις.

Αντίθετα, κανένας από τους στόχους των Αμερικανών δεν επετεύχθη. Ο εκδημοκρατισμός των δομών και του πολιτικού συστήματος της χώρας, τον οποίο επιδίωκαν, ήταν μόνο θεωρητικός, οι υποδομές της χώρας κατέρρευσαν, ο στρατός και οι μονάδες ασφαλείας διαλύθηκαν, τρομοκρατικές ομάδες έκαναν την εμφάνισή τους και το κοινό έγκλημα έγινε καθημερινότητα. Παράλληλα, η συνεχόμενη δυσαρέσκεια του πληθυσμού, οι αστοχίες και τα λάθη τους δημιούργησαν το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί αρχικά μια δυναμική αντίσταση και εν συνεχεία μια αιματηρή εξέγερση, η οποία τελικά ανάγκασε τους Αμερι- κανούς να αποχωρήσουν οριστικά από το Ιράκ (2011), αφού η χώρα είχε ήδη εμπλακεί σε έναν αιματηρό εμφύλιο.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αντικείμενο της εργασίας είναι η εξέταση της πολιτικής ηγεσίας που άσκησε ο Μέγας Αλέξανδρος στους λαούς που κατέκτησε. Παράλληλα, εκείνη εξετάζεται υπό την μεταγενέστερη οπτική τόσο των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων όσο και του Νικολό Μακιαβέλι, ο οποίος ασχολήθηκε λεπτομερώς με την προσωπικότητα και την διοίκηση που άσκησε ο Έλληνας βασιλέας. Ως αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της πολιτικής ηγεσίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξετάζεται η περιοχή της Μεσοποταμίας και συγκεκριμένα το σημερινό Ιράκ. Η ιδιαιτερότητα και παράλληλα η σημασία της περιοχής βασίζεται στο γεγονός ότι σχετικά πρόσφατα μια υπερδύναμη, οι ΗΠΑ, κατέλαβαν και διοίκησαν αυτήν την περιοχή, με πενιχρά όμως αποτελέσματα.

Για την ανάλυση των ανωτέρω, ακολουθείται μια γραμμική ανάπτυξη της θεματολογίας, ξεκινώντας από την εξέταση των πολιτικών που υιοθέτησε και εφάρμοσε ο Αλέξανδρος στο πρώτο κεφάλαιο. Εν συνεχεία, αναλύεται η Ρωμαϊκή πολιτική όπως αυτή εφαρμόσθηκε από τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες και τέλος παρουσιάζεται η εκτίμηση του Μακιαβέλι για την επιτυχία των μέτρων και πολιτικών του Μακεδόνα βασιλέα. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η εμπλοκή των ΗΠΑ στο Ιράκ και πως εξελίχτηκε η Ιρακινή αντίσταση καταλήγοντας στο Ισλαμικό Κράτος. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύγκριση των πολιτικών των δύο δρώντων από όπου και διαφαίνονται τα αίτια αποτυχίας των ΗΠΑ αφού πρώτα έχει γίνει σύντομη ανάλυση των αποτελεσμάτων της Αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ καθώς και η γεωπολιτική διάσταση της Μέσης Ανατολής.

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΩΣ ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΑΣ2

Ο Μέγας Αλέξανδρος νίκησε διαδοχικά τον Δαρείο Γ’ στην Ισσό το 333 π.Χ. και στα Άρβυλα το 331 π.Χ. με αποτέλεσμα να γίνει κύριος της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η στρατιωτική του μεγαλοφυΐα ήταν μοναδική και αναγνωρίστηκε καθολικά. Ο Ναπολέων μάλιστα, συχνά ανέφερε ότι στην Ινδία διείσδυσε ο Αλέξανδρος και όχι η μακεδονική φάλαγγα3 για να τονίσει τις ικανότητές του.

Με την κατάληψη του Περσικού κράτους αρχίζει να διακρίνεται και η πολιτική μεγαλοφυΐα του Μ. Αλεξάνδρου όπως φαίνεται από τον τρόπο που συμπεριφέρθηκε στους λαούς που κατέκτησε. Καταρχήν, σύμφωνα με τον Fuller (2004) στόχος του «δεν ήταν να υπαγορεύσει τους όρους του στον Δαρείο, αλλά να πάρει την αυτοκρατορία του και, προκειμένου η κατάκτησή του να είναι επικερδής γι’ αυτόν, έπρεπε όχι μόνο να νικήσει τον περσικό στρατό, αλλά να γίνει αποδεκτός στα μάτια των λαών της Περσικής Αυτοκρατορίας4» (σελ. 498). Αυτή η βασική αντίληψη σε συνδυασμό με τα στοιχεία του χαρακτήρα του θα καθορίσουν ουσιαστικά και την μετέπειτα πολιτική του απέναντι στους ηττημένους – στο πεδίο της μάχης – Πέρσες.

Παράλληλα, και με  γνώμονα  ότι η πολεμική του δράση δεν ήταν ληστρική ούτε είχε σκοπό μόνο την συγκέντρωση λαφύρων και επιστροφή στην Ελλάδα, κατανόησε πολύ νωρίς ότι για την διατήρηση του αχανούς βασιλείου δεν απαιτούνταν μόνο στρατιωτικά μέσα. Αντίθετα, ένα πλέγμα πολιτικών ενεργειών θα του εξασφάλιζε αποδοτικότερα και μακροχρόνια αποτελέσματα. Σε αυτό το πακέτο μέτρων εντάσσεται και η υιοθέτηση περσικών εθίμων όπως ρούχα, διάδημα κεφαλής, σκήπτρο και περσικός τρόπος απόδοσης τιμών παρά τις αρχικές αντιδράσεις από τους Μακεδόνες συντρόφους του. Επιπρόσθετα, και αντίθετα με την συνήθη πρακτική, ο Αλέξανδρος δεν είχε ως σκοπό την λεηλασία πόλεων, ενώ προσπαθούσε να αποτρέψει τους στρατιώτες του, προσφέροντάς τους πλούσια δώρα.

Με τον τρόπο αυτό περιόριζε την λεηλεσία των κατεκτημένων περιοχών στο ελάχιστο, ενώ σύμφωνα με τον Fuller (2004) «σκοπός της στρατηγικής του ήταν να κερδίζει μεγάλες μάχες, ενώ σκοπός της πολιτικής του ήταν να ειρηνεύει και να μην εξοργίζει τον εχθρό, ού- τως ώστε να περιορίζει τον αριθμό των μαχών που έπρεπε να δώσει» (σελ. 535). Ουσιαστικά, ο Αλέξανδρος έκανε κάτι εξαιρετικά πρωτοποριακό για την εποχή του χαράσσοντας μια σαφή γραμμή μεταξύ περσικού στρατού και των λαών της αυτοκρατορίας. Από την μία πλευρά, έπρεπε να νικήσει τον περσικό στρατό, διότι χωρίς αυτήν την αποφασιστική νίκη είναι αμφίβολο κατά πόσο οι υπήκοοι του περσικού κράτους θα τον αποδεχόταν ως τον νέο ηγεμόνα. Από την άλλη πλευρά, έπρεπε να πάρει με το μέρος του τους λαούς αυτούς προκειμένου η εξουσία του να εδραιωθεί και να μακροημερεύσει.

Άλλωστε, σύμφωνα με τον θεωρητικό της στρατηγικής Κλαούζεβιτς5  υπάρχουν τρεις αντικειμενικοί σκοποί στη διεξαγωγή του πολέμου:

α. Η νίκη και η καταστροφή των ενόπλων δυνάμεων του εχθρού.

β. Η κατοχή των υλικών στοιχείων της επίθεσης και των άλλων πηγών ύπαρξης του εχθρικού στρατού.

γ. Η προσέλκυση της κοινής γνώμης.

Και οι τρεις αντικειμενικό στόχοι επετεύχθησαν στο ακέραιο. Ο πρώτος, με τις αλλεπάληλες στρατιωτικές νίκες, ενώ ο δεύτερος με την κατάληψη της Περσέπολης, όπου βρισκόταν το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο, η πηγή της οικονομικής ισχύος της αυτοκρατορίας. Έτσι, ο Δαρείος δεν είχε πλέον την δυνατότητα χρηματοδότησης ενός ακόμα στρατού εναντίον του Αλέξανδρου, ούτε μπορούσε να χρηματοδοτήσει επαναστάσεις όσο ο Αλέξαδρος προχωρού- σε προς τα βάθη της ανατολής και απομακρύνονταν από την Μακεδονία και τις βάσεις του, στα μετόπισθέν του.

Ο τελευταίος στόχος του επετεύχθη με την υπονόμευση της αφοσίωσης του λαού στον ηγεμόνα του και απαιτούσε μια σειρά από μέτρα τα οποία συνεχίσθηκαν και μετά τον θάνατο του Δαρείου. Στην προσπάθειά του αυτή χειρίστηκε με επιδεξιότητα τον παράγοντα χρόνο. Επιτάχυνε τις εξελίξεις επιζητώντας την αποφασιστική νίκη εναντίον του εχθρού του, ενώ παράλληλα δεν άφηνε δυσμενείς καταστάσεις ή δυσκολίες να καθυστερήσουν την προέλασή του. Κατά μία έννοια, εφάρμοσε μια πρώιμη μορφή του «κεραυνοβόλου πολέμου», ενώ υπήρξε μοναδικός στις ψυχολογικές επιχειρήσεις.

Η πολιτική ηγεσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η εφαρμογή της

Κατά την διάρκεια της σύντομης βασιλείας του, ο Μέγας Αλέξανδρος είχε να διαχειριστεί μια σειρά από πολιτικά θέματα και θέματα διακυβέρνησης, πέραν τον αυστηρά στρατιωτικών θεμάτων. Τα μέτρα που πήρε διέφεραν ανάλογα με την περιοχή, την μέχρι τότε επικρατού- σα πολιτική κατάσταση, την τοπική κοινωνία, τα ήθη και έθιμα καθώς και τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Όμως, ανεξαρτήτως περιοχής, ακολούθησε τις παρακάτω βασικές αρχές:

Πολιτική συμφιλίωσης

Ο Αλέξανδρος αντιλήφθηκε από πολύ νωρίς ότι η καλή θέληση του πληθυσμού είναι η ηθική βάση της στρατιωτικής ισχύος αλλά και της ομαλής διακυβέρνησης. Υπό το πρίσμα αυτό μπορούν να δικαιολογηθούν μία σειρά από πράξεις, όπως η επίσκεψή του στα ναό του Άμμωνα στην Αίγυπτο, διαμορφώνοντας θετικά την δημόσια εικόνα του προς τον Αιγυ- πτιακό λαό, η διατήρηση Περσών σατραπών σε επαρχίες του περσικού κράτους που κατα- λάμβανε, η ανταμοιβή Περσών που δεν αντιστάθηκαν στη δύναμή του με υψηλά αξιώματα και η προώθηση της ανάμιξης Ελλήνων και Περσών μέσω γάμων που ο ίδιος υποστήριξε υλικά και ηθικά. Καθώς ο Αλέξανδρος γνώριζε ότι οι Πέρσες υπερτερούσαν αριθμητικά των Ελλήνων, σε αναλογία πιθανόν είκοσι προς ένα ή και παραπάνω, προσπάθησε να αναμείξει τα καλύτερα και ευγενέστερα στοιχεία των δύο λαών με άμεσο και πρακτικό τρόπο. Στην πολιτική της συμφιλίωσης περιλαμβάνεται και το περιστατικό με τον σατράπη της Συρίας, Μαζαίο. Ο τελευταίος κατά την μάχη των Αρβυλών είχε διοικήσει άριστα την δεξιά πλευρά του Περσικού στρατού παρά την αρνητική για τους Πέρσες τελική έκβαση της μάχης. Μετά την ήττα κατέφυγε στη Βαβυλώνα και με την έλευση του Αλέξανδρου τον καλωσόρισε ως νικητή και του παρέδωσε αμαχητί την πόλη. Για να τον τιμήσει και να προβάλλει ένα ξεκάθαρο πολιτικό μήνυμα, ο Αλέξανδρος τον διόρισε σατράπη της Βαβυλώνας, θέτοντας τέλος σε μια πιθανή μελλοντική επιδίωξή του για κατάληψη του Περσικού θρόνου.

Πολιτική θρησκευτικής ελευθερίας και θρησκευτικού συγκριτισμού

Πέραν του βαθιά μυστικιστικού χαρακτήρα του Αλέξανδρου ως ατόμου, ο πολυθεϊσμός και η ατομική θρησκευτική ελευθερία ήταν βασικό στοιχείο της πολιτικής του. Μετά τις στρατιω- τικές του νίκες και την κατάληψη πόλεων και περιοχών απέφυγε να επιβάλλει την Ελληνική θρησκεία των Δώδεκα Θεών. Αντίθετα, σεβάστηκε σε απόλυτο βαθμό τα θρησκευτικά και λατρευτικά δεδομένα των περιοχών, υπό την κυριαρχία του. Ο Αλέξανδρος, χρησιμοποίησε ουσιαστικά τον θρησκευτικό συγκριτισμό ως πολιτικό εργαλείο πέραν από τις δικές του προσωπικές θεολογικές αναζητήσεις. Εξάλλου, ο συγκριτισμός ως εργαλείο είναι υπέρτερος του μονοθεϊσμού. Ο τελευταίος, δεν αναγνωρίζει παρά έναν θεό και απορρίπτει όλους τους υπόλοιπους. Επομένως, είναι μία μη συνεργατική θρησκεία. Αντίθετα, ο πολυθεϊσμός και ο θρησκευτικός συγκριτισμός επιτρέπει στους οπαδούς του να βρουν ομολόγους των θεών τους και στους θεούς των άλλων. Εξαιτίας αυτού, στην Τύρο, στη Μέμφιδα και στη Βαβυλώ- να ο Αλέξανδρος μπορούσε να θυσιάσει στους τοπικούς θεούς χωρίς υποκρισία, αποκτώντας ένα τεράστιο πολιτικό πλεονέκτημα σύμφωνα με τον Fuller (2004) ενώ επισκέφθηκε τον Ναό του Σολομώντα, συζητώντας θεολογικά θέματα με τους Ραβίνους. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι με τις κινήσεις αυτές ο Αλέξανδρος απέφυγε ένα θρησκευτικό πόλεμο, ο οποίος θα δυσκόλευε την επίτευξη των στρατηγικών του στόχων, ενώ θα δημιουργούσε ποικίλα προβλήματα στο εσωτερικό του μέτωπο προκαλώντας βλάβη στην στρατηγική του.

Εθνολογικά προσαρμοσμένη πολιτική

Ο χάρτης των κατακτήσεων του Αλέξανδρου χωρίζεται εθνολογικά σε δύο μεγάλες περιο- χές, δυτικά και ανατολικά του ποταμού Τίγρη, στο σημερινό Ιράκ. Δυτικά του Τίγρη, ο ντόπιος πληθυσμός ήταν μη Ιρανικός, ενώ μεγάλο μέρος ήταν Ελληνικό ή Ελληνόφωνο. Συνεπώς, σε αυτές τις περιοχές ο Αλέξανδρος μπορούσε, όπως και έκανε, να προβάλει τον ρόλο του ελευθερωτή από την Περσική δεσποτεία και κυριαρχία. Αποκατέστησε τα παλαιά δημοκρατικά πολιτεύματα ενώ συμπεριφέρθηκε στις Ελληνικές πόλεις ως σε ελεύθερους συμμάχους και ως πατέρας που βρίσκει ξανά τα χαμένα παιδιά του, γεγονός που λειτούργησε καταλυτικά στην ψυχολογία των Ελληνικών αυτών πληθυσμών. Αντίθετα, ανατολικά του Τίγρη βρίσκονταν Ιρανικοί πληθυσμοί, πιστοί στον Πέρση βασιλέα. Στις περιοχές αυτές, μία πολιτική απελευθερωτή δεν θα είχε κανένα νόημα και θα ήταν κατα- δικασμένη να αποτύχει. Η λύση δόθηκε με ένα ιδιοφυή πολιτικό ελιγμό εκ μέρους του. Προ- σπάθησε και κατάφερε να προσεταιριστεί την Περσική ηγεσία, τους σατράπες των περιοχών αυτών. Όμως ο προσεταιρισμός αυτός δεν έγινε μέσω δωροδοκίας. Αντίθετα, χρησιμοποίη- σε αριστοτεχνικά την δημόσια εικόνα του, την στρατιωτική του φήμη και την στρατιωτική του ικανότητα για να υπονομεύσει τον Δαρείο εκ των έσω. Απευθύνθηκε στα εγωιστικά συμφέροντα της ηγετικής ελίτ της Περσικής Αυλής, η οποία προτιμούσε να διατηρήσει τα προνόμια και την εξουσία της, κάτω από την εξουσία άλλου ηγεμόνα, αντί να υπερασπιστεί την εξουσία του Δαρείου, που κατέρρεε. Τελικώς, το σχέδιό του ήταν επιτυχές, κάτι που φαίνεται από την μη εμφάνιση στάσεων, επαναστάσεων ή ανατρεπτικών κινήσεων κατά την βασιλεία του και την βασιλεία των διαδόχων.

Πολιτική διατήρησης και εκσυγχρονισμού

Ο Αλέξανδρος διατήρησε σε σημαντικό βαθμό τον διοικητικό μηχανισμό των Περσών στον οποίο το δομικό στοιχείο ήταν οι σατραπείες. Είχε κατανοήσει ότι ο  θεσμός  λειτουργούσε σχετικά αποτελεσματικά για πολλά χρόνια, παρά τις αρκετές αδυναμίες του. Περιόρισε, όμως, την δύναμη των σατραπών και παράλληλα τοποθέτησε Μακεδόνες δίπλα τους, υπεύθυνους για τα στρατιωτικά θέματα προκειμένου οι πρώτοι να μην απολαμβάνουν πλήρη εξουσία και να ελέγχονται αποτελεσματικότερα.

Αναπτυξιακή πολιτική

Θεμελιώδες στην πολιτική του Αλέξανδρου ως βασιλιά ήταν η εμμονή του σε αναπτυξιακά έργα για την βελτίωση των συνθηκών των πολιτών του. Η ίδρυση τόσων πόλεων σε όλη την επικράτεια του βασιλείου του, το επιβεβαιώνει 6. Οι πόλεις αυτές ξεκίνησαν ως στρατιω- τικοί οικισμοί και εξελίχθηκαν σταδιακά σε κέντρα εμπορίου της εποχής με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.

Η συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκεται στο ανατολικό ιρανικό τμήμα της αυτοκρατορίας, καθόσον στην περιοχή αυτή οι πόλεις ήταν ελάχιστες την εποχή. Παράλληλα, και προκειμένου να καλλιεργήσει το εμπόριο αποκατέστησε τις θαλάσσιες επικοινωνίες μεταξύ Ινδίας και Περσίας, ενώ επέκτεινε το λιμάνι της Βαβυλώνας σχεδιάζοντας μια νέα Φοινίκη στην ακτή του Περσικού Κόλπου.

Η πιο σημαντική του όμως αναπτυξιακή πολιτική υπήρξε η χρηματοοικονομική (με την σημερινή έννοια του όρου). Παρά το γεγονός ότι οι Πέρσες ευγενείς και βασιλείς συνέλεγαν πολύτιμους λίθους και μέταλλα, οι εμπορικές συναλλαγές δεν γινόταν με νόμισμα, αλλά με ανταλλαγή σε είδος. Ο Αλέξανδρος δημιούργησε άφθονο νόμισμα με τον χρυσό που βρήκε στο περσικό αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των εμπορικών συναλλαγών, την καλύτερη και μαζικότερη κυκλοφορία των αγαθών, την ανάπτυξη των πόλεων και την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Συνέπεια αυτής της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας ήταν και η διάδοση του Ελληνικού πολιτισμού και της Ελληνικής γλώσσας σε όλο τον γνωστό τότε κόσμο, καθόσον  Έλληνες έμποροι, τεχνίτες, καλλιτέχνες, φιλόσοφοι και μισθοφόροι συνέρρεαν στην Ανατολή για την αναζήτηση της τύχης τους. Η κίνηση αγαθών συνέβαλλε και εν πολλοίς καθόρισε και την «ώσμωση» μεταξύ των λαών, ενώ δεν δημιούργησε προστριβές και εξεγέρσεις, καθόσον η εμπορική άνθιση βελτίωσε την ποιότητα ζωής των πολιτών, οι οποίοι προτιμούσαν την πρόοδο και την ευημε- ρία, από τις πολεμικές περιπέτειες.

Τέλος, θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλα τα παραπάνω μέτρα δεν ήταν αποσπασματικά ή σταδιακά. Αντίθετα, εφαρμόστηκαν όλα άμεσα, παράλληλα και με επιτυχία, γεγονός που φαίνεται από την αποδοχή της από το σύνολο των λαών της Περσικής Αυτοκρατορίας και μάλιστα σε σύντομο χρόνο.

Ο Μέγας Αλέξανδρος ως πρότυπο των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων

Πολλοί Ρωμαίοι Αυτοκράτορες μιμήθηκαν τον Αλέξανδρο στην κίνηση και την εξωτερική εμφάνιση (αναστολή κόμης, τυπική ελαφριά κλίση κεφαλής προς τα αριστερά κλπ). Παράλ- ληλα, αρκετοί υιοθέτησαν τον θεσμό της θεοποίησής τους, κατά τα πρότυπα της θεοποίησης του Αλέξανδρου. Όμως, εκεί που η μίμηση ή αλλιώς η συνέχιση της Αλεξανδρινής παρακα- ταθήκης ήταν πιο έντονη, είναι στην ηγεσία, την στρατηγική και φυσικά στην στρατιωτική οργάνωση και εξέλιξη ακολουθώντας το imitatio Alexandri (μίμηση του Αλέξανδρου).

Τον 1ο π.Χ αιώνα και αφού οι Ρωμαίοι είχαν ολοκληρώσει την κατάκτηση της Ανατολής, ήρθαν σε επαφή άμεση με την ιστορία και τον θρύλο του Έλληνα βασιλέα. Ο Πομπήιος7, ο Καίσαρας, ο Μάρκος Αντώνιος και ο Καρακάλλας 8, καθένας με τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, υιοθέτησαν τις Αλεξανδρινές πρακτικές. Για παράδειγμα, ο Πομπήιος απέκτησε πρώτος τον τίτλο «Magnus», ενώ στα νομίσματα του χρησιμοποίησε σύμβολα των κατακτήσεών του, παρόμοια με αυτά των νομισμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Παράλληλα, ακολούθησε πολιτική άκρως αναπτυξιακή προστατεύοντας το εμπό- ριο και κτίζοντας πόλεις στις πιο φτωχές επαρ- χίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το ίδιο έκα- ναν και άλλοι αυτοκράτορες ιδρύοντας πόλεις όπως ο Αδριανός με τις Αδριανουπόλεις κλπ.

Ο Καρακάλλας, από την άλλη, πέραν των στρατιωτικών αλλαγών, έκανε μια σπουδαία και ριζοσπαστική πολιτική πράξη. Εξέδωσε την περίφημη Constitutio Antoniniana, με την οποία χορηγήθηκε η civitas Romana (το καθεστώς του Ρωμαίου πολίτη) σε όλους του υπηκόους του Ρωμαϊκού κράτους υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αυτό που προσπάθησε έμμεσα να κάνει ο Μέγας Αλέξανδρος, το έκανε άμεσα μέσω νόμου ο Ρωμαίος Καρακάλλας, δίνοντας μεγαλύτερη και βαθύτερη ενότητα μεταξύ νικητών και ηττημένων, μεταξύ των Ρωμαίων και των υπόλοιπων λαών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο Μέγας Αλέξανδρος κατά την Μακιαβελική Θεώρηση

Στο βιβλίο του Νικολό Μακιαβέλι (1513)9 «Ο Ηγεμόνας», ο συγγραφέας αφιερώνει ολό- κληρο το Κεφάλαιο ΙV για να απαντήσει στο ερώτημα: «για ποιο λόγο το βασίλειο του Δα- ρείου το οποίο κατελήφθη από τον Αλέξανδρο δεν επαναστάτησε εναντίον των διαδόχων του μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου» (σελ. 52). Έτσι σημειώνει χαρακτηριστικά: «ο Μέγας Αλέξανδρος έγινε μέσα σε λίγα χρόνια κύριος της Ασίας, της οποίας μόλις ολοκλήρωσε την κατάκτηση, πέθανε. Επομένως φαινόταν λογικό ότι όλο εκείνο το κράτος θα εξεγειρόταν. Αντίθετα, οι επίγονοι του Αλέξανδρου διατήρησαν την εξουσία» (σελ. 53). Για τον Μακιαβέλι αυτό δεν οφείλεται τόσο στις ικανότητες του Αλέξανδρου, όσο στο σύστημα διακυβέρνησης της Περσικής Αυτοκρατορίας που έδινε αυτή την δυνατότητα ευκολότερα.

Πιο συγκριμένα, υπάρχουν–σύμφωνα με τον ίδιο – δύο διαφορετικοί τύποι ηγεμονιών10. Η πρώτη κατηγορία, είναι οι ηγεμονίες που έχουν ένα ηγεμόνα με όλους τους άλλους υπο- τελείς και οι οποίοι έχουν χριστεί αξιωματούχοι, με βάση την εύνοια και την συγκατάθεσή του. Στην κατηγορία αυτή ανήκε το Περσικό κράτος. Η δεύτερη κατηγορία, αποτελείται από τις ηγεμονίες οι οποίες έχουν ένα ηγεμόνα και ευγενείς, οι οποίοι όμως αντλούν την εξου- σία και την θέση τους από την καταγωγή τους (κληρονομικό δικαίωμα). Κατά τον Μακιαβέλι, η κατάκτηση ενός κράτους με το πρώτο σύστημα διακυβέρνησης είναι δύσκολη, αλλά όταν κατακτηθεί, η διατήρησή του είναι σχετικά εύκολη. Αντίθετα, στην δεύτερη περίπτωση η κατάκτησή του είναι εύκολη, αλλά η διατήρηση απαιτεί καταβολή περισσότερων δυνάμεων. Επομένως, ο Αλέξανδρος χρειάστηκε πρώτα να επιτεθεί στον Δαρείο και να τον νικήσει κατά κράτος στο πεδίο της μάχης. Στη συνέχεια και έχοντας νικήσει και λόγω της δολοφονίας του Δαρείου, ο Αλέξανδρος μπορούσε να έχει αυτό το κράτος εξασφαλισμένο11.

Όμως μέσα στο βιβλίο «Ο Ηγεμόνας», υπάρχουν και άλλα στοιχεία – συμβουλές προς τον ηγεμόνα και την πολιτική διοίκηση σε μια κατεκτημένη περιοχή. Κάποια εφαρμόσθηκαν από τον Αλέξανδρο χιλιάδες χρόνια πριν και μάλιστα πολύ αποτελεσματικά. Κάποια άλλα πάλι όχι. Αναλυτικότερα, στο Κεφάλαιο ΙΙΙ του βιβλίου «Ο Ηγεμόνας», ο Μακιαβέλι (1513) θε- ωρεί ότι ο νέος κυρίαρχος – κατακτητής ενός κράτους για να διατηρήσει με ασφάλεια την εξουσία του αρκεί να εξαλείψει την δυναστεία του προηγούμενου ηγεμόνα12. Στην περίπτω- ση Αλέξανδρου – Δαρείου, αρκούσε η φυσική εξόντωση της οικογένειας του δεύτερου. Στις παραδοσιακές κοινωνίες της εποχής ο δεσμός αίματος ήταν αρκετά ισχυρός και σημαντικός. Το άτομο υπήρχε και αναπτυσσόταν μέσα στην οικογένεια από την οποία αντλούσε δύναμη και ισχύ αλλά και στην οποία προσέφερε μέρος των δυνάμεών του. Το άτομο από μόνο του δεν μπορούσε να υπάρξει, δεν μπορούσε να αμυνθεί αλλά ούτε να επιβιώσει. Όλα τα μέλη της οικογένειας ήταν υποχρεωμένα να ταυτίζονται και να υπερασπίζονται την οικογένεια από την οποία καταγόταν. Επομένως, καταστρέφοντας αυτήν την δομή, η επιβολή της νέας εξουσίας θα ήταν ευκολότερη. Όμως, ο Αλέξανδρος δεν εφάρμοσε αυτό τον κανόνα, αν και συνηθισμένο στην εποχή του. Αντίθετα, όχι μόνο τίμησε τον νεκρό Δαρείο αλλά προστάτεψε την ακεραιότητα και την τιμή της οικογένειάς του13. Από πολιτικής άποψης ήταν απόλυτα μεγαλοφυής κίνηση, καθώς παρουσίασε τον εαυτό του ως συνεχιστή της έννομης τάξης (περσικής βασιλικής οικογένειας) εναντίον πιθανών σφετεριστών εντός της περσικής Αυλής.

Παράλληλα, και στα πλαίσια της παραπάνω συμπεριφοράς του Αλέξανδρου περιλαμβάνεται και η απουσία του από λεηλασίες, καταστροφές και γενικά πράξεις που θα προσέβαλαν την τιμή των υπηκόων του και των οικογενειών τους. Αυτή την στάση την επέβαλλε και στα στρατεύματα του επιτυχώς.

ΟΙ ΗΠΑ ΣΤΟ ΙΡΑΚ

Το αμερικανικό σχέδιο

Για τους Αμερικανούς επιτελείς η περίπτωση του Ιράκ έμοιαζε μία επανάληψη της απελευ- θέρωσης της Ευρώπης από τα Αμερικανικά στρατεύματα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ειδικότερα, ένα από τα βασικά δόγματα ήταν η εφαρμογή ενός προγράμματος αντίστοιχου με την αποναζιστικοποίηση της Γερμανίας μετά την ήττα της14. Το στρατηγικό πλάνο ήταν μάλλον απλοϊκό και εύκολο στην εφαρμογή. Μετά την νίκη επί του Ιρακινού στρατού οι Αμερικανοί θα τύχαιναν θερμής υποδοχής από τον Ιρακινό λαό, ο οποίος θα τους ευγνωμονούσε για την απελευθέρωσή του από τον Σαντάμ Χουσεΐν15 και το καθεστώς του. Το Ιράκ θα μεταμορφώνονταν πολύ γρήγορα, από ένα δικτατορικό και απολυταρχικό κράτος, σε μία δημοκρατία δυτικού τύπου με ανοιχτή καπιταλιστική οικονομία. Η Ιρακινή αστυνομία και ο στρατός θα εξασφάλιζαν την έννομη τάξη, την ευημερία και την πρόοδο της χώρας. Παράλληλα, λόγω της αποφυγής μαζικών βομβαρδισμών η ανοικοδόμηση θα ήταν γρήγορη και με την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της χώρας ραγδαία. Επιπλέον, οι γειτονικές χώρες έχοντας απαλλαγεί από τον Σαντάμ θα απέφευγαν να αναμειχθούν στα εσωτερικά του Ιράκ. Επομένως, από όλες τις απόψεις η πρόοδος της χώρας ήταν εξασφαλισμένη.

Όμως, η εξέλιξη δεν ήταν αυτή που περιγράψαμε παραπάνω. Καμία από τις παραπάνω προβλέψεις δεν επαληθεύτηκε. Αντίθετα, μόλις το Μπααθικό 16 καθεστώς νικήθηκε, η χώρα κατέρρευσε και έφθασε στα όρια της οριστικής διάλυσης. Οι δυνάμεις ασφαλείας και ο στρατός εξαφανίστηκαν αφού οι ΗΠΑ προσπάθησαν αρχικά να τις εκκαθαρίσουν από τα μέλη του κόμματος Μπαάθ.

Οι γειτονικές χώρες και κυρίως η Σαουδική Αραβία νότια και το Ιράν στα ανατολικά αναμίχτηκαν ενεργά στα εσωτερικά της χώρας. Η κάθε μία από αυτές έχοντας την δική της στρατηγική. Με την απελευθέρωση χιλιάδων κρατουμένων του κοινού εγκλήματος από τις φυλακές, η καθημερινή ζωή των πολιτών έγινε αφόρητη. Φόνοι, απαγωγές, εγκληματικότητα και αναρχία εξαπλώθηκαν ταχύτατα. Αυτό δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερα αρνητικά αισθήματα στους πολίτες αφού οι νέοι κυρίαρχοι πλέον του Ιράκ έδειχναν να μην νοιάζονται καθόλου για την ζωή των πολιτών. Σταδιακά περάσαν από τις σποραδικές επιθέσεις εναντίον των ξένων δυνάμεων στη γενικευμένη εξέγερση. Οι αψιμαχίες ξεκίνησαν από την περιοχή της Fallujah, 35 περίπου μίλια δυτικά της Βαγδάτης. Αρχικά, μια ειρηνική διαμαρτυρία εξελίχτηκε σε λουτρό αίματος με δεκαπέντε (15) νεκρούς από την πλευρά των πολιτών και μερικούς τραυματίες από την πλευρά των Αμερικανών. Το περιστατικό όμως είχε και συνέχεια. Αν και οι αρχικές επιθέσεις ήταν σποραδικές και όχι τόσο εξελιγμένες σε τακτικό επίπεδο, εν συνεχεία τα δεδομένα άλλαξαν. Η είσοδος έμπειρων στρατιωτικών και αστυνομικών στις τάξεις των τρομοκρατών υπήρξε κρίσιμος παράγοντας.

Οι Αμερικανοί απέλυσαν τους μέχρι πρότινος πιστούς στο καθεστώς του Σαντάμ, ουσιαστι- κά διαλύοντας τις Ιρακινές Ένοπλες Δυνάμεις και την αστυνομία17. Στρατιωτικοί και αστυνομικοί βρέθηκαν χωρίς δουλειά και διωκόμενοι, αποκλεισμένοι από κάθε εξουσία στη νέα διακυβέρνηση. Παράλληλα, δειλά στην αρχή και εντονότερα αργότερα, έκαναν την εμφάνισή τους πολίτες άλλων Σουνιτικών χωρών με ριζοσπαστικές ιδέες για να πολεμήσουν τους «απίστους». Ο συνδυασμός των δύο παραγόντων ήταν εκρηκτικός. Σημεία ελέγχου, εγκαταστάσεις  κοινής  ωφέλειας,  εφοδιοπομπές, περίπολοι, στρατιωτικές εγκαταστάσεις ακόμα και κυβερνητικά κτίρια ξεκίνησαν να γίνονται στόχος επιθέσεων καλά σχεδιασμένων. Οι τρομοκράτες χρησιμοποιούσαν «κλασσικές» τακτικές ανταρτοπόλεμου στο αστικό περιβάλλον, κρυπτόμενοι μέσα στον ντόπιο πληθυσμό και προσπαθώντας να προκαλέσουν όσο το δυνατόν περισσότερα θύματα.

Η αποτελεσματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με δημοσίευση φωτογραφιών και βίντεο από τις επιθέσεις αύξανε συνεχώς την δημοσιότητα και την ανοχή – αν όχι την υποστήριξη του ντόπιου πληθυσμού. Η προσβολή των εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας όπως ηλεκτρικού, νερού, αγωγών πετρελαίου και οι επιθέσεις στην καθημερινή ζωή των πο- λιτών σε αγορές, σχολεία και νοσοκομεία έκανε ακόμα περισσότερο ανυπόφορη την κατάσταση αυξάνοντας την γενική δυσαρέσκεια του πληθυσμού. Κοινή διαπίστωση των Ιρακινών ήταν ότι οι νέοι κυρίαρχοι του Ιράκ δεν ενδιαφέρονταν για την ευημερία και την πρόοδο των πολιτών, παρά μόνο για τα δικά τους στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα. Τα τελευταία ήταν προφανή κατά τους Ιρακινούς. Φθηνό πετρέλαιο, εύκολα εκμεταλλεύσιμο και ένα καθεστώς «μαριονέτα» φιλικό ή ουδέτερο προς το Ισραήλ. Επιπλέον, μια σύγκριση της καθημερινότητας μεταξύ της εποχής Σαντάμ και της εποχής των Αμερικανών ήταν συντριπτικά εναντίον των δευτέρων.

Η Ιρακινή Εξέγερση και το Ισλαμικό Κράτος

Η Αμερικανική Διοίκηση, προσπάθησε και σε μεγάλο ποσοστό πέτυχε τον περιορισμό των άλλοτε προνομιούχων Σουνιτών από την κυβέρνηση και τον κρατικό διοικητικό μηχανισμό. Όμως, αν και μικρότερη αριθμητικά ομάδα, οι Σουνίτες, ήταν οι πιο μορφωμένοι και αποτελεσματικοί στην διακυβέρνηση. Η απομάκρυνσή τους από τους κρατικούς μηχανισμούς δημιούργησε την πρώτη θρυαλλίδα με διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις. Σε αυτές ήρθε να προστεθεί η Αλ-Κάιντα  (Al – Qaeda18) η οποία ξεκίνησε δολοφονικές επιθέσεις εναντίον των Σιιτών και εναντίον κυβερνητικών στόχων. Μετά την εκδίωξη της Αλ-Κάιντα από το Αφγανιστάν το Ιράκ ήταν ένα ιδανικό μέρος για δράση. Δυσαρεστημένοι πολίτες νεαρής ηλικίας, όπλα και πυρομαχικά του Ιρακινού στρατού εύκολα προσβάσιμα, ισλαμική ιδεολογία ευρέως διαδεδομένη στα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού και παρουσία των «απίστων» έκαναν ένα ιδανικό συνδυασμό για την «τέλεια τρομοκρατική καταιγίδα». Με το δυναμισμό των μελών της και μετά από συγχώνευση μικρότερων ομάδων, η οργάνωση εξελίχτηκε στο Ισλαμικό Κράτος ή ISIL (Islamic State of Iraq and Levant) με πρώτο ηγέτη τον Ιορδανικής καταγωγής Abu – Musab Al Zarqawi19.

Ο τελευταίος δεν στράφηκε μόνο εναντίον των Αμερικανών. Αντιθέτως, οι επιθέσεις ήταν πολύ πιο καταστροφικές εναντίον των Σιιτών και παρά το γεγονός ότι αρχικά είχε δεχθεί βο- ήθεια σε οπλισμό και χρήματα από το Ιράν σύμφωνα με τις Ιορδανικές μυστικές υπηρεσίες 20. Για τους Σουνίτες, οι Σιίτες αποτελούν δικαιολογημένους στόχους, καθώς είναι «αποστά- τες», αφού δεν αναγνωρίζουν την ορθή, κατά την γνώμη των πρώτων, διαδοχή του χαλίφη μετά τον θάνατο του Μωάμεθ. Έτσι λατρευτικά κέντρα των Σιιτών, χώροι συνάθροισης, αλλά και σχολεία και υπαίθριες αγορές έγιναν στόχος κατ’ επανάληψη.

Οι Σιίτες αντέδρασαν δημιουργώντας τις δικές τους στρατιωτικές μονάδες με την βοήθεια του Ιράν και της Χεζμπολλάχ του Λιβάνου προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις «εθνοκαθάρ- σεις» των Σουνιτών. Ένας αιματηρός εμφύλιος ξεκίνησε μεταξύ των δύο πληθυσμιακών και θρησκευτικών ομάδων. Σύμφωνα με τον James D. Fearon (2007)21 αυτός ο εμφύλιος είχε πολλά χαρακτηριστικά με τον εμφύλιο του Λιβάνου παρά το γεγονός ότι τα δυτικά μέσα μαζικής ενημέρωσης απέφευγαν σκοπίμως να χρησιμοποιήσουν τον όρο. Οι Σουνίτες θεωρούσαν ότι είχαν την δύναμη να επανακαταλάβουν την εξουσία όταν οι Αμερικανοί θα αποχωρούσαν έναντι όλων των άλλων μειονοτήτων. Αντίθετα, οι Σιίτες μετά από χρόνια καταπίεσης και έχοντας την πληθυσμιακή πλειοψηφία θεωρούσαν από την πλευρά τους ότι ήταν η ευκαιρία να ελέγξουν το Ιράκ.22

Η ενσωμάτωση πολλών μικρότερων ομάδων στην Αλ–Κάιντα του Ιράκ και η συνεχής στρα- τολόγηση νέων μελών είχε αξιοσημείωτα αποτελέσματα τόσο στο Ιράκ όσο και στην Συρία, όπου από το 2009 είχε ξεκινήσει ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος. Τον Ιούνιο 2014 με μία ξαφνική επίθεση κατέλαβε σχεδόν το ένα τρίτο της χώρας φθάνοντας στα περίχωρα της Βαγδάτης μόλις μέσα σε τρεις ημέρες. Στις 29 Ιουνίου 2017, διακήρυξαν την δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους και του Χαλιφάτου23 με ηγέτη τον Abu Bakr al-Baghdadi ή Χαλίφη. Παρά το γεγονός ότι ο Ιρακινός Στρατός αριθμούσε περίπου 30000 άνδρες και θεωρητικά ήταν πιο ισχυρός συγκριτικά με τον ISIS των 7000 – 10000 ανδρών, παρέλυσε και δεν προέβαλε καμία αντίσταση. Αμερικανικός οπλισμός έπεσε γρήγορα στα χέρια των τρομοκρατών, ενώ οι διώξεις, δολοφονίες και βιασμοί εναντίον μειονοτήτων όπως Χριστιανών και Γεζίντι ήταν καθημερινότητα στις περιοχές του Ισλαμικού Κράτους.

Στην κορύφωση των επιτυχιών του, το ΙΚ είχε υπό τον έλεγχο του περίπου 100.000 τετρα- γωνικά χιλιόμετρα και 11 εκατομμύρια ανθρώπους στο Ιράκ και την Συρία το 2014. Όμως οι αρχικές επιτυχίες των τρομοκρατών δεν είχαν συνέχεια αφού αφύπνισαν τόσο τις Δυτικές χώρες όσο και τους πληθυσμούς του Ιράκ και το 2015 ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση. Πρώτοι οι Κούρδοι στην Συρία και το Ιράκ αντέδρασαν δυναμικά εναντίον των τρομοκρατών με σημαντικές νίκες εναντίον τους. Παράλληλα, ο Ιρακινός στρατός αναδιοργανώθηκε γρήγορα ενώ με την υποστήριξη του Ιράν δημιουργήθηκαν στρατιωτικές μονάδες Σιιτών για την προάσπιση των πληθυσμών τους. Επιπρόσθετα οι ΗΠΑ ανταποκρίθηκαν στο αίτημα των Ιρακινών και ξεκίνησαν αεροπορικές προσβολές εναντίον στόχων του ΙΚ ενώ η εμπλοκή της Ρωσίας στην Συρία υπέρ του καθεστώτος Άσσαντ πίεσε ακόμα περισσότερο την οργάνωση. Τέλος μια σειρά από άλλες Σαλαφιστικές εξτρεμιστικές οργανώσεις απέσυραν την υποστήριξή τους προς το «χαλιφάτο» (Nusra Front, Syrian Salafists) θεωρώντας τους έξω από την πραγματική ισλαμική ιδεολογία.

Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Η αμερικανική εισβολή και κατοχή του Ιράκ πέρα από τις γνωστές θεωρίες περί δημο- κρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προβάλλονται, ερμηνεύεται με καθαρά όρους γεωπολιτικής και γεωοικονομίας. Ακόμα και αν οι νέο-συντηρητικοί της διακυβέρνησης Μπους πίστευαν πραγματικά τα ευαγγελικού τύπου κηρύγματά τους, είναι σίγουρο ότι άλλοι παράγοντες οδήγησαν στην απόφαση των ΗΠΑ για δυναμική εμπλοκή και παραμονή σε αυτή την περιοχή. Αυτοί οι παράγοντες είναι: η αμερικανική Υψηλή Στρατηγική και η αμερικανική πολιτική στην Μέση Ανατολή.

Οι συνέπειες της αμερικανικής εισβολής και κατοχής του Ιράκ

Οι συνέπειες της αμερικανικής επιχείρησης στο Ιράκ είναι πολλές και σε διαφορετικά πεδία. Οι σημαντικότερες θεωρούνται:

α. Καταστροφή υποδομών.

Αν και η αλλαγή καθεστώτος είχε ως στόχο την δημιουργία ενός σταθερού κράτους φιλικού προς τις ΗΠΑ, το αποτέλεσμα ήταν η Σουνιτική εξέγερση και ο εμφύλιος πόλεμος. Μοναδικός κερδισμένος υπήρξε το Ιράν το οποίο αναβάθμισε τον ρόλο του και για πολλούς μελετητές ελέγχει πλέον το Ιράκ. Η κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού οδήγησε σε περίπου 100.000 απώλειες σε αμάχους και μια πλήρως κατεστραμμένη οικονομία. Η αντιπαραβολή μεταξύ της κατάστασης επί Σαντάμ και επί Αμερικανών σε θέματα δημόσιας ασφάλειας, υγείας και παιδείας ήταν συντριπτική υπέρ του πρώτου. Παράλληλα, η διαπίστωση πολύ σύντομα από τους Ιρακινούς της διαφθοράς των ιδιωτικών εταιρειών που ανέλαβαν την εκμετάλλευση του Ιρακινού πετρελαίου, της απροθυμίας και της ανικανότητας τους να επενδύσουν στην βελτίωση των υποδομών έκανε την κατάσταση ακόμα χειρότερη. Οι βιαιότητες των Αμερικανών στρατιωτών και των μισθοφόρων έδειχναν στον απλό πολίτη ότι οι νέοι κυρίαρχοι της χώρας δεν έδειχναν κανένα σεβασμό στις παραδόσεις, τα έθιμα και την θρησκεία της χώρας.

β. Τριγμοί στα φιλοαμερικανικά καθεστώτα και  αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Πριν ακόμα την κατοχή του Ιράκ από τους Αμερικανούς πολλά φιλοαμερικανικά καθεστώτα της περιοχής αντιμετώπιζαν εσωτερικά δομικά προβλήματα σταθερότητας και νομιμοποί- ησης των ηγετικών τους ελίτ. Κατηγορούνταν για κακοδιαχείριση, διαφθορά, μη τήρηση των μουσουλμανικών εθίμων και τρυφηλότητα. Η υποστήριξη των ηγετικών ελίτ προς τις ΗΠΑ τους εξέθετε στα μάτια των πληθυσμών τους ειδικά μετά τα περιστατικά στις φυλακές Αμπού Γκράιμπ. Παράλληλα, το χάος που προκλήθηκε στο Ιράκ μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Σαντάμ έκανε ακόμα περισσότερο διστακτικούς τους ηγέτες των χωρών αυτών για εκδημοκρατισμό. Το βασικό τους επιχείρημα ήταν ότι θα προκαλέσει αναρχία ενώ οι πολίτες προτιμούν την τάξη και την ασφάλειά τους.

Η κατοχή του Ιράκ έδωσε μεγάλη ελευθερία κινήσεων στο Ισραήλ το οποίο απαλάγχθηκε οριστικά από ένα εχθρικό καθεστώς στην περιοχή. Αυτό του διεύρυνε την επιθυμία να τι- μωρήσει τον άλλο μεγάλο εχθρό στον περιοχή, το Ιράν και τις περί αυτό οργανώσεις όπως την Χεζμπολλάχ του Λιβάνου. Με αφορμή ένα τυχαίο γεγονός, το 2006 ξεκίνησε ο πόλεμος στο νότιο Λίβανο με αρνητικά για το Ισραήλ αποτελέσματα. Αντίθετα, η Χεζμπολλάχ όχι μόνο άντεξε την στρατιωτική πίεση αλλά αποδείχτηκε πολύ καλά προετοιμασμένη και εξοπλισμένη κερδίζοντας την συμπάθεια μεγάλου μέρους των πληθυσμών της Μέσης Ανατολής ακόμα και μη μουσουλμανικών. Η επιτυχία αυτή μεταφράστηκε σε μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στο εσωτερικό πολιτικό σύστημα του Λιβάνου, απόκτηση πολεμικής εμπειρίας και δυναμική εμπλοκή και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής (Συρία).

Η γεωπολιτική του Ισλάμ και το Ιράκ

Η γεωπολιτικές ισορροπίες στον Ισλαμικό κόσμο είναι άμεσα συνδεδεμένες με την παγκό- σμια τάξη πραγμάτων και πρέπει να εξετάζονται κάτω από αυτό το πρίσμα. Η πλειοψηφία των Ισλαμικών χωρών βρίσκεται γεωγραφικά στα μεσαία πλάτη του πλανήτη καλύπτοντας μια περιοχή από την Ινδονησία ως το Μαρόκο.

Επίσης, οι μουσουλμανικές περιοχές περιλαμβάνουν τρία παγκόσμιας σημασίας σημεία για την παγκόσμια οικονομία και ναυτιλία, τα Στενά της Μάλακκα μεταξύ Ινδονησίας και Μαλαισίας, τα Στενά του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο, το Στενό του Σουέζ στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλλια στην Τουρκία. Η σημασία αυτών των σημείων είναι τόσο σημαντική στην παγκόσμια οικονομία και την βιομηχανία πετρελαίου που όλες οι παγκόσμιες δυνάμεις προσπάθησαν και προσπαθούν να τα ελέγχουν. Σύμφωνα με τον Αμερικανό Πρόεδρο Κάρτερ το 1980: «An attempt by any outside force to gain control of the Persian Gulf region will be regarded as an assault on the vital interests of the United States of America, and such an assault will be repelled by any means necessary, including military force».

Αυτή η δήλωση εμπεριέχει και όλη την στρατηγική των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο. Ένα Ιράκ υπό τον Σαντάμ που να ελέγχει τις πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ και με δυναμική πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο ήταν αλλαγή στις τοπικές ισορροπίες και πρόκληση για την Αμερικανική ηγεμονία. Αν και κατά τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ υποστήριξαν έμπρακτα το δεύτερο, οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν ένα ηγεμονικό Σουνιτικό κράτος στην περιοχή δύσκολο στον «έλεγχο» και εχθρικό προς το Ισραήλ. Η εμπειρία από τον «πόλεμο των τάνκερ κατά τον πόλεμο Ιράκ – Ιράν» με την προσβολή εμπορικών πλοίων από τη αεροπορία του Ιράκ ήταν τραυματική. Προκάλεσε αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία και άνοδο των τιμών πετρελαίου. Επομένως, μια περαιτέρω ενδυνάμωση του Ιρακινού καθεστώτος και του απρόβλεπτου ηγέτη του δεν ήταν αρεστό στην πολιτική, στρατιωτική και οικονομική ελίτ των ΗΠΑ. Η αρχική επέμβαση με τον πρώτο πόλεμο του κόλπου αποδυνάμωσε το καθεστώς στρατιωτικά. Με τον πόλεμο όμως του 2003 έγινε η πλήρης κατάρρευση του.

Ηγεσία και Στρατηγική από τον Μέγα Αλέξανδρο

Κάθε πράξη πολιτική ή στρατιωτική του Έλληνα βασιλέα ήταν μια στρατηγική επιλογή. Ανα- λύοντας κάθε μάχη που έδωσε και κάθε πράξη του στα δώδεκα χρόνια των εκστρατειών του θα εξάγονταν διαφορετικά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα αφού αντιμετώπισε διαφορε- τικές προκλήσεις και διαφορετικές συνθήκες. Τα βασικά συμπεράσματα πολιτικής ηγεσίας, η οποία εμπεριέχεται στην συνολική στρατηγική του είναι τα εξής:

α. Οικονομία Δυνάμεων.

Ο Αλέξανδρος ήξερε και εφάρμοσε την βασική αρχή της στρατηγικής που είναι η χρήση όλων των μέσων (διπλωματικών, στρατιωτικών, οικονομικών) για την επίτευξη των στό- χων. Για να είναι ορθή η εφαρμοσμένη στρατηγική θα πρέπει να γίνει η σωστή χρήση των διαθέσιμων μέσων ή ο σωστός συνδυασμός αυτών. Διαφορετικά η σπατάλη πόρων (αν- θρώπινων και υλικών) είναι δεδομένη. Η αρχή αυτή εφαρμόσθηκε αριστοτεχνικά καθώς καταλάμβανε περιοχές βαθιά μέσα στην Ασία, στις οποίες η συνεχής φυσική παρουσία Ελλήνων στρατιωτών ήταν αδύνατη. Παράλληλα, για να υπερκεράσει το αριθμητικό μειονέκτημα έναντι των Περσών εφάρμοσε ολοκληρωμένες πολιτικές, όπως αναλύθηκαν παραπάνω. Η σύγκριση με την εισβολή και κατάληψη του Ιράκ την σημερινή εποχή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στρατηγικά η περιπέτεια στο Ιράκ ήταν μάλλον λανθασμένη. Με ήδη εκτεταμένο πεδίο δράσης στο Αφγανιστάν η έναρξη ενός νέου μετώπου υπήρξε καταστροφική για τις ΗΠΑ. Οι πόροι των Αμερικανών ήταν μεγάλοι αλλά όχι ανεξάντλητοι. Παράλληλα, το λάθος τους να διαλύσουν τον Ιρακινό στρατό και την αστυνομία, τους στέρησε από πολύτιμους άνδρες, οπλισμό και γνώση τοπικών συνθηκών. Επομένως, αν και προσπάθησαν να εφαρμόσουν την αρχή της οικονομίας δυνάμεων χρησιμοποιώντας αρχικά σχετικά μικρό αριθμό στρατευμάτων, τελικά υπονόμευσαν την ίδια τους την προσπάθεια.

β. Ξεκάθαρη στοχοθεσία.

Ο Αλέξανδρος, εξ αρχής είχε στόχο όχι μόνο να καταλάβει την Περσική Αυτοκρατορία αλλά και να την αναπτύξει μπολιάζοντάς την με στοιχεία του Ελληνικού Πολιτισμού. Το οικονομικό και αναπτυξιακό του πρόγραμμα ήταν άμεσο, ξεκάθαρο, αναζωογονητικό για τους τοπικούς πληθυσμούς και ειρηνοποιό. Αυτός ήταν και ο λόγος που έγινε εύκολα αποδεκτό. Αντίθετα, οι Αμερικανοί προβάλλοντας μεσσιανικού τύπου ιδέες περί «νέας Μέσης Ανατολής» και περί εξαγωγής της δημοκρατίας φάνηκε ότι τελικά οι στόχοι ήταν μάλλον θολοί. Αν και δεν ομολογήθηκε ποτέ, ήταν δεδομένο ότι στόχος τους ήταν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Υπέγραψαν άμεσα μεγάλα συμβόλαια με ιδιωτικές εταιρείες χωρίς όμως να βοηθήσουν στην τοπική ανάπτυξη, στην καταπολέμηση της ανεργίας, της διαφθοράς και της φτώχειας. Πολλές φορές ενεργούσαν ως να αδιαφορού- σαν τελείως για τους Ιρακινούς προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερο μίσος και δυσπιστία στον τοπικό πληθυσμό

γ. Εναρμόνιση πολιτικών με την στοχοθεσία24.

Ξεκάθαρο και χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αρχής είναι ο τρόπος που ο Αλέξαν- δρος χρησιμοποίησε στρατιωτικά (κατάληψη Τύρου και Σιδώνας), πολιτικά (επιστροφή σε ισχύ του Μωσαϊκού Νόμου στην περιοχή της Ιουδαίας) και θρησκευτικά (βωμός στον Αιγύ- πτιο θεό Άμμωνα – Ρα) μέσα, για να στερήσει από τους Πέρσες την ναυτική τους κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο και να καλύψει αποτελεσματικά τα νώτα του. Αυτό αποτέλεσε κρί- σιμης σημασίας στρατηγικό επίτευγμα. Διαφορετικά μια επιτυχημένη επίθεση των Περσών στην Ελλάδα με την μεγάλη τους ναυτική δύναμη θα έδινε τέλος στην εκστρατεία του. Η εκ βάθρων καταστροφή της Τύρου και η Μάχη της Ισσού έδωσε το μήνυμα στους τοπικούς ηγέτες για το προς τα που γέρνει η πάλη μεταξύ Ελλήνων και Περσών. Παράλληλα, με τις πολιτικές του κινήσεις και τον σεβασμό των τοπικών θρησκευτικών συνηθειών δεν έδωσε λαβή να ονομαστεί «άπιστος» ή εχθρός, όπως συχνά οι Αμερικανοί στο Ιράκ.

Φυσικά, με δεδομένο ότι πλήθος αποφάσεων εκπορεύονταν από τον ίδιο τον Αλέξανδρο ίσως ήταν πιο εύκολος ο έλεγχος και η εφαρμογή μια σειράς πολιτικών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε και εκείνη την εποχή μια δομημένη γραφειοκρατία για όλες αυτές τις πολιτικές. Από την άλλη, οι Αμερικανοί με στρατιά συμβούλων, εμπειρογνωμόνων, ειδικών και διπλωματών δεν κατάφεραν να πετύχουν το βασικό, την συνεργασία Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και Υπουργείου Εξωτερικών προκειμένου να επιλύουν βασικά προβλήματα διακυβέρνησης του Ιράκ.

δ. Η σημασία των Πληροφοριών.

Ο Αλέξανδρος έδινε μεγάλη σημασία στις πληροφορίες που συνέλεγαν οι υπηρεσίες του για τις περιοχές που επιθυμούσε να κατακτήσει. Διαμόρφωση του εδάφους, τοπική πολιτική δομή, κινήσεις του εχθρού, αναζήτηση προμηθειών αποτέλεσαν μόνο κάποιες από τις βασικές πληροφορίες. Επιπλέον, χρησιμοποιούσε πολύ συχνά τον Ξενοφώντα25 για άντλη- ση πληροφοριών από την πορεία των 10.000 Ελλήνων στην Ασία στο έργο Κύρου Ανάβασις. Αντίθετα, οι Αμερικανοί παρά τους τεράστιους πόρους, τα εξελιγμένα συστήματα πληροφορι- ών φάνηκαν να στηρίζονται αφελώς για την εικόνα στο εσωτερικό του Ιράκ σε μία ομάδα εξόριστων Ιρακινών οι οποίοι είχαν φύγει από την χώρα πριν από τουλάχιστον 30 χρόνια. H αποτυχία τους φάνηκε ξεκάθαρα από το γεγονός ότι ο πρώτος Πρωθυπουργός στη μετά-Σα- ντάμ εποχή, και εκλεκτός τους, παρέδωσε ουσιαστικά το Ιράκ στην επιρροή του Ιράν.

ε. Η νίκη στον πόλεμο είναι μόνο η αρχή.

Η στρατιωτική υπεροχή των Μακεδόνων τους οδήγησε στη νίκη, όπως αντίστοιχα των Αμερικανών εναντίον  των  Ιρακινών.  Όμως, η επικράτηση στο πεδίο της μάχης, χωρίς να έχει συγκεκριμένο πολιτικό στόχο είναι άσκοπη. Για τον Αλέξανδρο, ο στόχος ήταν ξεκάθαρος, η κατάκτηση της Περσικής Αυτοκρατορίας και η διατήρηση της. Αντίθετα, για τους Αμερικανούς, ο στόχος, αρχικά, ήταν η μεταμόρφωση του Ιράκ σε δημοκρατία Δυτικού τύπου για να εξελιχθεί σε απλή κατοχή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αλέξανδρος ονομάστηκε Μέγας από την Παγκόσμια Ιστορία. Προ- σωπικότητες σαν τον Έλληνα βασιλιά εμφανίζονται μία φορά στον ιστορικό χρόνο. Σίγουρα δεν περιμένει κανείς οι σημερινοί ηγέτες να είναι του αντίστοιχου επιπέδου. Όμως, περι- μένει με τους πολυάριθμους συμβούλους και ειδικούς να παίρνουν τις λιγότερο καταστρο- φικές αποφάσεις και να διδάσκονται από την Ιστορία. Στην περίπτωση του Ιράκ αυτό δεν έγινε και το τίμημα ήταν βαρύ κυρίως για τους ίδιους τους Ιρακινούς και την χώρα τους και δευτερευόντως για τους Αμερικανούς. Παρά τις μεγάλες προσδοκίες, μια σειρά από λάθη σε όλους τους τομείς καθώς και η άγνοια των τοπικών συνθηκών μετέτρεψαν την κατοχή του Ιράκ σε μια καταστροφή. Ελάχιστη μόνο μίμηση των πρακτικών και πολιτικών που χρησιμοποίησε ο Μέγας Αλέξανδρος χιλιάδες χρόνια πριν όταν κατέκτησε την Περσική αυτοκρατορία, θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά το τελικό αποτέλεσμα. Ας ελπίσουμε στο μέλλον οι πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες να πάρουν τα ανάλογα «μαθήματα» από την ζωή και την συμπεριφορά του Έλληνα βασιλέα, λειτουργώντας με περισ- σότερη σύνεση.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1 Δαρείος Γ’ ο Κοδομανός, βασιλιάς της Περσίας. Νικήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο στην Ισσό και στα Άρβυλα και τελικά δολοφονήθηκε από τον αυλικό του Βήσσο.

2 Τίτλος που αποδίδονταν στον βασιλιά της Περσίας.

3 Montholon, (1992). Mémoires écrits a Sainte-Hélène. ΙΙ, 90.

4 Fuller, J.F.C. (2004). Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγά- λου Αλεξάνδρου. Εκδόσεις Ποιότητα. Δ’ έκδοση,

5 Καρλ Φίλιππ Γκότλιμπ φον Κλάουζεβιτς (Carl Philipp Gottlieb von Clausewitz, 1 Ιουλίου 1780 – 16 Νοεμ- βρίου 1831), ήταν Πρώσος στρατιωτικός και συγγρα- φέας περί της θεωρίας και πρακτικής του πολέμου. Σημαντικό και κυριότερό του έργο είναι το δοκίμιο Vom

Kriege (Περί Πολέμου), στο οποίο αναλύει την εξέλιξη της θεωρίας, στρατηγικής, τακτικής και φιλοσοφίας του πολέμου. Το έργο του αυτό είχε μεγάλη επιρροή στην εξέλιξη της θεωρίας του πολέμου σε όλα τα δυτικά κράτη και διδάσκεται μέχρι σήμερα στις στρατιωτικές ακαδημίες.

6 Πολλοί ιστορικοί κάνουν λόγο για συνολικά εβδομήντα (70) πόλεις.

7 O Γναίος Πομπήιος ο Μέγας (106 π.Χ. – 48 π.Χ.), γνω- στός συνήθως ως Πομπήιος ή Μέγας Πομπήιος, ήταν στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της ύστερης Ρωμαϊ- κής Δημοκρατίας.

8 Ιταλός δημόσιος λειτουργός, διπλωμάτης και συγγρα- φέας. Γεννήθηκε το 1469 στη Φλωρεντία από οικογέ- νεια μέσου οικονομικού επιπέδου, αλλά με αρχοντική καταγωγή. Γνώριζε άπταιστα Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά και είχε λάβει ουμανιστική παιδεία. Έγραψε αρκετά έργα με θέμα την διοίκηση και τις διπλωματικές σχέσεις.

9 Ο Καρακάλλας  ήταν  Ρωμαίος  αυτοκράτορας  από το 198 π.Χ. έως το 217 π.Χ. O Καρακάλλας γεννήθηκε στο Λούγδουνο (σημερινή Λυών) της επαρχίας της Γα- λατίας το 188. Το πατρογονικό του όνομα ήταν Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος, αλλά υιοθέτησε το όνομα Καρα- κάλλας εξαιτίας του μανδύα με κουκούλα που φορoύσαν οι συμπατριώτες του.

10 Ο όρος ηγεμονία χρησιμοποιείται με την σύγχρονη έν- νοια του πολιτεύματος.

11 Μακιαβέλι Ν. (1513). Ο Ηγεμόνας. Μετάφραση Άμπυ Ράικου – Σταύρου. Εκδόσεις Μίνωας, 55.

12 Μακιαβέλι Ν. (1513). Ο Ηγεμόνας. Μετάφραση Άμπυ Ράικου – Σταύρου. Εκδόσεις Μίνωας, 41.

13 Μαλκίδης, Θ. (2011). Ο Μέγας Βασίλειος, ένας από τους Τρείς Ιεράρχες, εγκωμιάζει την εγκράτεια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Μέγας Αλέξανδρος, Ο Βασιλεύς των Ελλή- νων. Εκδόσεις Ενωμένη Ρωμιοσύνη,

14 Η συγκεκριμένη θέση πολλών δυτικών μέσων μαζικής ενημέρωσης αλλά και επιστημόνων αγνοούσε βασικά ιστορικά δεδομένα. Πράγματι μετά την κατάληψη της Δυτικής Γερμανίας ο Πρόεδρος Ρούζβελτ προώθησε δυναμικά την αποναζισικοποίηση της χώρας κυρίως μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Δεν διέλυσε όμως την αστυνομία και τις υπηρεσίες ασφαλείας ούτε εκδί- ωξε μικρά και μεσαία στελέχη του Ναζιστικού κόμμα- τος που εργάζονταν για τις διάφορες κρατικές υπηρε- σίες. Παράλληλα, και αντίθετα με το Ιράκ, επικεφαλής του ελέγχου της Γερμανίας δεν ήταν πολιτικό πρόσωπο αλλά στρατιωτικό με απεριόριστες εξουσίες (στρατηγός Lucius Clay). Με τον τρόπο αυτό δεν υπήρχαν προβλή- ματα συνεργασίας μεταξύ Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και Υπουργείου Εξωτερικών όπως χρόνια αργότερα στο Ιράκ.

15 Ο Σαντάμ Χουσεΐν. Πρόεδρος του Ιράκ. Γεννήθηκε στις 28 Απριλίου 1937 και εκτελέστηκε στις 30 Δεκεμ- βρίου του 2006, μετά την καταδίκη του από ιρακινό δι- καστήριο σε θάνατο δι’ απαγχονισμού.

16 Το Αραβικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Μπάαθ ήταν ένα πο- λιτικό κόμμα που ιδρύθηκε στη Συρία από τους Μισέλ Αφλάκ και Σαλάχ αλ-Ντιν αλ-Μπίταρ. Το κόμμα ευαγγε- λιζόταν τον Μπααθισμό (από τα αραβικά: Αλ-Μπάαθ ή Μπάαθ που σημαίνει «αναγέννηση» ή «ανάσταση»), που είναι μια ιδεολογία – ανάμειξη αραβικού εθνικισμού, πα- ναραβισμού και αραβικού σοσιαλισμού.

17 Εκτιμήσεις έκαναν λόγο για περίπου 25.000 άτομα.

18 Ισλαμιστική στρατιωτική οργάνωση η οποία ιδρύθηκε από τον Οσάμα Μπιν Λάντεν κατά τα τελευταία χρόνια του πολέμου στο Αφγανιστάν (1979-1989) και είχε την έδρα της στο Αφγανιστάν.

19 Abu Musab al-Zarqawi (Ahmad Fadil al-Khalayleh; al-Gharib, or the Stranger). Ιορδανικής καταγωγής τρο- μοκράτης, περιβόητος για την βιαότητα των επιθέσεων του. Δημιούργησε την Al-Qaeda in Iraq το 2003, η οποία μετά την δολοφονία του το 2006 μετατράπηκε σε ISIS.

20 Σύμφωνα με τις Ιορδανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών οι οποίες παρακολουθούσαν τον Abu Musab al-Zarqawi από την εποχή που ήταν φυλακισμένος, το Ιράν τον προμήθευσε με χρήματα, οπλισμό, στολές και εκρηκτικά καθώς «έβλεπε το Ιράκ ως μια μάχη εναντίον των Αμερικανών». CSIS. (2011). Al-Qaeda in Iraq. Case Study Nr 1, 7.

21 Foreign Affairs, 86, No. 2 (Mar. – Apr., 2007). pp. 2-15. Published by: Council on Foreign Relations Stable. URL: http://www.jstor.org/stable/20032280

22 Middle East Security Report (2017). ISW, 10.

23 Χαλιφάτο ονομάζεται το Ισλαμικό κράτος που διοικείται από τον χαλίφη ο οποίος συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στο πρόσωπο του. Ο χαλίφης θεωρείται άμεσα διάδοχος του Μωάμεθ. Το πρώτο χαλιφάτο ιδρύθηκε μετά τον θάνατο του Μωάμεθ και καταργήθηκε από τον Κεμάλ το 1923.

24 Lonsdale, J. (2007). Alexander the Great Lessons in  strategy.  Routledge  2  Park  Square.  Milton  Park. Abingdon. Oxon OX14 4RN

25 Ο Ξενοφών (430 π.Χ. – 355 π.Χ.) ήταν Αθηναίος ιστορι- κός συγγραφέας και σωκρατικός φιλόσοφος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Birt T. 1956. Αλέξανδρος ο Μέγας και ο Πα- γκόσμιος Ελληνισμός μέχρι της ελεύσεως του Χριστού. Αθήνα. Μετάφραση από το Γερμανικό Νικ. Κ. Παρρόδου.

CSIS. (2011). Al-Qaeda in Iraq. Case Study Nr 1, 7.

Fuller, J.F.C. (2004). Η ιδιοφυής στρατηγική του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκδόσεις Ποιότητα. Δ’ έκδοση.

Lonsdale, D. J. (2007). Alexander  the Great Lessons in strategy. Routledge 2 Park Square. Milton Park. Abingdon. Oxon OX14 4RN.

Μαλκίδης, Θ. (2011). Ο Μέγας Βασίλειος, ένας από τους Τρείς Ιεράρχες, εγκωμιάζει την εγκράτεια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Μέγας Αλέξανδρος, Ο Βασιλεύς των Ελλήνων. Εκδό- σεις Ενωμένη Ρωμιοσύνη, 86.

Μακιαβέλι, Ν. (1513). Ο Ηγεμόνας. Μετάφραση Άμπυ Ράικου – Σταύρου. Εκδόσεις Μίνωας.

Middle East Security Report 22. (2017). ISW, 10.

Montholon, J. (1992). Mémoires écrits a Sainte-Hélène. ΙΙ, 90.

Warry, J. (1991. H κατάκτηση της Περσικής Αυ- τοκρατορίας. Osprey Publishing.

http://www.twitt-book.com

http://www.lancaster.k12.oh.us/userfiles/353/ Classes/617/Iran-Iraq%20War.pdf

Foreign Affairs, Vol. 86, No. 2 (Mar. – Apr., 2007). pp. 2-15. Published by: Council on Foreign Relations Stable. URL: http://www. jstor.org/stable/20032280.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Πλωτάρχης Εμμανουήλ Μουρτζάκης ΠΝ γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1979. Το 2002 εισήλθε στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων από όπου αποφοίτησε ως Μάχιμος Σημαιοφόρος. Έχει υπηρετήσει σε Φ/Γ και Υ/Β καθώς και ως Ύπαρχος σε Π/Φ του ΑΣ. Έχει αποφοιτήσει από όλα τα προβλεπόμενα για τον βαθμό του Σχολεία καθώς και από τη Ναυτική Σχολή Πολέμου με Άριστα. Έχει διατελέσει Επιτελής της Ελλάδος στην έδρα του ΟΗΕ στο Λίβανο συγκεκριμένα, στο UN Joint Operations Center/NOC/Naqoura-South Lebanon. Την παρούσα περίοδο υπηρετεί στην Διοίκηση Φρεγατών ως Επιτελής. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Σπουδών του Τμήματος Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά (2009), Master of Science in Electrical Engineering Naval Postgraduate School of Monterey California USA (2013) και Μεταπτυχιακού Diploma CEDES του Τμήματος Γεωπολιτικών και Διπλωματικών Σπουδών του Γαλλικού Ινστιτούτου υπό την αιγίδα της Γαλλικής Πρεσβείας (2014). Γνω- ρίζει άπταιστα Αγγλικά, Ιταλικά και λίγα Αραβικά. Είναι παντρεμένος και έχει μία κόρη.

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 610 (Δεκέμβριος 2019 – Φεβρουάριος 2020) του περιοδικού “Ναυτική Επιθεώρηση”, που εκδίδει το ΠΝ.

> http://www.yin.mil.gr/wp-content/uploads/2016/10/T610.pdf (σελ. 26-41)