Διαβάστε ΕΔΩ το πρώτο μέρος της παρουσίασης του Παντελή Σαββίδη για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Νίγδελη Δήμος Νεάπολης-Συκεών: Ο μεγάλος καλλικρατικός Δήμος.

Δημοτική Ενότητα Πεύκων
Στους χαλεπούς καιρούς του Εμφυλίου, με βασιλικό διάταγμα του 1946 ο συνοικισμός Ρετζικίου, που ιδρύθηκε το 1926 από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων, προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Συκεών αφού, βέβαια, αποσπάστηκε από την κοινότητα Ασβεστοχωρίου.

Αυτό το νομικό καθεστώς κράτησε μέχρι το 1990, με την περιοχή να μετονομάζεται, από το 1955, σε συνοικισμό Πεύκα.

Πολιτικές πιέσεις που ασκήθηκαν είχαν ως αποτέλεσμα, το 1992, ο συνοικισμός να αποσπαστεί από το Δήμο Συκεών και να αναγνωριστεί, πλέον, σε Κοινότητα Πεύκων. Ως κοινότητα πορεύθηκε ως το 2006, οπότε μετετράπη σε δήμο, μέχρι το 2010. Έκτοτε συνενώθηκε με τους όμορους δήμους Νεαπόλεως, Συκεών και Αγίου Παύλου σε μια ενιαία μεγάλη αυτοδιοικητική μονάδα.

Η αρχική ονομασία της περιοχής –ακόμη και σήμερα την λένε Ρετζίκι, παρόλο που μετονομάσθηκε σε Πεύκα– είναι παράφραση της λέξης Ουρεντζίκ-Ρουτζούκι-Ρετζίκι, που σημαίνει σε ελεύθερη μετάφραση «Παραδεισένιος». Πρόκειται περί ενός επίγειου παράδεισου, όπου εγκαταστάθηκαν μόνιμα μια σειρά μεγαλοαστών εμπόρων της Θεσσαλονίκης. Ήταν, επίσης, τόπος, εξοχικών κατοικιών, κυρίως προξένων.

Με αφορμή τα Πεύκα και την εξιστόρηση της πορείας τους, ο συγγραφέας Κ. Νίγδελης κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στους επτά νερόμυλους της περιοχής. Αφού παραθέτει διάφορες αναφορές, καταλήγει και σε δικά του, αξιοπρόσεκτα συμπεράσματα. Ότι, δηλαδή, όλα αυτά αποτελούν τυπικό βιοτεχνικό συγκρότημα – πολύτιμο τεκμήριο για τη βιομηχανική αρχαιολογία στο χώρο της Θεσσαλονίκης. Το βασικό ερώτημα, πότε έχουμε τη συστηματική εποίκιση της περιοχής, παραμένει αναπάντητο. Πάντως, η περιοχή είναι γνωστή από τα βυζαντινά χρόνια.

Βυζαντινός νερόμυλος στο Ρετζίκι (φωτ.: Β. Μέλφος)

Το 1902 το τάγμα Δελασάλ-Λαζαριστών αγόρασε ένα μεγάλο κτήμα το οποίο χρησιμοποίησε για διάφορες χρήσεις.

Παρατίθενται και γι’ αυτήν τη Δημοτική Ενότητα σύλλογοι, σωματεία, ναοί, σχολεία, και βεβαίως, η εξουσία, οι κοινοτάρχες και τα κοινοτικά και δημοτικά συμβούλια.

Ο Δήμος Συκεών
Είναι η τελευταία ενότητα στο βιβλίο του Κώστα Νίγδελη Δήμος Νεάπολης-Συκεών: Ο μεγάλος καλλικρατικός Δήμος, αλλά και ο τόπος όπου γεννήθηκε ο συγγραφέας. Γι’ αυτό την υποδέχεται θριαμβευτικά:

Συκιές!
Ο τόπος που γεννηθήκαμε, ανδρωθήκαμε, μένουμε, ζούμε και πεθαίνουμε.
Ο τόπος μας!
Οι Συκιές του Επταπυργίου, του Εσκί Ντελίκ και του Γενί Ντελίκ.
Οι Συκιές του Παράσχου, της Δενδροφυτείας, του Ροδοχωρίου.
Οι Συκιές του «Μεβλεχανέ», του «Κήπου του Προβατά», του «Πράσινου Μήλου», του «Κόκκινου Σπιτιού», της βρύσης «Τσουρτσουρή», του Αλή, των φόρων
Οι Συκιές μας.
Το μπαλκόνι της νύφης του Θερμαϊκού
Ο τόπος με τους κακοτράχαλους δρόμους, με τα ζωντανά αγιοκέρια του παγκόσμιου ναού της φύσης.
Με την θέσιν την καλλίστην άμα και υγιεινοτάτην.

Βρίσκεται εκτός των τειχών της παλαιάς πόλης την οποία σφιχταγκαλιάζει αρχίζοντας από το Επταπύργιο-Ακρόπολη, κατηφορίζοντας κατά μήκος των βυζαντινών τειχών, της πύλης Εσκί Ντελίκ (παλαιά τρύπα), του Πύργου Μανουήλ, της πύλης Γενί Ντελίκ (καινούριας τρύπας), φτάνοντας σχεδόν μέχρι την πύλη Γενί Καπού (Ληταίας Πύλης).

Είναι ο κατεξοχήν τόπος κατοικίας, περιοχή ξεχωριστή, όχι μόνο για τη μορφολογία του εδάφους αλλά και για τη γειτνίασή της με το υπέροχο δάσος, τα κάστρα της περιοχής, τα σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία και ευρήματα.

Ο τόπος όπου ρίζωσαν οι πρόσφυγες του Πόντου, της Μ. Ασίας, της Βουλγαρίας.

Μόλις το 1918 θα συγκροτηθούν δήμοι και κοινότητες στις νέες χώρες, με βάση την ελληνική νομοθεσία. Στις 19 Ιανουαρίου 1934 με προεδρικό διάταγμα αναγνωρίστηκαν συνοικισμοί που αποσπάστηκαν από το Δήμο Θεσσαλονίκης. Μεταξύ αυτών ήταν και οι Συκιές, κοινότητα στην αρχή. Μετά την απογραφή του 1951 η κοινότητα διαπιστώνεται πως έχει πάνω από 10.000 κατοίκους, οπότε, από το 1954 μετατρέπεται σε δήμο.

Συκιές 1918: Η οδός Μεσολογγίου

Ο δήμος έχει και συνοικισμούς:

• Εσκί Ντελίκ. Ο πλέον πολυπληθής, χτίστηκε το 1925-28 και κατοικήθηκε από πρόσφυγες προερχόμενους από τον Πόντο (Τσιμερά- Σίσε- Χάροβα), Καππαδοκία (Προκόπιο-Σεμένδρα) και Θράκη. Η περιοχή, ή κομμάτι της περιοχής, ήταν αμπελώνες που ανήκαν σε Οθωμανούς αγάδες.
• Ροδοχώριο ή Ροδόφυτο ή Τοπ Αλτί: Κάτοικοι 450. Οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν το 1925 ήταν 26 προσφυγικές οικογένειες που προέρχονταν από την Αραβησσό της Καππαδοκίας (μουτεσαριφλίκι Νίγδης – βιλαέτιο Ικονίου) –μάλλον από εδώ είναι και ο συγγραφέας–, πατρίδα του βεζίρη Σιλιχτάρ Μεχμέτ Πασά, ο οποίος αφού την εκαλλώπισε την μετονόμασε σε Γκιούλ Σεχίρ, πόλη των ρόδων.
• Συνοικισμός Πέτρου Λεβαντή: Κάτοικοι 750. Από τους πιο ωραίους της κοινότητας. Κτίστηκε από το 1926 έως το 1930 κι εκεί κατοικούσαν πρόσφυγες Μικρασιάτες και λίγοι Θρακιώτες. Δόθηκε το όνομα του Πέτρου Λεβαντή προς τιμήν του υπουργού Εποικισμού ο οποίος εκτός από πολιτικός ήταν και εκδότης (το 1936 ίδρυσε την εφ. Ελληνικός Βορράς).
• Συνοικισμός Ρήγα Φεραίου: Κάτοικοι 900. Εδώ το 1926-28 εγκαταστάθηκαν κάτοικοι από τον Πόντο αλλά και λίγοι Αρμένιοι.

Πορτάρα. Εσκί Ντελίκ – παλαιά πύλη (ταβέρνα Μακεδονικό κτλ.)

• Συνοικισμός Νέας Βάρνας: Κάτοικοι 280. Από τους καλύτερα οργανωμένους συνοικισμούς γιατί χτίστηκε και με κεφάλαια-ενίσχυση της ΕΑΠ μεταξύ των ετών 1927-28. Οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν ήταν 69 οικογένειες από τη Βάρνα της Βουλγαρίας, πρόσφυγες, μετά τη σχετική υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ. Τα μεταναστευτικά ρεύματα από τη Θράκη ήταν τρία: Το πρώτο το 1906, μετά από ανθελληνικούς διωγμούς. Το δεύτερο το 1913, μετά την έκρηξη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου. Ήταν και το μεγαλύτερο. Το τρίτο ύστερα από την υπογραφή της Συνθήκης του Νεϊγύ για τις μειονότητες.
• Συνοικισμός Καλλιθέας: Εκτάκτως γραφική με κλίμα υγιεινότατον. Ήταν εγκατεστημένοι δίπλα στα τείχη, και λίγο πιο πάνω, Βόσνιοι, Ερζεγοβίνιοι και Τούρκοι. Ήταν η περιοχή με τους πολλούς ευκτήριους οίκους, μεταξύ των οποίων ο Μεβλεχανές και η μονή της Αγίας Ματρώνας. Μετά το 1922 έρχονται οι πρόσφυγες και ισχύει ο νόμος του δυνατού.
• Συνοικισμός Ρετζικίου (Ρετζίκ-Ουρεντζίκ): Μικρός αγροτικός συνοικισμός, αληθινό μωσαϊκό 36 προσφυγικών οικογενειών που προέρχονται από Μαγνησία, Βουρλά, Προύσα, Χηλή – από τις πλέον όμορφες περιοχές.

Επταπύργιο

Αν και απέκτησαν τη διοικητική τους αυτοτέλεια το 1934 και ήταν ένας τόπος όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις αλλά και αποδείξεις ότι οι Συκιές είχαν κατοικηθεί και σε πολύ παλαιές εποχές.

Στο βιβλίο γίνονται εκτεταμένες και πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές στο Μοναστήρι των Δερβίσηδων Μεβλεχανές, στη Μονή Αγίας Ματρώνας, στον Κήπο του Προβατά, στο Ζαμενίκον-Κρανία, στα Τείχη, το Επταπύργιο και την Ακρόπολη (αναφορά από την οποία προκύπτει πως η πόλη περιτειχίσθηκε αμέσως μετά την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο). Καταγράφονται επίσης πύλες, πύργοι, επιγραφές, βυζαντινοί νερόμυλοι, μουσουλμανικό κοιμητήριο, καφενεία, ταβέρνες, ανθρακοπωλεία, μπακάλικα, παντοπωλεία, το νερό-νεράκι, τα καταφύγια, οι σύλλογοι («Δημοκρατικός Σύλλογος Συκεών Βάρνας και των πέριξ συνοικισμών» – αλλά αυτός δεν ήταν τίποτε μπροστά στον Σύλλογο «Οι φίλοι του Κ. Καραμανλή» Δήμου Συκεών Θεσσαλονίκης), εκκλησίες, σχολεία, κινηματογράφοι, δημόσια υγιεινή και, βεβαίως, η εξουσία.

Διαβάστε το δεύτερο και το τρίτο μέρος του αφιερώματος στις προσφυγικές γειτονιές της Θεσσαλονίκης.

pontos-news.gr