Του Olivier Bouquet, Καθηγητή ιστορίας, δημοσιεύθηκε στις 24-10-2022 στον Le Monde
Μετάφραση, επεξεργασία : Αλκης Καλλιαντζίδης
Σύνοψη της εφημερίδας
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να ενσαρκώσει το τουρκικό πολιτικό Ισλάμ του 21ου αιώνα. Πέραν όμως από την ανασύσταση μιας αυτοκρατορίας, χρησιμοποιεί τη διεθνή σκηνή πρώτα απ’ όλα για εκλογικούς σκοπούς, αναλύει σε ένα φόρουμ της εφημερίδας «Le Monde», ο Ολιβιέ Μπουκέ, καθηγητής της Οθωμανικής ιστορίας.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν : ένας σουλτάνος που ακολουθεί μια πολιτική αντιδυτικής 
νεο-οθωμανικής επέκτασης ; Ίσως. Ακούγοντας όμως προσεκτικά τις ομιλίες που κάνει με αυξανόμενο ρυθμό. Ας μην υπερεκτιμούμε τη σημασία που δίνει στη διεθνή πολιτική. Μεταξύ της εθνικής εορτής της 29ης Οκτωβρίου 2022 και του εορτασμού της εκατονταετηρίδας από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας στις 29 Οκτωβρίου 2023, ο Ερντογάν σκέφτεται και ενεργεί σύμφωνα με μια μόνο προθεσμία: τις προεδρικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τα τέλη της άνοιξης του 2023.
Η δράση του στο εξωτερικό πηγάζει από μια προσωπική φιλοδοξία, η οποία υπακούει σε μια πολιτική της ιστορίας. Γιατί, σε αντίθεση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, πρέπει να αντιμετωπίσει την κάλπη (ε και ; Δεν ελέγχει σχεδόν τα πάντα, όπως και ο Πούτιν;, ερωτά ο μεταφραστής). Περισσότερο από την ανασύσταση μιας αυτοκρατορίας, την εισβολή σε έναν γείτονα ή τη μετατόπιση των συνόρων, θέλει να κερδίσει τις εκλογές. Αλλά έχει ένα πρόβλημα : έχει χτίσει τη δημοτικότητά του γύρω από τις αξίες
που πρεσβεύει το πολιτικό του κόμμα, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Ωστόσο, οι δικαστές ελέγχονται από την εξουσία και τα σκάνδαλα διαφθοράς έχουν πολλαπλασιαστεί. Όσο για την ανάπτυξη, αποτελεί μόνο μια ανάμνηση : η μέση αγοραστική δύναμη είχε τριπλασιαστεί από το 2002, αλλά μεταξύ 2013 και 2022, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε από 12.600 δολάρια σε 7.500 δολάρια (σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας).
«Είστε έτοιμοι ?», ρωτά συχνά τη βάση του ο Ερντογάν. Σίγουρα όχι για να γίνει ένα φτωχό αλλά περήφανο έθνος. Ο Πούτιν έβαλε αυτό το στοίχημα, ο Ερντογάν όχι. Για να κάνει τον κόσμο να ξεχάσει τα ρεκόρ πληθωρισμού (το επίσημο ποσοστό 83% ετησίως είναι υποτιμημένο), εμφανίζεται ως ο πρόεδρος των επενδύσεων του αύριο.
Προετοιμασία του έθνους για έναν πόλεμο
Στις ομιλίες του, η διεθνής πολιτική έρχεται μετά τη λιτανεία των αριθμών για τις κοινωνικές κατοικίες που δημιουργήθηκαν, για τις υποδομές που κατασκευάστηκαν και για τις νοσοκομειακές κλίνες που άνοιξαν
Στις 3 Σεπτεμβρίου 2022, στη Σαμψούντα, στη Μαύρη Θάλασσα, όπου ο Μουσταφά 
Κεμάλ είχε αποβιβαστεί στις 19 Μαΐου 1919, πριν ξεκινήσει τον πόλεμο της ανεξαρτησίας που έληξε με νίκη κατά των ελληνικών στρατευμάτων κατοχής, προειδοποίησε τον μεσογειακό γείτονά του : «Κι εσύ Ελλάδα, δες την ιστορία, θυμίσου στην ιστορία (…) Μην ξεχνάς τη Σμύρνη». Μην ξεχνάτε τη Σμύρνη, οι Έλληνες το ξέρουν, είναι για να θυμηθούμε τι συνέβη έναν αιώνα νωρίτερα : η μεγάλη πυρκαγιά που εκδηλώθηκε μετά την είσοδο των κεμαλικών στρατευμάτων, στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, προκάλεσε δεκάδες χιλιάδες θανάτους . Προετοιμάζει το τουρκικό έθνος για πόλεμο, χωρίς απαραίτητα να διακινδυνεύει να τον κάνει. Θέλει να υποβάλει την τουρκική ιστορία σε μια ανάμνηση αγανάκτησης.
Όπως επεσήμανε ο ιστορικός Edhem Eldem στην εναρκτήρια διάλεξή του στο Collège de 
France το 2017, «Η Τουρκία είναι άρρωστη με την ιστορία μέσω των μύθων και των εφευρέσεών της, αλλά κυρίως μέσω των φόβων της, των συμπλεγμάτων της, των σιωπών της, των ταμπού της. , των αρνήσεών της, του αρνητισμού της». Εκδικητική Ρητορική : «Μας έχουν
αποικιοποιήσει μέσα στην ίδια τη χώρα μας», είχε πει ο Ερντογάν πριν από σχεδόν δέκα χρόνια, πριν να χτυπήσει τις ρήτρες της Συνθήκης της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923) μέσα από μια αναθεωρητική ανάγνωση.
Η ιστορία πηγαίνει πίσω
Αν ο Ερντογάν πιστεύει ότι θα τον βοηθήσουν να αντιμετωπίσει το τείχος της οικονομικής πραγματικότητας και ότι θα παρατείνει την πολιτική άρνησής του (δηλαδή το καταστροφικό αποτέλεσμα των πολύ χαμηλών επιτοκίων), θα πολλαπλασιάσει στο εκλογικό του σώμα («εμείς») τις δηλώσεις κατά της Δύσης («αυτοί»). Μεταξύ των επόμενων εβδομάδων και των εκλογών του Ιουνίου, που ίσως μεταφερθούν στον Μάιο του 2023, θα προκαλέσει τις παλιές δυνάμεις, τη «Δύση» την οποία αμφισβητεί μιλώντας της σε δεύτερο ενικό πρόσωπο και την οποία κατηγορεί ότι πάντα ήθελε να αποδυναμώσει την Τουρκία. Θα χρησιμοποιήσει τη διεθνή σκηνή για εκλογικούς σκοπούς. Θα ακολουθήσει το νήμα μιας χρονολογίας που θα τη μεταφέρει από την κατάργηση του σουλτανάτου (την 1η Νοεμβρίου 1922) μέχρι τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της
Δημοκρατίας (στις 29 Οκτωβρίου 1923).
Τότε είναι για τον Ερντογάν που θα πάει πίσω στο ραντεβού της. Η κεμαλική ιστοριογραφία έχει κάνει τον Ατατούρκ «τον μοναδικό άνθρωπο» (tek adam) της δημοκρατικής Τουρκίας τον 20ο αιώνα. Ο Ερντογάν θέλει να είναι αυτός του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ του 21ου αιώνα. Ετοιμάζεται να γράψει ένα νέο εθνικό μυθιστόρημα. Στο χέρι μας είναι να το διαβάσουμε. Στο χέρι μας είναι να το καταλάβουμε. Ούτε γέλα ούτε κλάψε, κατάλαβε, δίδαξε ο Σπινόζα.
