Οι ποινικές ανακρίσεις είναι γρήγορες και διαρκούν μεταξύ πέντε και 15 λεπτών. Περίπου 60 κατηγορούμενοι περνούν από αυτό το δικαστήριο κάθε μέρα. Και όμως οι μοίρες τους μοιάζουν σχεδόν σφραγισμένες πριν μπουν μέσα.
Ο KENNETH R. ROSEN ανήκει στο προσωπικό της εφημερίδας The New York Times από το 2014.
Το Qaraqosh ήταν κάποτε η μεγαλύτερη χριστιανική πόλη στο Ιράκ, αλλά αφότου το Ισλαμικό Κράτος (γνωστό και ως ISIS) μεταφέρθηκε στην γειτονική Μοσούλη το 2014, έγινε ένα κατεστραμμένο κέλυφος. Από την απελευθέρωσή του, τρεις μήνες μετά την μάχη για την Μοσούλη, το Qaraqosh επανέκτησε κάποια φυσιογνωμία, καθώς οι κάτοικοι γυρίζουν σιγά-σιγά πίσω και άρχισαν την ανοικοδόμηση. Μέρος αυτής της ανοικοδόμησης αναπόφευκτα αφορούσε την αντιμετώπιση των ζημιών που υπέστησαν οι πολίτες κατά την διάρκεια του πολέμου κατά του ISIS και, πιο περιπεπλεγμένα, την απόφαση του τι να κάνουν με τους πρώην μαχητές του ISIS στην περιοχή. Αυτές είναι μερικές από τις προκλήσεις που έχει να επιλύσει τώρα το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή, το οποίο μεταφέρθηκε από την Μοσούλη αφότου εντάθηκαν οι συγκρούσεις. Αν και το δικαστήριο διεκπεραιώνει κατά κανόνα αστικές διαφορές στην επαρχία Νινευή, τώρα επιβλέπει και αποζημιώσεις πολέμου και διεξάγει έρευνες για συλληφθέντες μαχητές του ISIS.
Άδειοι δρόμοι και κατεστραμμένα κτίρια στην πόλη Qaraqosh, νότια της Μοσούλης, στο Ιράκ, στις 12 Απριλίου 2017. MARKO DJURICA / REUTERS
———————————————————————–
Το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή καταλαμβάνει δύο κτίρια στο Qaraqosh. Το ένα χρησιμοποιείται για την διεκπεραίωση των εγγράφων ταυτοποίησης των κατοίκων της Μοσούλης που εκδόθηκαν από το ISIS, οι οποίοι επιδιώκουν να ανταλλάξουν πιστοποιητικά γέννησης, πιστοποιητικά θανάτου και άδειες γάμου από το ISIS με επίσημα ιρακινά [έγγραφα]. Το άλλο χρησιμοποιείται για να δικάζει τις υποθέσεις αποζημίωσης και να αποφασίζει για την τύχη των πρώην μελών του ISIS.
Όταν πήγα εκεί τον Μάιο, το έδαφος μπροστά από το δεύτερο κτίριο, μια εγκαταλελειμμένη διώροφη οικοδομή που έμοιαζε κάποτε με το σπίτι κάποιου, ήταν γεμάτο από λωρίδες υφάσματος που είχαν χρησιμοποιηθεί σαν αυτοσχέδιες χειροπέδες και σαν καλύπτρες για τα μάτια για τους ύποπτους ως μαχητές του ISIS. Στο εσωτερικό, στο ισόγειο, τα δωμάτια γύρω από τα κρατητήρια όπου κρατούνται οι κατηγορούμενοι πριν από την δίκη, βούιζαν από τις ήσυχες συνομιλίες εκείνων που περίμεναν να ζητήσουν αποζημίωση για ζημιές που προκάλεσε ο πόλεμος -ένα κατεστραμμένο αυτοκίνητο -ένα ισοπεδωμένο σπίτι. Κατά την διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας, μπορεί κανείς να δει περισσότερα από 300 άτομα να συναθροίζονται έξω από το τροποποιημένο σπίτι και να αγωνίζονται για μια θέση ενώπιον του δικαστή. Τα δημόσια λεωφορεία και τα ταξί αποτελούν μόνιμο προσάρτημα μπροστά από το κτίριο -ένα εντυπωσιακό θέαμα σε μια πόλη που είναι κατά βάσιν κατεστραμμένη από τις μάχες.
Ένα απόγευμα, παρακολουθούσα καθώς ένας άνθρωπος υποστήριζε την υπόθεσή του ενώπιον του αστικού δικαστή. «Το όνομά μου είναι Rayan Mahmoud, και υπό τον Θεό ορκίζομαι ότι θα πω την αλήθεια», είπε. «Κατέστρεψαν το αυτοκίνητό μου. Το ISIS έκαψε την περιοχή και τα αυτοκίνητα ώστε να χρησιμοποιήσουν τον καπνό για να προστατευτούν από τις αεροπορικές επιδρομές». Ο δικαστής του ζήτησε να φέρει μερικούς μάρτυρες την επόμενη εβδομάδα και ο άνδρας έφυγε.
Το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή, το οποίο αποτελείται από μόνο τρεις δικαστές και μια χούφτα ανακριτές, επιτρέπει στην Μοσούλη να υποστηρίξει ότι διαθέτει τουλάχιστον ένα πέπλο δικαιοσύνης, δίνοντας την δυνατότητα στους αντάρτες να πληρώσουν για τους δικηγόρους τους ή να τους διορίσει κάποιον [το δικαστήριο]. Ωστόσο, κατά την διάρκεια αρκετών ωρών ένα απόγευμα, δεν είδα ούτε έναν δικηγόρο προς υπεράσπιση κάποιου πελάτη. Αντ’ αυτού, έμεναν ως επί το πλείστον στο περιθώριο, μερικές φορές καθαρίζοντας τα νύχια τους. Υπήρξε μια αίσθηση ότι εκείνοι στην αίθουσα πίστευαν ότι οι ύποπτοι ήταν ένοχοι μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο.
Οι δύο δικαστές που προΐστανται των ερευνών στο Qaraqosh -ένας για τις αστικές αγωγές και ο άλλος για τις ποινικές μηνύσεις- είναι αμφότεροι από την Μοσούλη. Ο Sadoon al-Hassan Yami, ο ποινικός δικαστής, δήλωσε ότι παραπέμπει τις περισσότερες από τις υποθέσεις του στο ποινικό δικαστήριο της Βαγδάτης. Ο λόγος είναι ότι το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή δεν εκδίδει καταδικαστικές αποφάσεις ή ποινές, αλλά χρησιμεύει ως σύνδεσμος μεταξύ αξιωματούχων που συλλαμβάνουν ύποπτους ως μαχητές του ISIS και δικαστών στην Βαγδάτη οι οποίοι τελικά τους καταδικάζουν. Κατά την διεξαγωγή των ερευνών του, το δικαστήριο επιδιώκει να επιβεβαιώσει την εγκυρότητα των αναφορών στους -και των συνεντεύξεων με τους- μαχητές κατά την αρχική σύλληψή τους. Οι ανακριτές και οι δικαστές αναζητούν τρύπες και ρωγμές στο αφήγημα, θέτοντας επανειλημμένα ερωτήσεις για να προσφέρουν στους φυλακισμένους την ευκαιρία να πουν την αλήθεια. Στην συνέχεια στέλνουν τα ευρήματά τους στην Βαγδάτη για μια δίκη.
«Έχουμε ένα θέμα με την ασφάλεια και έτσι τους στέλνουμε στην Βαγδάτη», μου είπε ο επικεφαλής δικαστής, ο Salem Muhammad Nori Al Badrani, αναφερόμενος στις πιέσεις που θέτει η μάχη της Μοσούλης στην πόλη. «Ολοκληρώνουν τις έρευνες εκεί». Ο Yonis Muhammad al-Jomaeli, ο οποίος επιβλέπει τις αστικές αγωγές, εργάζεται σε ένα γραφείο απέναντι από του Yami. Ανάμεσά τους κάθονται αξιωματικοί από τις ειδικές ιρακινές δυνάμεις, φορώντας τα σκούρα γυαλιά ηλίου και τα αλεξίσφαιρα γιλέκα τους ακόμη και σε εσωτερικούς χώρους.
Σε ένα άλλο δωμάτιο απέναντι από την αίθουσα, οι ερευνητές έπαιρναν δακτυλικά αποτυπώματα και διεξήγαγαν συνεντεύξεις με υπόπτους ως μέλη του ISIS και εκείνους που έχουν παραδεχθεί ότι συμμετείχαν σε φρικαλεότητες όπως η σφαγή της Sinjar, όπου σφαγιάστηκαν 2.000 έως 5.000 Γιεζίντι.
Ένας από τους υπόπτους προς ανάκριση εκείνη την ημέρας ήταν ένας μικροκαμωμένος άνδρας με μαύρους κύκλους γύρω από τα μάτια του, ο οποίος καθόταν σκυφτός ενώπιον του ερευνητή, με τον δικηγόρο του δίπλα του. Ο πολεμικό του ψευδώνυμο ήταν Abu Hozaefa. Δεν έμοιαζε άνω των 30 ετών και φορούσε φούτερ με τις λέξεις «Πέμπτη Λεωφόρος» τυπωμένες στο στήθος. Είχε συλληφθεί με την υποψία ότι ήταν μαχητής του ISIS και είχε συνεννοηθεί για να βοηθήσει την οργάνωση. Τώρα βρισκόταν στο δικαστήριο για να αντιμετωπίσει μια απόφαση εάν θα σταλεί στην Βαγδάτη με ευνοϊκή ή δυσμενή έκθεση.
«Εκπαιδεύτηκα στην περιοχή Hamam al-Alil για 30 ημέρες», είπε, αναφερόμενος στην πόλη νότια της Μοσούλης όπου το ISIS σφαγίασε 300 πολίτες, καθώς οι ιρακινές δυνάμεις απωθούσαν την οργάνωση από την περιοχή στα τέλη του περασμένου έτους. «Η εκπαίδευση περιελάμβανε μαθήματα θρησκείας, φυσική αγωγή και εκπαίδευση σε όπλα, ειδικά στα Καλασνίκοφ. Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, παρέδιδα στρατιωτικές στολές για το ISIS και παρέδιδα Καλασνίκοφ».
Ένας ερευνητής ρώτησε τον άνθρωπο εάν μεταφέρθηκε στην συνέχεια στο Diwan al-Jend, το κύριο στρατιωτικό και αμυντικό σώμα του ISIS.
«Όχι», είπε ο άντρας. «Εγώ ανήκα στο Dewan al-Morabata, στον αστυνομικό σταθμό Jared στο Hammam al-Alil». Αυτό σήμαινε ότι ήταν μέρος μιας μονάδας προστασίας και όχι ένας πραγματικός μαχητής της πρώτης γραμμής. Είπε ότι δεν είχε σκοτώσει κανέναν κατά την διάρκεια της θητείας του στο ISIS και δεν ήταν παρά ένα παθητικό μέλος που είχε ενταχθεί από ανάγκη για να σώσει την ζωή του. Παρ’ όλα αυτά, το καλύτερο αποτέλεσμα που θα μπορούσε να ελπίζει αυτός ο άνθρωπος θα ήταν πιθανώς μια ποινή φυλάκισης ή μια περίοδο που θα πολεμούσε με πολιτοφυλακές κατά του ISIS, αλλά αυτό εναπόκειτο στην Βαγδάτη.
Υπάρχει μικρή ιεράρχηση στα επίπεδα των αδικημάτων που διαπράττονται, και τα περισσότερα εμπίπτουν σε μια κατηγορία: Τρομοκρατία. Υπάρχουν πολλές επιλογές για όσους έχουν οδηγηθεί σε δίκη για μια τέτοια κατηγορία. Σύμφωνα με τον ιστότοπο Al Monitor, εάν καταδικαστούν, μπορεί να καταδικαστούν σε φυλάκιση μεταξύ 15 ετών και ισόβια, ή να λάβουν την θανατική ποινή βάσει του νόμου του Ιράκ του 2005 για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Εάν δεν καταδικαστούν, τότε θα μπορούσαν να απελευθερωθούν, αν και κανείς που είδα να στέκεται ενώπιον του Ενωμένου Δικαστηρίου της Νινευή δεν είχε γλιτώσει από το να σταλεί στην Βαγδάτη για δίκη. Ένας τοπικός δικηγόρος, ο οποίος ζήτησε ανωνυμία, μου είπε ότι το δικαστήριο, σε ορισμένες περιπτώσεις, στέλνει πολλούς ύποπτους για τους οποίους βρέθηκε ότι δεν έχουν σκοτώσει στο όνομα του ISIS, σε σουνιτικές πολιτοφυλακές που μάχονται το ISIS.
Οι ποινικές ανακρίσεις είναι γρήγορες και διαρκούν μεταξύ πέντε και 15 λεπτών. Περίπου 60 κατηγορούμενοι περνούν από αυτό το δικαστήριο κάθε μέρα. Και όμως οι μοίρες τους μοιάζουν σχεδόν σφραγισμένες πριν μπουν μέσα. Η ατμόσφαιρα ήταν εκπληκτικά χαλαρή και οι δικηγόροι και οι δικαστές πάντα κάπνιζαν στο δωμάτιο. Όταν ένας καταδικασθείς μιλούσε, συχνά τον περιγελούσαν και αντιμετώπιζε έντονη καχυποψία.
«Έριχνες όλμους ή πυραύλους στα στρατεύματά μας;», ρώτησε ένας ερευνητής έναν νεαρό άνδρα που δεν φαινόταν να είναι μεγαλύτερος από έφηβο.
«Όχι, δεν το κάναμε», είπε για το τάγμα του στο ISIS.
«Απλώς χρησιμοποιούσατε πυροβόλα όπλα; Πες την αλήθεια! Τι έκαναν οι φίλοι σου;».
«Κάποιοι από αυτούς χρησιμοποιούσαν όλμους και βλήματα», είπε, διορθώνοντας το ψέμα του.
«Έχετε μαζί σας ξένους και Άραβες μαχητές;».
«Είχαμε πολλές διαφορετικές εθνικότητες και ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή και πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν σε αυτές τις μάχες», είπε ο άνθρωπος. «Και λέω την αλήθεια χωρίς να με πιέσεις».
«Μετανιώνεις;» ρωτάει ένας δικαστής.
«Ναι», είπε ο άνδρας πριν αποσταλεί. «Είμαι μετανιωμένος». Δεν ήταν σαφές αν ήταν, αλλά φαινόταν κουρασμένος, σαν να είχε παραιτηθεί.
Οι απελευθερωτικές δυνάμεις συγκεντρώνουν τους υποστηρικτές και τους μαχητές του ISIS με μεγαλύτερη ένταση τις τελευταίες εβδομάδες. Με τον τελευταίο από τους μαχητές να έχει κρυφτεί στην Μοσούλη, έχουν ξεκινήσει περισσότερες επιχειρήσεις αρπαγής και σύλληψης. Ορισμένοι από αυτούς τους μαχητές, φυσικά, δεν θα δουν ποτέ ούτε καν το δικαστήριο, καθώς τα λάθη είναι διαδεδομένα στο ιρακινό δικαστικό σύστημα, το οποίο δεν έχει ελέγχους και ισορροπίες σε κανένα επίπεδο.
Για εκείνους που θα τα καταφέρουν σε αυτό το δικαστήριο, φαίνεται ότι υπάρχει συχνά κάτι περισσότερο στην ιστορία τους από ό, τι μπορεί να εξηγηθεί από την ταμπέλα «τρομοκράτης». Κάποιοι συμμετέχουν [στο ISIS] από αναγκαιότητα για ασφάλεια ή για αποζημίωση, άλλοι προσελκύονται από την ομάδα λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων και πολλοί είναι μόνο περιφερειακά μέλη και μπορεί να μην έχουν συμμετάσχει σε φρικαλεότητες ή μάχες. Εκείνοι που εμπίπτουν σε ετούτη την γκρίζα περιοχή είναι αυτοί στους οποίους το Ιράκ πρέπει να υπολογίζει, και δικαίως. Το να αγνοηθεί το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ανοικοδόμηση της χώρας μετά το ISIS και να αποτρέψει την επικράτηση μιας βιώσιμης ειρήνης.
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-06-26/taking-isis-fighters-…
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
