23/12/2024 • 00:00
Τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την αυξανόμενη τουρκική επιρροή στη Συρία στη μετά Άσαντ εποχή αναλύει το στέλεχος του American Enterprise Institute, Michael Rubin, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Ο πολύπειρος πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού Πενταγώνου εκτιμά πως ο Ερντογάν «βλέπει τη Συρία ως μια χρυσοτόκο όρνιθα», έχοντας βρει στο πρόσωπο των τζιχαντιστών της HTS και του Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι μια υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη που δρα ως «πληρεξούσιος» της Τουρκίας.
Ο ίδιος δεν κρύβει την ανησυχία του για τις αλλαγές που προκύπτουν στο «τρίγωνο» Τουρκία – Συρία – Κατεχόμενα Β. Κύπρου όσον αφορά την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στις ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου.
Παράλληλα, ο Michael Rubin εκτιμά πως τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ υπό το νεοεκλεγέντα πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, δε θα πρέπει να παραμείνουν, σε καμία περίπτωση, αδρανείς τόσο απέναντι στις βλέψεις του Ερντογάν για μια εθνοτική κάθαρση κατά των Κούρδων, όσο και απέναντι στη δήθεν μετριοπάθεια που προσπαθούν να περάσουν στη διεθνή κοινότητα οι τζιχαντιστές του αλ Τζουλάνι.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Πώς αξιολογείτε τη στρατηγική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Συρία μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ; Ποιο συγκεκριμένο ρόλο οραματίζεται ο Ερντογάν τόσο για τον ίδιο όσο και για την Τουρκία σε ό,τι αφορά την επόμενη ημέρα στη Συρία;
Η κατάρρευση της δυναστείας των Άσαντ αποτελεί ευλογία για τον Ερντογάν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Hayat Tahrir al-Sham (HTS) συνιστά έναν «πληρεξούσιο» της ίδιας της Τουρκίας. Με άλλα λόγια, δεν θα είχε ούτε ένα χιλιοστό του οπλισμού ή των μετρητών που απολαμβάνει αυτή τη στιγμή, αν δεν υπήρχε η υπηρεσία πληροφοριών της Τουρκίας (ΜΙΤ). Ο Ερντογάν θα βλέπει τον εαυτό του και την Τουρκία όχι ως ισότιμους με τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι και τη Συρία, αλλά μάλλον ως ανώτερους. Αυτό ταιριάζει με τη νεο-οθωμανική στάση του Ερντογάν. Το πρόβλημα είναι ότι οι Τούρκοι θυμούνται την Οθωμανική Αυτοκρατορία με πολύ μεγαλύτερη αγάπη σε σύγκριση με τους υποτελείς σ’ αυτή λαούς.
Ωστόσο, ο Ερντογάν ενδεχομένως να έχει ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Πρώτον, παρά τις προσπάθειές τους να προβάλουν το αντίθετο, η HTS δεν έχει κατορθώσει να ενώσει την Τουρκία. Είναι απλώς η πιο ηχηρή από τις επαναστατικές ομάδες. Άλλες ομάδες ελέγχουν τμήματα της νότιας Συρίας. Η κατάσταση στη Λατάκεια που κυριαρχείται από τους Αλεβίτες είναι ασαφής. Και, φυσικά, οι Κούρδοι εξακολουθούν να κρατούν τη θέση τους στα βορειοανατολικά, παρόλο που η Τουρκία απειλεί να εισβάλει για να τους εξοντώσει.
Η Τουρκία θα πρέπει επίσης να είναι επιφυλακτική: Κάθε χώρα που προώθησε τον τζιχαντισμό στο εξωτερικό -το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία και η Συρία, για παράδειγμα – κατέληξε να υποστεί πλήγμα στο εσωτερικό της. Η Τουρκία δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.
Ένα άλλο ζήτημα: Ο Ερντογάν βλέπει τη Συρία ως μια χρυσοτόκο όρνιθα. Ο ΟΗΕ θα προτείνει να δαπανηθούν δισεκατομμύρια ευρώ για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Ο Ερντογάν θέλει αυτά τα χρήματα να εισρεύσουν στις τσέπες του, παίρνοντας συμβόλαια για τις κατασκευαστικές εταιρείες της οικογένειάς του και των υποστηρικτών του.
Πώς διαμορφώνεται το «τρίγωνο» Τουρκία – Συρία – Κατεχόμενα Βόρειας Κύπρου όσον αφορά την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στις ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου;
Αυτό είναι ένα μείζον πρόβλημα, κύριε Παναγόπουλε. Ο αλυτρωτισμός της Τουρκίας δεν υφίσταται μόνο στην ξηρά αλλά και στη θάλασσα. Η Τουρκία έχει ήδη προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει μια μεροληπτική ανάγνωση των ΑΟΖ για να εμποδίσει τη συνεργασία Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδας και την ανάπτυξη αγωγών. Προσωπικά, ανησυχώ επίσης και για την είσοδο του Κατάρ σε αυτό το «εκρηκτικό» μείγμα, ιδιαίτερα καθώς η Ντόχα έχει πλέον μετατοπίσει τα συμφέροντά της σε αιγυπτιακά, κυπριακά και λιβανέζικα offshore μπλοκ.
Κατά τη γνώμη σας, πώς θα επηρεάσει η εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία τις εξελίξεις όσον αφορά τους Κούρδους μαχητές του PKK;
Για να το θέσω κάπως πιο λαϊκά, ας μην «μασάμε» με την τουρκική προπαγάνδα. Προσωπικά έχω κρατηθεί υπό την απειλή όπλου από το PKK στο ιρακινό Κουρδιστάν και έχω επίσης περάσει πολύ χρόνο στη βορειοανατολική Συρία με τους Κούρδους. Ο Ερντογάν βλέπει κάθε Κούρδο άνδρα, γυναίκα και παιδί που δεν δίνει προτεραιότητα στο Ισλάμ έναντι της εθνικής ταυτότητας ως εν δυνάμει τρομοκράτη του PKK. Αλλά η Αυτόνομη Διοίκηση της Βόρειας και Ανατολικής Συρίας δεν είναι ούτε η Γάζα αλλά ούτε και ο νότιος Λίβανος. Δεν είναι μια περιοχή που δοξάζει την τρομοκρατία ή προωθεί τη μαχητικότητα. Αντίθετα, είναι μια όαση ανοχής και προοδευτισμού σε μια εξαιρετικά μισαλλόδοξη περιοχή. Μεταξύ των Κούρδων, ο λόγος για τον οποίο η συριακή κουρδική διοίκηση είναι τόσο δημοφιλής δεν οφείλεται σε οποιουσδήποτε πνευματικούς δεσμούς με το PKK, αλλά σε αντίθεση με το ιρακινό Κουρδιστάν, η διοίκησή της δεν είναι ούτε φυλετική ούτε διεφθαρμένη.
Τούτου λεχθέντος, η Τουρκία ελπίζει να χρησιμοποιήσει τις συριακές πληρεξούσιες δυνάμεις της για να επιτεθεί, και να εκκαθαρίσει σε εθνοτικό επίπεδο τους Κούρδους. Θα ήταν τραγωδία αν η Δύση της το επέτρεπε, και η Ευρώπη θα πληρώσει τελικά το τίμημα, αν συμβεί κάτι τέτοιο. Αν οι τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους δραπετεύσουν από τις κουρδικές φυλακές, είτε θα εξαπλωθούν σε όλη την Ευρώπη είτε η Τουρκία θα προσπαθήσει να εκβιάσει την Ευρώπη απειλώντας να τους απελευθερώσει.
Πώς θα μπορούσε η εμπλοκή της Τουρκίας στη Συρία μετά τον Άσαντ να επηρεάσει τις σχέσεις της με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν, ο Λίβανος και η Σαουδική Αραβία, καθώς και με παγκόσμιους παίκτες όπως η Ρωσία;
Η Τουρκία και η Ρωσία θα αναπροσαρμόσουν τις σχέσεις τους, αλλά καθεμιά από τις δύο χώρες κατανοεί τις κόκκινες γραμμές της. Μπορεί να υποδύονται ότι είναι ανταγωνιστικές δυνάμεις, αλλά ο Ερντογάν ξέρει μέχρι πού μπορεί να πιέσει τον Πούτιν στο παρασκήνιο και το αντίστροφο. Ούτε η Συρία είναι η μόνη χώρα με αυτή τη δυναμική: Το Αζερμπαϊτζάν είναι επίσης θέατρο ανταγωνισμού υπό όρους ρωσικής και τουρκικής επιρροής. Η Σαουδική Αραβία μπορεί να στέκεται αποστασιοποιημένη. Μπορεί να συνεργαστεί με τους Κούρδους, αν οι Κούρδοι επιβιώσουν από την τουρκική επίθεση, αλλά μπορεί να μην θέλει να εμπλακεί αρχικά στο συριακό τέλμα. Άλλωστε Ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν έχει απομακρυνθεί από την ιδέα της χρηματοδότησης επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή, προτιμώντας να στραφεί περισσότερο στην υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων στη χώρα του.
Από την άλλη πλευρά, ο Λίβανος θα έχει ενδιαφέρον. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να επηρεάσει τους Σουνίτες της βόρειας περιοχής γύρω από την Τρίπολη, αλλά είναι αμφίβολο αν οι Χριστιανοί, οι Δρούζοι ή οι Σιίτες του Λιβάνου θα εμπιστευτούν ποτέ τον Ερντογάν.
Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Μέση Ανατολή και ειδικότερα για το συριακό ζήτημα, δεδομένου ότι ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ «προσάρμοσε» πρόσφατα στην Τουρκία ρυθμιστικό ρόλο στις εξελίξεις που αφορούν τη Συρία;
Η Τουρκία είναι μία από τις πιο σημαντικές γραμμές ρήξης μεταξύ των Ρεπουμπλικανών. Ο Ερντογάν πιστεύει ότι μπορεί να παρακάμψει το Κογκρέσο και να συνεργαστεί μόνο με τον Τραμπ, επειδή ο Ερντογάν βλέπει με περιφρόνηση τη δική του Εθνοσυνέλυση. Δεν καταλαβαίνει ότι σε αντίθεση με το τουρκικό κοινοβούλιο, το Κογκρέσο είναι ανεξάρτητο. Υποψιάζομαι πρώτον ότι το Κογκρέσο θα μπορούσε να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία είτε αρέσει στον Τραμπ είτε όχι και επίσης, καθώς αυξάνονται οι αποδείξεις ότι η Τουρκία υποστηρίζει τρομοκράτες, ο Τραμπ θα μπορούσε να στραφεί εναντίον του Ερντογάν. Ίσως να μην υπάρξει ένας πάστορας Άντριου Μπράνσον, αλλά η μοίρα των Σύρων χριστιανών θα μπορούσε να επηρεάσει τον Τραμπ εξίσου. Ο Τραμπ θα θυμώσει επίσης αν η Τουρκία παρεμβαίνει στις προσπάθειές του να επεκτείνει τις Συμφωνίες του Αβραάμ.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχει δηλώσει ότι οι IDF θα παραμείνουν στο όρος Ερμών «για όσο χρειαστεί». Ποια είναι η στρατηγική σημασία αυτής της θέσης για το Ισραήλ; Πιστεύετε ότι η δήλωση Νετανιάχου αντανακλά μια μακροπρόθεσμη στρατιωτική στρατηγική και πώς θα μπορούσε αυτό να επηρεάσει τις μελλοντικές πολιτικές ασφαλείας του Ισραήλ;
Είναι απλό. Όποιος έχει το πλεονέκτημα είναι εκείνος που έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Οι Σύροι και οι Λιβανέζοι μπορούν να εκτοξεύουν πυραύλους στο Ισραήλ, αλλά δεν μπορείς να καταλάβεις το Ισραήλ με πυραύλους – πρέπει να στείλεις δυνάμεις σε αυτό.
Κατέχοντας, λοιπόν, το «υψηλό έδαφος», δηλαδή το πλεονέκτημα που εν προκειμένω είναι το όρος Ερμών, το Ισραήλ μπορεί να παρακολουθεί αποτελεσματικότερα και να αποτρέπει καλύτερα επιθέσεις και διεισδύσεις από τους αντιπάλους του.
Ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, ο επικεφαλής της τζιχαντιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham (HTS) επαναλαμβάνει σε κάθε δυνατή ευκαιρία ότι η Συρία δεν αποτελεί απειλή για τον κόσμο. Πόσο αξιόπιστη μπορεί να είναι μια τέτοια δήλωση, δεδομένου ότι για τις ΗΠΑ θεωρείται τρομοκράτης;
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το εξής: Ένα αναμορφωμένο μέλος της Αλ Κάιντα δεν είναι σε καμία περίπτωση δημοκράτης, αλλά μάλλον κάποιος που φυλακίζει χριστιανούς αντί να τους αποκεφαλίζει. Ο Τζουλάνι θέλει να προβάλει μια μετριοπαθή εικόνα, ώστε να αναγνωριστεί ως κυβέρνηση και επομένως να αποκτήσει πρόσβαση στα δισεκατομμύρια ευρώ της χρηματοδότησης για την ανοικοδόμηση της Συρίας.
Θυμηθείτε τι είχε συμβεί στην περίπτωση του Ιράν: Ο Αγιατολάχ Αλί Χομεϊνί είχε πει στους δημοσιογράφους ότι δεν τον ενδιέφερε η προσωπική εξουσία, όταν έδινε συνεντεύξεις σε Ευρωπαίους δημοσιογράφους το 1978. Ο Ερντογάν δήλωσε, ομοίως, ότι είχε αφήσει πίσω του τον θρησκευτικό εξτρεμισμό του, όταν έγινε πρωθυπουργός το 2003. Για να το θέσω πιο απλά: Ας ελπίσουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη δεν θα κάνουν το ίδιο λάθος τρεις φορές.
*Ο Michael Rubin είναι διακεκριμένο στέλεχος του American Enterprise Institute και πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, με κύρια ερευνητικά ενδιαφέροντα τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, το Ιράν και τη διπλωματία.
