Της Léa Masseguin,14 Αυγούστου 2020, στην ηλεκτρονική Libération
Για την ελεύθερη μετάφραση από τη γαλλική, την επεξεργασία και την απεικόνιση του κειμένου
Αλκης Καλλιαντζίδης
10 Αυγούστου, στην Άγκυρα . Photo Adem Altan. AFP
Τη Δευτέρα, η Τουρκία έστειλε ένα από τα ερευνητικά της σκάφη στα ελληνικά ύδατα. Για τον γεωγράφο Michel Foucher, αυτό είναι το σημάδι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να σταματήσει τις φιλοδοξίες του Ερντογάν και να εμποδίσει το καθεστώς της Άγκυρας να αρπάξει τη θάλασσα.
Οι σχέσεις Τουρκίας και Ελλάδας επιδεινώνονται περαιτέρω. Τόσο πολύ ώστε το Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισε να συνεδριάσει επειγόντως αυτήν την Παρασκευή, κατόπιν αιτήματος του αρχηγού της ελληνικής κυβέρνησης, Κυριάκου Μητσοτάκη. Η Αθήνα κατηγορεί την Άγκυρα ότι «απειλεί την ειρήνη» στην ανατολική Μεσόγειο. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει στείλει ένα σεισμικό ερευνητικό σκάφος κοντά στο ελληνικό νησί Καστελόριζο, που βρίσκεται 3 χιλιόμετρα από την Τουρκία, αλλά πάνω από 550 χιλιόμετρα από την ηπειρωτική Ελλάδα. Μια νέα απεικόνιση της «ρεβιζιονιστικής στρατηγικής» της Τουρκίας με στόχο την απαλλαγή της από όλες τις διεθνείς συνθήκες, συμπεριλαμβανομένου και του δικαίου της θάλασσας, δήλωσε ο Michel Foucher, γεωγράφος και πρώην 
διπλωμάτης.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, μπορεί η Τουρκία να στείλει ένα σεισμικό ερευνητικό σκάφος στην ελληνική υφαλοκρηπίδα;
Με τίποτα. Η υφαλοκρηπίδα είναι μια περιοχή κυριαρχίας και η αποστολή αυτού του τουρκικού σκάφους είναι αντίθετη με το διεθνές ναυτικό δίκαιο. Αλλά η Άγκυρα βρίσκεται σήμερα σε μια ρεβιζιονιστική λογική, αμφισβητώντας τον ναυτικό νόμο και τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 [που αντικατέστησε τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920, προσδιορίζοντας τα σύνορα της Τουρκίας που προέκυψαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και θεσμοθετώντας ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας]. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η τρέχουσα γεωπολιτική διαμόρφωση του Αιγαίου είναι το αποτέλεσμα μιας συνθήκης που προήλθε μετά από διαπραγματεύσεις και αποδοχή τότε από τα δύο μέρη. Αυτά τα νησιά είναι ελληνικά επειδή 2.000.000 άνθρωποι που ζούσαν στη Μικρά Ασία εκδιώχθηκαν βίαια στην Ελλάδα. Σε αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη από τους Έλληνες της ακτογραμμής της Μικράς Ασίας. Η Τουρκία αναγνώρισε τότε την ελληνική κυριαρχία τους στο Αιγαίο.
Τι περιμένει ο Ερντογάν από τους Έλληνες;
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει συνειδητοποιήσει τη σημασία των θαλάσσιων ζητημάτων, καθώς οι ανακαλύψεις πηγών φυσικού αερίου αυξάνονται στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στόχος του είναι να κάνει τους Έλληνες να παραιτηθούν από την υφαλοκρηπίδα και τις οικονομικές ζώνες γύρω από τα νησιά, θέτοντας τον εαυτό του σε θέση ισχύος. Εξ ου και η αρκετά περίεργη συμφωνία που έκανε με την κυβέρνηση της Τρίπολης τον Νοέμβριο, στην οποία μοίρασαν τις ζώνες της ανατολικής Μεσογείου, χωρίς να λάβουν υπόψη την Αθήνα. Σε απάντηση αυτής η Αίγυπτος και η Ελλάδα, υπέγραψαν και αυτές στις 6 Αυγούστου, συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορά τους.
Είναι αυτές οι συμφωνίες νόμιμες;
Η πρώτη είναι νομικά άκυρη, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 [η οποία δεν έχει κυρωθεί από την Τουρκία]. Η οριοθέτηση που συμφωνήθηκε από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας (GNA) του Fayez al-Sarraj και της Άγκυρας αποκρύπτει πλήρως το ελληνικό νησιωτικό έδαφος μεταξύ των τουρκικών και των λιβυκών ακτών. Μια τέτοια διαδικασία μοιάζει με την πολιτική για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας του Πεκίνου, η οποία ενεργεί σαν να μην υπάρχει το Βιετνάμ, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες ή η Ινδονησία. Η συμφωνία μεταξύ της Αθήνας και του Καΐρου, από την άλλη πλευρά, συνάδει πλήρως με το διεθνές ναυτικό δίκαιο.
Ποια είναι τα μέσα της διεθνούς κοινότητας για να κάνει την Τουρκία να σεβαστεί το ναυτικό δίκαιο;
Πρέπει να απορρίψει τα τετελεσμένα γεγονότα, να δημιουργήσει μια σχεδόν στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο και να προσκαλέσει σε διαβουλεύσεις. Αυτό έκανε ο Γάλλος Πρόεδρος, Μακρόν, ενισχύοντας τη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή – με την αποστολή δύο μαχητικών Rafale και δύο πλοίων του εθνικού ναυτικού – και καλώντας την Ελλάδα και την Τουρκία, και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, να διαβουλευθούν.
Μεταξύ της αδιαφορίας και του πολέμου υπάρχει ένας πολλαπλασιασμός των διπλωματικών καναλιών επικοινωνίας. Αυτά πρέπει να κινητοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, σταματώντας τις φιλοδοξίες του Ερντογάν, χωρίς να του στραπατσάρει την υπόληψη. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή κρίση που θα μπορούσε να καταλήξει σε περιστατικά.
Ο Μακρόν επέκρινε επίσης έντονα τις «παραβιάσεις» της κυπριακής κυριαρχίας από την Τουρκία …Πρόκειται για μια μακροχρόνια κρίση που συνδέεται με τη θαλάσσια προβολή της τουρκικής εισβολής στη βόρεια Κύπρο το 1974. Και εδώ, η Άγκυρα αμφισβητεί τη δυνατότητα του νησιού να έχει τα δικά του χωρικά ύδατα.
Πώς εξηγείτε την επεκτατική στρατηγική της Τουρκίας;
Ο Ερντογάν αναπτύσσει μια ρεβιζιονιστική στρατηγική, η οποία συνίσταται στην απαλλαγεί του από όλες τις διεθνείς συνθήκες, προκειμένου να επιβάλει νέες σφαίρες επιρροής. Αυτό κάνει αμφισβητώντας τη Συνθήκη της Λωζάννης. Πρόκειται για ένα «νεο-οθωμανικό» σχέδιο, του οποίου το τελευταίο σήμα ήταν η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί στην πρώην πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Άλλες 
αναδυόμενες δυνάμεις, όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα, έχουν την ίδια λογική και θέλουν να επιβάλουν έναν νέο νέο-εθνικιστικό κόσμο. Ειδικά επειδή η πολυμέρεια στερείται της αμερικανικής ηγεσίας, και αυτά τα καθεστώτα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο εσωτερικό τους : η μόνη λύση είναι επομένως αυτή η εθνικιστική φυγή προς τα εμπρός.
