Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Βεβαρυμμένο από τις γεωπολιτικές ανησυχίες του ρωσο-ουκρανικού πολέμου που επιβαρύνουν την οικονομία της Γηραιάς Ηπείρου, το ευρώ συνέχισε να πέφτει την
περασμένη Παρασκευή 8-7-2022 και θα μπορούσε πολύ σύντομα να φτάσει στην πλήρη ισότητα (ίσως και κάτω από αυτήν) με το δολάριο., αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν λάβει τα κατάλληλα μέτρα. Πράγματι για πρώτη φορά από τα τέλη του 2002, το ευρωπαϊκό μας νόμισμα υποχώρησε ακόμη κατά 1%, πέφτοντας κάτω από το όριο του 1 ευρώ έναντι 1,01 δολάρια. Κάτι ανήκουστο από την εμφάνιση του ενιαίου νομίσματος στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Μόλις πριν από ένα χρόνο, το 1 ευρώ διαπραγματευόταν στις αγορές συναλλάγματος σχεδόν στο 1,20 δολάρια.
Και το αμείλικτο ερώτημα που τίθεται από έγκυρους αναλυτές είναι : Τέλος το ισχυρό ευρώ;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η επακόλουθη αύξηση της τιμής των πρώτων υλών επιβάρυναν την οικονομία της ζώνης του ευρώ, όπως και άλλων περιοχών στον πλανήτη.
Ο Pierre Jaillet, συνεργάτης ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων (Iris) και στο Ινστιτούτο Jacques Delors, εξηγεί γιατί αυτή η πτώση του ευρώ θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω τον πληθωρισμό (12,1% στην Ελλάδα τον Ιούνιο), πέραν της γενικευμένης επιβάρυνσης των τιμών πρώτων υλών, των τροφίμων, των μεταφορικών, κλπ., κλπ., που εμπεριέχει και σαφή στοιχεία κερδοσκοπίας.
Και πώς εξηγείται αυτή η βουτιά του ευρώ σε σχέση με το δολάριο ;
Η πρώτη εξήγηση είναι η απόκλιση των νομισματικών πολιτικών μεταξύ εκείνων της 
Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών (Fed) και της
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η Fed αύξησε τα επιτόκια, εδώ και σχεδόν ένα χρόνο, και τώρα βρίσκονται μεταξύ του 1,5% και 1,75%. Όχι όμως η ΕΚΤ. Η απόδοση του δολαρίου είναι επομένως υψηλότερη από την απόδοση του ευρώ. Η ΕΚΤ εξακολουθούσε να έχει αρνητικά επιτόκια μέχρι πρόσφατα.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιγότερο ευάλωτες στην άνοδο του κόστους των πρώτων υλών (πετρελαίου και φυσικού αερίου), το οποίο 
αυξήθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, επειδή εξαρτώνται λιγότερο από αυτές σε σχέση με την ευρωζώνη.
Η τρίτη αιτία είναι ότι το δολάριο παραμένει το κυρίαρχο παγκόσμιο νόμισμα και συνεπώς διατηρεί αυτό το ατού ως ασφαλές καταφύγιο για τους ανασφαλείς κατόχους μαλακών νομισμάτων στον κόσμο. Με τον πόλεμο της Ουκρανίας, οι επενδυτές τείνουν να στρέφονται σε ασφαλή καταφύγια, όπως είναι και το ελβετικό φράγκο (1 ευρώ=1 φράγκο), έναντι και του οποίου χάνει έδαφος το ευρώ. Όποτε υπάρχουν γεωπολιτικές κρίσεις, το δολάριο επωφελείται, αυτό λέει η οικονομική ιστορία. Στην πραγματικότητα, «δεν πρόκειται τόσο για μια κατάρρευση του ευρώ έναντι του δολαρίου, αλλά μάλλον για μια ανατίμηση του δολαρίου έναντι άλλων νομισμάτων», ανέφερε ο Pierre Jaillet, στην Nina Jackowski, στην ηλεκτρονική έκδοση της Libération στις 8-7-2022 στη συνέντευξη με τίτλο : «Πτώση του ευρώ έναντι του δολαρίου : ο κίνδυνος είναι ο πληθωρισμός να αυξηθεί περαιτέρω» (Chute de l’euro face au dollar : le risque est que l’inflation augmente encore).
Ποιες είναι οι συνέπειες της υποτίμησης του ευρώ ;
Πρώτον, ο κίνδυνος είναι ο ήδη πολύ υψηλός πληθωρισμός να αυξηθεί περαιτέρω, αφαιμάζοντας το γλίσχρο διαθέσιμο εισόδημα των μεσαίων και κατώτερων
στρωμάτων της ευρωζώνης, κι όχι μόνο (βλέπε τις συγκρούσεις στη Σρι Λάνκα). Είναι δύσκολο να προβλεφθεί, αλλά μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η υποτίμηση θα μπορούσε να μας κοστίσει περίπου μια επιπλέον μονάδα πληθωρισμού στο τέλος του 2022. Και η Ιαπωνία βρίσκεται σε συγκρίσιμη κατάσταση με την ευρωζώνη.
Δεύτερον, οι εισαγωγές μας έγιναν ακριβές λόγω της υποτίμησης του ευρώ. Οι περισσότερες από τις πρώτες ύλες που εισάγουμε για ενέργεια πληρώνονται σε δολάρια. Κατά συνέπεια, όταν ανατιμάται το δολάριο, το σχετικό τίμημα των εισαγωγών αυξάνεται αυτόματα καθώς και αντίστοιχα το εμπορικό μας έλλειμμα.
Ωστόσο, η πτώση του ευρώ έχει κι ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Και ιδιαίτερα στον τουριστικό κλάδο της ευρωζώνης, γιατί γίνονται φθηνότερες οι παρεχόμενες τουριστικές και αναψυχικές υπηρεσίες για τους εκτός ζώνης του ευρώ ξένους επισκέπτες που ξοδεύουν στις χώρες μας. Μακάρι σε χώρες, όπως η Ελλάδα, να εξάγαμε υπολογιστές ή αυτοκίνητα για παράδειγμα. Η υποτίμηση του ευρώ θα τα είχε φθηνύνει και αυτά.
Συνολικά όμως, αυτή η ανταγωνιστικότητα, η βασισμένη στην πτώση του ευρώ, δεν θα μπορέσει να αντισταθμίσει τις αρνητικές επιπτώσεις που συνδέονται με την άνοδο του δολαριακού πληθωρισμού και με τους αλμυρούς λογαριασμούς ενέργειας.
Πώς σκοπεύει να αντιδράσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να ξεκινήσει η επιστροφή στην κανονικότητα ;
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) καθυστέρησε υπερβολικά να αντιδράσει γιατί 
θεώρησε λανθασμένα ότι το σοκ του πληθωρισμού στην ευρωζώνη ήταν εξωγενές : δηλαδή η τιμή του πετρελαίου δεν επρόκειτο να πέσει επειδή η ΕΚΤ θα αύξανε το επιτόκιό της. Λαμβάνει πλέον υπόψη της τις δευτερογενείς επιπτώσεις, που συνδέονται με τις μισθολογικές διαπραγματεύσεις για την αντιστάθμιση της απώλειας της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων. Κι έτσι η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τα επιτόκιά της κατά 0,25 μονάδες του τρέχοντα Ιούλιο. Με τον διοικητή μάλιστα της Banque de France, François Villeroy de Galhau, που δήλωσε στα μέσα Ιουνίου ότι «αυτή η επιτοκιακή αύξηση θα πάει στη συνέχεια από το 1 στο 2%, ίσως και περισσότερο».
Οι διεθνείς αγορές άρχισαν ήδη να τιμολογούν τα δανεικά, αυξάνοντας τα μακροπρόθεσμα επιτόκιά τους. Έχουν αυξηθεί, ως γνωστόν, αρκετά τους τελευταίους μήνες, ειδικά στην Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία ακόμη και στη Γερμανία. Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες θα γίνουν αυστηρότερες, με κίνδυνο την ύφεση, για να προσπαθήσουν να μειώσουν τον ετήσιο πληθωρισμό, ο οποίος προβλέπεται (με περισσή αισιοδοξία) γύρω στο 6% φέτος. Δηλαδή πολύ μακριά από τον διαχρονικά θεσμικό στόχο που έχει τεθεί από την ΕΚΤ στο 2% κατά ανώτατο όριο. Όμως η νομισματική πολιτική δεν είναι το παν στο αυτό το θέμα. Στην Ελλάδα, και στις λοιπές χώρες της ευρωζώνης, οι προβλεπόμενες ή εφαρμοζόμενες αντισταθμιστικές στην ακρίβεια παροχές, αυξάνουν τον πληθωρισμό ο οποίος μάλλον θα είναι διαρκείας κι όχι συγκυριακός.
Άρα το παραπάνω πρόβλημα απέχει πολύ από το να διευθετηθεί σύντομα. Θα μας λείψουν οι μονοψήφιοι ή και αρνητικοί πληθωρισμοί τους οποίους είχαμε πριν μερικούς μήνες. Και πάνω στους πιθανούς διψήφιους πληθωρισμούς, προσθέστε και μονάδες από την επίπτωση της πτώσης του ευρώ, αν δεν ανακοπεί.
