Ο Γενικός Γραμματέας (Αντόνιο Γκουτέρες) ρώτησε κατά πόσο η Τουρκία θα αποδεχόταν μείωση των στρατευμάτων της στο επίπεδο που προνοεί η Συνθήκη Συμμαχίας. Ο κ. Τσαβούσογλου υπέδειξε πως η Συνθήκη Συμμαχίας προνοεί 650 Τούρκους στρατιώτες. Αποδεχθήκαμε αυτόν τον αριθμό το 2004. Ωστόσο, οι καιροί αλλάζουν. Με δεδομένες τις συνθήκες εκτός Κύπρου (Συρία, ενέργεια, τρομοκρατία), ο αριθμός των στρατιωτών θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος από τον συγκεκριμένο, ειδικά αν υπάρχει τουρκική βάση (στο νησί).
Τα παραπάνω αναφέρονται σε εμπιστευτικό έγγραφο των Ηνωμένων Εθνών, ως μέρος της δεύτερης συνομιλίας του Γενικού Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, πριν από το επίμαχο δείπνο, κατά το οποίο ο εκπρόσωπος της κατοχικής δύναμης οδήγησε τις συνομιλίες σε αδιέξοδο.
Η δεύτερη αυτή συνομιλία, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Ιουλίου, στις 4:30 το απόγευμα, έδειξε ότι η Τουρκία δεν υποχωρούσε ούτε στο θέμα της παραμονής των στρατευμάτων της και μάλιστα δεν δεχόταν και μείωση τους, επειδή όπως είπε ο κ. Τσαβούσογλου οι καιροί άλλαξαν.
Είναι φανερό από τη συνομιλία ότι ο κ. Γκουτέρες προσπαθεί απεγνωσμένα να πείσει τον Τούρκο συνομιλητή του, αλλά αυτός είναι ανένδοτος. Σημειώνει, όμως, με απαράδεκτο τρόπο ότι πρέπει να πείσουν τους Ελληνοκύπριους ότι μια πολύ θετική εξέλιξη στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω ουσιαστικών υποχωρήσεων στα άλλα τέσσερα κεφάλαια.
Δηλαδή, για να υποχωρήσει η Τουρκία στο θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας, η κατοχική δύναμη έπρεπε να εξασφαλίσει κέρδη σε άλλες πτυχές του Κυπριακού.
Σε αυτή τη δεύτερη διερευνητική συνάντηση με τον Τούρκο υπουργό, που έγινε τέσσερις ώρες μετά την προηγούμενη και πριν από το επίμαχο δείπνο, ο κ. Γκουτέρες ζητούσε συνεχώς διευκρινίσεις για τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας αναφορικά με τα θέματα που αφορούσαν τα τουρκικά στρατεύματα. Το βασικό ερώτημα ήταν αν θα παραμείνουν και μετά τη λύση ή αν θα αποχωρήσουν.
Η κουβέντα γινόταν όχι για ρήτρα αποχώρησης όλων των τουρκικών στρατευμάτων, όπως νομίζαμε όλοι τότε, αλλά για τη μόνιμη παραμονή των στρατευμάτων, και τον τελικό αριθμό τους. Τα πρακτικά, που κράτησε εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών ο Ματίας Σούστερ, ομιλούν από μόνα τους. Ο Τούρκος υπουργός δεν υποχώρησε και ξεκαθάρισε ότι:
- Δεν θα αποχωρούσαν ποτέ τα κατοχικά στρατεύματα, και
- Ταυτόχρονα απαιτούσε αύξηση του τελικού αριθμού που θα παρέμεναν.
Στο σημείο αυτό, όπως αναφέρουμε παραπάνω, επικαλέστηκε εξωτερικούς κινδύνους και το γεγονός ότι απαιτούσε ικανοποιητικό αριθμό που θα παρέμεναν στην τουρκική βάση.
Από το έγγραφο των πρακτικών του ΟΗΕ εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για τον ρόλο του ίδιου του Γενικού Γραμματέα.
Οι προτάσεις Αναστασιάδη
Διπλωματική πηγή με την οποία συζητήσαμε το θέμα, υπογράμμισε αυτή την παλινωδία του κ. Γκουτέρες διότι δεν εκμεταλλεύθηκε το γεγονός ότι ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, έκανε οδυνηρές για τους Ελληνοκύπριους παραχωρήσεις, πολλές ώρες πριν από τις συναντήσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ με τον κ. Τσαβούσογλου.
Και το ερώτημα είναι γιατί δεν απάντησε στον Τούρκο υπουργό με το στοιχείο των υποχωρήσεων του κ. Αναστασιάδη, όταν ο κ. Τσαβούσογλου ομιλούσε ξανά και ξανά για την ανάγκη προόδου στα αλλά τέσσερα θέματα του ενδοκοινοτικού διαλόγου στο τραπέζι 2 ώστε η Τουρκία να είναι δήθεν πιο ευέλικτη.
Γιατί αγνόησε πλήρως και δεν εκμεταλλεύθηκε το πακέτο προτάσεων των απαράδεκτων υποχωρήσεων του Κύπριου προέδρου;
Ο κ. Αναστασιάδης είχε καταγράψει υποχωρήσεις σε όλες τις πτυχές του πλαισίου του Γ.Γ. του ΟΗΕ. Δηλαδή:
Στην εκ περιτροπής προεδρία, στην αποτελεσματική συμμετοχή όλων, στο περιουσιακό και στην ίση μεταχείριση των Ελλήνων και των Τούρκων υπηκόων του νησιού. Βεβαίως, έθετε ως προϋπόθεση την κατάργηση των εγγυήσεων, την κατάργηση των επεμβατικών δικαιωμάτων και ότι σε βάθος χρόνου 5 με 7 χρόνων θα επιβαλλόταν ρήτρα αποχώρησης όλων των στρατευμάτων. Άρα ο κ. Αναστασιάδης αποδεχόταν την παραμονή για μερικά χρόνια. Όμως φάνηκε πως η Τουρκία με τη λέξη παραμονή, εννοούσε για πάντα.
Η διπλωματική πηγή πιστεύει ότι αυτό ήταν το πιο σοβαρό λάθος του κ. Γκουτέρες εκείνη τη μοιραία τελευταία μέρα των συνομιλιών. Εάν ο Γ.Γ. του ΟΗΕ συζητούσε με τον κ. Τσαβούσογλου τις οδυνηρές παραχωρήσεις του κ. Αναστασιάδη ίσως η Τουρκία να σκεφτόταν διαφορετικά, αν και τα πρακτικά δείχνουν ότι η κατοχική δύναμη δεν ομιλούσε ποτέ για αποχώρηση του τουρκικού στρατού.
Αντίθετα, στο δείπνο που ακολούθησε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ έστρεψε τη συζήτηση αλλού (σύμφωνα με άλλα πρακτικά που θα δημοσιεύσουμε στη συνέχεια). Η προσπάθεια του, δυστυχώς, ήταν να παρουσιάσει την Τουρκία ότι ήταν έτοιμη για πλήρη κατάργηση των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων και για πλήρη αποχώρηση των στρατευμάτων της σε… βάθος χρόνου! Όμως, δεν μπορούσε να αποδείξει γραπτώς ή με επίσημη τοποθέτηση του κ. Τσαβούσογλου ενώπιον όλων, ότι αυτή ήταν η απόφασή της. Έτσι οι συνομιλίες κατέρρευσαν.
Αδιαπραγμάτευτες θέσεις
Τα επίσημα πρακτικά του ΟΗΕ, από τις δύο συναντήσεις με τον κ. Τσαβούσογλου, αποδεικνύουν ότι η κατοχική δύναμη επέμενε στις γνωστές θέσεις της, που όπως φαίνεται από το έγγραφο, είναι αδιαπραγμάτευτες.
Η διπλωματική πηγή πιστεύει ότι:
Ο κ. Γκουτέρες κατάλαβε ότι δεν υπήρχε περιθώριο συμφωνίας στο Κραν Μοντάνα, και προσπάθησε με ασάφειες και υπονοούμενα ότι δήθεν η Τουρκία αποδέχεται την κατάργηση των εγγυήσεων ώστε να περάσει η διάσκεψη στο επίπεδο των πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Βρετανίας, όπου θα ασκείτο εξαιρετική και αφόρητη πίεση στον κ. Αναστασιάδη για να αποδεχθεί το σχέδιο λύσης, που θα κατάθετε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ.
Από το έγγραφο αποδεικνύεται ότι ο κ. Γκουτέρες θα επέβαλλε στον κ. Αναστασιάδη να αποδεχθεί τις τουρκικές εγγυήσεις και τα επεμβατικά δικαιώματα για αλλά δεκαπέντε χρόνια μετά τη λύση. Και αν, στο μεταξύ, πήγαιναν όλα καλά, ίσως νωρίτερα θα έθετε σε ισχύ τη ρήτρα επανεξέτασης (της παραμονής των στρατευμάτων) και όχι της λήξης της παρουσίας τους…
Από το έγγραφο αποκαλύπτεται επίσης ότι ήταν ο Νίκος Κοτζιάς -αν και οι πληροφορίες ανέφεραν ότι ήταν ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Γιλντιρίμ- που έπεισε τον Έλληνα ομόλογό του Αλέξη Τσίπρα, να μην πάρει το αεροπλάνο και να πάει στο Κραν Μοντανά, όπως είχε αποφασίσει μετά από παρέμβαση του τότε Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, Άντρου Κυπριανού, και παρά την σφοδρή αντίθεση του κ. Αναστασιάδη και του κ. Κοτζιά.
Ακολουθεί το έγγραφο σε μετάφραση δική μας:
Σημειώσεις από τη συνάντηση του Γενικού Γραμματέα με την Α.Ε κ.Μεβλούτ Τσαβούσογλου Κραν Μοντάνα, Ελβετία, 6 Ιουλίου, 4.30 μ.μ.
Παρόντες:
- κύριος Έϊντε κύριος Τσαβούσογλου
- κυρία Σπέχαρ κύριος Οζουγκεργκίν
- κυρία Χεττ κύριος Γκιούν
- κυρία Ρίτσαρσον κύριος Μπασκερί
- κυρία Γόρνερ-Σμιθ
- κύριος Σούστερ, πρακτικογράφος.
Κύρια σημεία που ηγέρθησαν:
O Γενικός Γραμματέας και ο κ. Τσαβούσογλου αντάλλαξαν απόψεις στο θέμα που βρισκόταν υπό διαπραγμάτευση, το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων.
Ειδικότερα συζήτησαν το θέμα των εγγυήσεων καθώς και της παρουσίας στρατευμάτων. Ο κ. Τσαβούσογλου επανέλαβε την ανάγκη να δει πρόοδο στο τραπέζι νούμερο 2. Επανέλαβε επίσης ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός ήταν έτοιμος να έλθει στη διάσκεψη για να λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις.
Κατοπινές ενέργειες: Καμία
Περίληψη της συζήτησης:
1. Ο Γενικός Γραμματέας δήλωσε πως σκέπτεται πιθανές λύσεις για την κατάσταση. Ήθελε να συζητήσει με τον κ. Τσαβούσογλου πώς θα πείσουν τους Ελληνοκύπριους ότι μια πολύ θετική εξέλιξη στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω ουσιαστικών υποχωρήσεων στα άλλα τέσσερα κεφάλαια. Αν τα κατάφερνε θα ήταν σε θέση να βάλει στο τραπέζι μια άτυπη πρόταση. Αν αυτό αποτύγχανε θα μπορούσαν να βρεθούν σε δύσκολη θέση. Ταυτόχρονα δεν θα υπήρχε νόημα να συνεχιστεί η διάσκεψη περισσότερο. Αντίθετα, αν μπορούσε να επιτευχθεί μια κάποιου είδους συμφωνία θα καλούσε τους πρωθυπουργούς στη Νέα Υόρκη.
Αν, όμως, παρέμεναν οι μεγάλες διαφορές δεν θα μπορούσε να γίνει.
2. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι η εντύπωση που έχει είναι ότι είναι αδύνατο για τους Ελληνοκύπριους και τον κ. Αναστασιάδη να καταλήξουν σε συμφωνία εκτός και αν επιτύχουν τα πάντα και ειδικότερα στην επιδίωξη τους για μηδέν στρατεύματα και μηδέν εγγυήσεις. Υπέδειξε πως το πρωί (σ.σ.: στη συνάντηση που είχαν στη 1 μ.μ.) μοιράστηκε με τον Γενικό Γραμματέα τις προτάσεις του, δίνοντας ένδειξη πού θα μπορούσαν να είναι περισσότερο ευέλικτοι. Ωστόσο, αν υπάρχει επιμονή στη θέση όχι στρατεύματα, οπωσδήποτε θα ήταν αδύνατο για τους Τούρκους και τους Τουρκοκύπριους να το αποδεχθούν.
3. Αναφορικά με το δικαίωμα επέμβασης, μετά από μια επιτυχημένη υλοποίηση της λύσης και με κατάλληλο μηχανισμό να υπάρχει (δηλαδή το δικαίωμα επέμβασης), η Τουρκία θα μπορούσε να ήταν περισσότερο ευέλικτη. Είναι γεγονός πως αυτό είναι όπως το ζήτημα με το αυγό και την κότα, άλλα πρέπει να προχωρήσουν προς εκείνο το σημείο. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που σημειώνονται κατά πόσο οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι θα μπορούσαν να συμφωνήσουν επί όλων των ευαίσθητων πτυχών. Σύμφωνα με τον (Έλληνα υπουργό Εξωτερικών) κ. Κοτζιά, οι πρωθυπουργοί πρέπει να αποφασίσουν για τον αριθμό των στρατευμάτων, για αυτό θα αρκούσε μόνο ένα τηλέφωνο. Η ερώτηση είναι κατά πόσο, αυτή τη στιγμή, μπορούμε να πάμε σε αυτό το σημείο.
4. Ο Γενικός Γραμματέας ρώτησε κατά πόσο μακράς διάρκειας επανεξέταση (review) της παρουσίας των στρατευμάτων θα ήταν αποδεκτή από την Τουρκία. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι δεν ήταν σε θέση να απαντήσει αυτή την ερώτηση. Ωστόσο θα μπορούσε να του πει ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν θα το αποδέχονταν ποτέ αυτό, επειδή δεν θα ένιωθαν ασφαλείς.
5. Ο Γενικός Γραμματέας ρώτησε κατά πόσο τα στρατεύματα θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με κάτι άλλο, για παράδειγμα με την παρουσία αστυνομίας. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι αυτό θα μπορούσε να δουλέψει μέσα στο πλαίσιο των εγγυήσεων, άλλα όχι στο πλαίσιο των στρατευμάτων. Η παρουσία αστυνομίας δεν θα μπορούσε να αντικαταστήσει την παρουσία των στρατευμάτων.
6. Ο Γενικός Γραμματέας ρώτησε κατά πόσο η Τουρκία θα αποδεχόταν μείωση των στρατευμάτων στο επίπεδο που προνοεί η Συνθήκη Συμμαχίας. Ο κ. Τσαβούσογλου υπέδειξε πως η Συνθήκη Συμμαχίας προνοεί 650 Τούρκους στρατιώτες. Αποδεχθήκαμε αυτόν τον αριθμό το 2004. Ωστόσο, οι καιροί αλλάζουν. Με δεδομένες τις συνθήκες εκτός Κύπρου (Συρία, ενέργεια, τρομοκρατία) ο αριθμός των στρατιωτών θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος από τον συγκεκριμένο, αν υπάρχει και τουρκική βάση.
7. Ο Γενικός Γραμματέας δήλωσε πως θα επιχειρούσε να δει τι θα ήταν πρόθυμοι οι Ελληνοκύπριοι να παραχωρήσουν ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες των Τουρκοκυπρίων. Αναλόγως πώς θα εξελιχθούν οι συζητήσεις θα παρουσιάσει κάποιες ιδέες. Αναφορικά με συνάντηση των πρωθυπουργών αυτή είναι απόφαση των πλευρών και όχι του ιδίου. Τα Ηνωμένα Έθνη απλώς διευκολύνουν τις συνομιλίες.
8. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν νέες προτάσεις, ο Γενικός Γραμματέας θα ήταν χρήσιμο να πει στους συμμετέχοντες να εμπλακούν οι πρωθυπουργοί. Ο Γενικός Γραμματέας δήλωσε πως θα μπορούσε να δώσει την εκτίμηση του για το πού βλέπει πρόοδο λεπτομερώς και να κάνει σχετικές εισηγήσεις. Διαφορετικά δεν θα υπάρχει ανάγκη να προχωρήσουν σε αυτό το σχήμα.
9. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε πως, ούτε ο Πρόεδρος του, ούτε ο Πρωθυπουργός δεν θα ήταν έτοιμοι να αφήσουν τη διάσκεψη να προχωρήσει περαιτέρω. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός ήταν έτοιμος να έλθει στην διάσκεψη, ωστόσο ο κ. Κοτζιάς έπεισε τον Έλληνα Πρωθυπουργό να μην έλθει, αυτός ήταν και ο λόγος που και ο Βρετανός Πρωθυπουργός δεν ήθελε να έλθει. Την επόμενη ανέμενε να είναι στη σύνοδο των G29 στο Αμβούργο. Ο Πρόεδρος του θα μιλήσει με τον Βρετανό Πρωθυπουργό εκεί. Αλλά εκείνη την ημέρα θα πρέπει να λάβουν μια απόφαση.
Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε τις προηγούμενες δέκα ημέρες και η Ελλάδα και οι Ελληνοκύπριοι έδωσαν την εντύπωση πως το μόνο πρόβλημα ήταν το κεφάλαιο για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Αυτό δεν ήταν το πρόβλημα. Ο Γενικός Γραμματέας δήλωσε πως ούτε και αυτός το πιστεύει αυτό. Συνεπώς για αυτό πρότεινε ένα πακέτο λύσης.
10. Ο κ. Τσαβούσογλου σημείωσε πως εργάστηκαν με ειλικρίνεια στο θέμα των εγγυήσεων. Επίσης σημείωσε με ανησυχία τις επερχόμενες γεωτρητικές δραστηριότητες. Ο Γενικός Γραμματέας σημείωσε ότι οι γεωτρητικές εξορύξεις είναι ένα θέμα που δημιουργεί άλλο ζήτημα. Ο κ. Τσαβούσογλου συμφώνησε πως τα δύο αυτά σενάρια είναι διαφορετικά.
Ματίας Σούστερ
OSASG, 12 Ιουλίου 2017
