Της Marie Jégo, 1-8-2020, στον ηλεκτρονικό Le Monde
Ο Τούρκος θρησκευτικός ηγέτης, ο οποίος προΐσταται της προσευχής κάθε Παρασκευή, έχει φιλόδοξα σχέδια για το τζαμί που του έχει ανατεθεί.
Ο Τούρκος θρησκευτικός ηγέτης Ali Erbas στην Κωνσταντινούπολη, στις 22 Ιουλίου.RELIGIOUS AFFAIRS DIRECTORATE / VIA REUTERS
Όταν ο Τούρκος θρησκευτικός ηγέτης, Αλί Έρμπας, ηγείται της προσευχής στην Αγία Σοφία, ανεβαίνει στο minbar (μια εξέδρα)κρατώντας ένα σπαθί στο χέρι του. Όχι το οποιοδήποτε σπαθί, αλλά ένα περίτεχνο γιαταγάνι (yatagan) του οποίου η λεπίδα είναι χαραγμένη με έναν στίχο από το Κοράνι.
Έτσι το είδαν οι πιστοί, την Παρασκευή 24 Ιουλίου 2020, ημέρα της μετατροπής της «Μεγάλης Εκκλησίας» της Κωνσταντινούπολης σε τζαμί, καθώς και την Παρασκευή 31 
Ιουλίου, κατά τη διάρκεια της προσευχής Aïd el–Adha, τη γιορτή της θυσίας, προφερόμενης για πρώτη φορά κάτω από τον επιβλητικό τρούλο του κτηρίου του 6ου αιώνα.
Ο άνθρωπος δεν αστειεύεται με την παράδοση. «Για 481 χρόνια, τα κηρύγματα της Παρασκευής παραδίδονταν πάντα με το σπαθί στο χέρι. Αν το θέλει ο Αλλάχ, ανανεώνουμε αυτήν την παράδοση, το σύμβολο της κατάκτησης », αιτιολόγησε.
Με το λευκό του τουρμπάνι, το φωτεινό κεντητό καφτάνι του, το περίτεχνο σπαθί του, τα φλογερά κηρύγματα του, ο Αλί Έρμπας είναι το κεντρικό πρόσωπο της πολιτικο-θρησκευτικής χορογραφίας που παίζεται στο τζαμί της Αγίας Σοφίας κάθε Παρασκευή. Τίποτα το ασυνήθιστο, αφού η παλιά βασιλική του έχει ανατεθεί.
Αφού λειτούργησε ως εκκλησία για 916 χρόνια, ως τζαμί για σχεδόν 600 χρόνια, ως μουσείο για 86 χρόνια, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί στις 10 Ιουλίου 2020 με διάταγμα του Ερντογάν. Δεν εξαρτάται πλέον 
από το Υπουργείο Τουρισμού και Πολιτισμού, αλλά από τη Διεύθυνση Θρησκευμάτων (Diyanet), με επικεφαλής τον Αλί Έρμπας από το 2017.
Διαμόρφωση «μιας ευσεβούς γενιάς»
Ο 59χρονος γαλλόφωνος και αραβόφωνος θεολόγος έχει φιλόδοξα σχέδια για την νέα του προστατευόμενη. «Θα προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε την madrasa της Αγίας Σοφίας (την κορανική σχολή δηλαδή) ώστε να λειτουργεί όπως το έκανε κατά τη διάρκεια των λαμπρών χρόνων της με μαθήματα Κορανίου που παραδίνονται παντού. Τα τζαμιά «είναι σχολεία», όπου ο Αλί Έρμπας θέλει να «εκπαιδεύσει τους νέους και τα παιδιά». Ένα σχέδιο που ευθυγραμμίζεται με τα θέλω του Ερντογάν, αποφασισμένου να διαμορφώσει «μια ευσεβή γενιά».
Προσευχή στην Αγία Σοφία στις 31 Ιουλίου. AP
Δημιουργημένη το 1924 με σκοπό τον έλεγχο της μουσουλμανικής θρησκείας, η Διεύθυνση των θρησκευτικών υποθέσεων έχει γίνει, με την πάροδο των ετών, ένα πραγματικό όργανο επανισλαμισμού της τουρκικής κοινωνίας. Υπό την εντολή της προεδρίας, διαχειρίζεται 84.684 τζαμιά στην Τουρκία, αμείβει τους ιμάμηδες, τους θεολόγους, τους μουεζίνηδες και τους ιεροκήρυκες. Τα 2.000 τζαμιά, που είναι επιφορτισμένα να κάνουν να ακτινοβολεί το τουρκικό Ισλάμ στο εξωτερικό, βρίσκονται υπό τον έλεγχό της.
Εξοπλισμένη με ένα τηλεοπτικό κανάλι, με έναν εκδοτικό οίκο, μια τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης, παρέχει Κορανική κατήχηση, με στόχο την «απόλυτη εμβάπτιση των μικρών παιδιών σε έναν θρησκευτικό τρόπο ζωής», ιδίως χάρη στους παιδικούς σταθμούς για παιδιά από 3 έως 6 ετών που διαχειρίζεται εκτός από τα πολλά σχολεία και τα λύκεια για ιμάμηδες. Τα εισαγωγικά μαθήματα στο σουνιτικό ισλάμ είναι πλέον υποχρεωτικά στα δημόσια σχολεία και έχουν ανοίξει συστηματικά αίθουσες προσευχής μέσα στα πανεπιστήμια.
Με έναν μεγάλο προϋπολογισμό (11,5 δισεκατομμύρια λίρες Τουρκίας ή 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ), με 170.000 δημόσιους υπαλλήλους, η Diyanet είναι αναμφίβολα το πιο επιτυχημένο ιδεολογικό επίτευγμα του Τούρκου προέδρου, στην εξουσία από το 2003.
Προσευχή στην Αγία Σοφία στις 31 Ιουλίου. AP
Οι Φετφάδες πυροδοτούν διαμάχη
Οι φετφάδες της και οι συστάσεις της είναι συχνά αμφιλεγόμενες. Το «λεξικό θρησκευτικών εννοιών», που δημοσιεύθηκε στον επίσημο ιστότοπο του ιδρύματος το φθινόπωρο του 2018, προκάλεσε σκανδαλισμό, 
ισχυριζόμενο ότι τα μικρά κορίτσια θα μπορούσαν να παντρευτούν από την ηλικία των 9 ετών. Αντιμέτωπη με αγανακτισμένες αντιδράσεις από γυναικείες ενώσεις και κεμαλικούς κύκλους, η Diyanet απέσυρε το αμφισβητούμενο χωρίο, εξηγώντας ότι δεν είχε ποτέ προσπαθήσει να υπερασπιστεί τους πρόωρους γάμους.
Ο Αλί Έρμπας υποχρεώθηκε επίσης να αφαιρέσει στα γρήγορα από τον ιστότοπο Diyanet μερικές από τις προτάσεις του κηρύγματος που έκανε στην Αγία Σοφία, με το σπαθί στο χέρι, στις 24 Ιουλίου. Επηρμένος από το θέμα της «κατάκτησης», αναθεμάτισε τον Atatürk, τον ιδρυτή πατέρα της Δημοκρατίας που έκανε τη βασιλική μουσείο το 1934. Στην ομιλία του, ο Έρμπας υπενθύμισε στους πιστούς ότι σύμφωνα με την κληρονομιά του Σουλτάνου Μεχμέτ ΙΙ, του κατακτητή της Κωνσταντινούπολης το 1453, η Αγία Σοφία θα παρέμενε τζαμί «μέχρι την ημέρα της τελευταίας κρίσης» και ότι όσοι το μετέτρεψαν σε μουσείο «καταδικάστηκαν», καταδικασμένοι να «καούν». Οι Κεμαλιστές δεν το εκτίμησαν.
Στα κοινωνικά δίκτυα, χιλιάδες χρήστες του Διαδικτύου ζήτησαν αμέσως την παραίτηση του θρησκευτικού ηγέτη, βουλευτές του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (CHP, κεμαλιστική αντιπολίτευση), δικηγορικές ενώσεις καθώς και της «ένωσης κεμαλιστικής σκέψης» που έχουν υποβάλει μήνυση.
Ο θρησκευτικός ηγέτης συνηθίζει σε μηνύματα μίσους. «Το Ισλάμ καταριέται την ομοφυλοφιλία. Για ποιο λόγο ; Επειδή η ομοφυλοφιλία φέρνει ασθένειες και υποβαθμίζει τη γενεαλογία», δήλωσε τον Απρίλιο, κατά τη διάρκεια του κηρύγματος που σηματοδοτεί την έναρξη του ιερού μήνα του Ραμαζανιού στη μέση της επιδημίας Covid 19. Στην Άγκυρα και στο Ντιγιαρμπακίρ, αγανακτισμένοι οι δικηγόροι υπέβαλαν μήνυση. Λίγες μέρες αργότερα, οι ίδιοι δικηγόροι στοχοποιήθηκαν από δικαστικές έρευνες για «προσβολή θρησκευτικών αξιών».
Ο Ερντογάν, υπερασπιζόμενος τον προστατευόμενό του, εξήγησε ότι «η επίθεση στον επικεφαλής του 
Diyanet ήταν σαν να επιτίθενται στο Κράτος. Αυτό που είπε ήταν απολύτως σωστό». Στη διαδικασία, οι δικηγόροι και οι δικηγορικοί σύλλογοι έγιναν οι στόχοι του τούρκου πασά, ο οποίος έσπευσε να ψηφίσει νόμο με σκοπό να περιορίσει την αυτονομία τους.
Marie Jégo (Κωνσταντινούπολη, ανταποκρίτρια)
Για την ελεύθερη μετάφραση, την επεξεργασία και την απεικόνιση του γαλλικού κειμένου
Αλκης Καλλιαντζίδης
