ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Η καλλιτεχνική απεικόνιση του ναυαγίου, του 1826, στην Ύδρα (Πηγή: artsandculture.google.com/Mansell/Time Inc)
Τι μας έμεινε από την επέτειο των 200 χρόνων από το ’21; Η μιζέρια μας. Μέσα στη γενικότερη μιζέρια μας, μίζερα σταθήκαμε απέναντι και στο πιο σημαντικό γεγονός της εθνικής μας ύπαρξης; Την Επανάσταση του ’21.
Η Πολιτεία σε μια προσπάθεια να αναπαράγει τα αποδομητικά ιδεολογήματα μιας οικονομικής παγκοσμιοποίησης που δεν μπορεί να δει την ανάγκη του ανθρώπου για ταυτότητα την οποία θεωρεί στοιχείο της ύπαρξης και αξιοπρέπειάς του, διόρισε μια επιτροπή στο ίδιο με αυτήν ιδεολογικό κλίμα.
Καθόλου παράξενο. Άλλωστε, το κράτος που δημιουργήθηκε από την ανολοκλήρωτη Επανάσταση ήταν, μονίμως, απέναντι στον πολίτη. Τον θεωρούσε –και ακόμη τον θεωρεί– εχθρό του. Υπήκοο που πρέπει να είναι πειθήνιος. Έτσι τον αντιμετώπισε από το 1821 ως σήμερα. Έτσι τον διαμόρφωσε, κυρίως, στην περίοδο της Βαυαροκρατίας. Άλλωστε η τυφλή πίστη στο κράτος είναι χαρακτηριστικό της γερμανικής νοοτροπίας.
Η εμπιστοσύνη στο κράτος δεν είναι εξ ορισμού αρνητικό χαρακτηριστικό. Αλλά προϋποθέτει συνέπεια και από την πλευρά του κράτους απέναντι στους πολίτες του. Αυτή ποτέ δεν υπήρξε.
Ένα κράμα οθωμανικής νοοτροπίας, δυτικού επηρεασμού και επιρροής από την Αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο διαμόρφωσαν μια πολιτεία και μια κοινωνία η οποία σήμερα διάγει το 200ό έτος του βίου της χωρίς να ικανοποιεί τους συντελεστές της. Τα αδιέξοδα είναι εμφανή. Και οι αιτίες τους έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο από το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα μέχρι τα πρώτα 20 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Όλα όσα ζούμε σήμερα διαμορφώθηκαν αυτήν την περίοδο.
Η Επανάσταση δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Υπήρξε προετοιμασία της. Στην τελική της φάση θα μπορούσε να εντοπιστεί από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα όταν αναπτύχθηκε το Κίνημα του Φιλελληνισμού το οποίο συμπαθούσε οτιδήποτε ελληνικό και το οποίο κατέληξε στη διαπίστωση πως είναι δυνατή η δημιουργία ενός σύγχρονου ελληνικού κράτους το οποίο θα συνομιλεί με τα πολιτισμένα έθνη της Ευρώπης.
Στον Ρήγα Φερραίο και στον Κοραή θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τις δύο σύγχρονες τάσεις. Μια οικουμενική αντίληψη για τον ελληνισμό –Ο Ρήγας έλεγε πως Έλληνας είναι όποιος μιλά ελληνικά και υποστηρίζει την Ελλάδα–, και μια στενή εθνική αντίληψη που εκφράστηκε από τον Κοραή ο οποίος δεν θεωρούσε ελληνικό ούτε το Βυζάντιο. Αυτές οι τάσεις αντιπαλεύουν και σήμερα.
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι δύο εμφύλιοι εισήγαγαν το στοιχείο της διχόνοιας. Και το δάνειο, νωρίς κατά την εξέλιξή της, το στοιχείο της εξάρτησης.
Η συσπείρωση, περί τον Μαυροκορδάτο, των εκσυγχρονιστών και η αντίθεσή τους με τους παραδοσιακούς που ήταν υποστηρίζονταν από τον Κολοκοτρώνη, προβάλλεται και σήμερα. Χωρίς τον Κολοκοτρώνη, η Επανάσταση θα είχε εκπνεύσει. Αλλά και χωρίς τον Μαυροκορδάτο δεν θα είχε λάβει την διεθνή της διάσταση η οποία κατά ορισμένους ιστορικούς αποτέλεσε το καθοριστικό στοιχείο για τη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
Αλλά και η δημιουργία και οι προσανατολισμοί των σημερινών κομμάτων έχουν τις ρίζες τους στις αντιπαλότητες της Επανάστασης.
Ας ασχοληθούμε, όμως, περισσότερο με την διπλωματία.
Ο Μαυροκορδάτος ήθελε να εμπλέξει τις δυνάμεις στην ελληνική υπόθεση. Πίστευε πως ο ανταγωνισμός τους θα ευνοούσε την ελληνική ανεξαρτησία. Έστειλε επιστολή στο Λονδίνο υποστηρίζοντας πως η Βρετανία θα ευνοούνταν αν η Ελλάδα γινόταν ανεξάρτητο κράτος. Και έπρεπε να το επιδιώξει. Στο Λονδίνο ήταν, ακόμη, επιφυλακτικοί. Δεν απάντησαν στην επιστολή Μαυροκορδάτου.
Όμως, αργότερα, όπως γράφει ο Ρόντερικ Μπίτον, στις 9 Ιανουαρίου 1826 σε μια ερημική ακτή της Πελοποννήσου, απέναντι από την Ύδρα, ο Στράτφορντ Κάνινγκ, ξάδελφος του περίφημου Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, συνάντησε τον Μαυροκορδάτο. Αμέσως μετά τη συνάντησή τους ξαφνική θύελλα χτύπησε τα πλοία που τους μετέφεραν. Το πλοίο του πρεσβευτή έχασε όλα του τα πανιά ενώ ο Μαυροκορδάτος κολύμπησε για να σωθεί όταν το πλοίο του βυθίστηκε. Όμως για πρώτη φορά τέθηκαν τα θεμέλια για διεθνή παρέμβαση. Ο Μαυροκορδάτος έκανε μια παραχώρηση την οποία οι Έλληνες δεν θα του τη συγχωρούσαν όταν αυτή θα γινόταν γνωστή.
Από τη μία όλοι οι «Τούρκοι» (δηλαδή οι μουσουλμάνοι) θα απομακρύνονταν από την «Ελλάδα» της οποίας η έκταση δεν προσδιοριζόταν. Από την άλλη η Ελλάδα θα έπρεπε να πληρώνει ετήσιο φόρο υποτέλειας στον σουλτάνο και θα παρέμενε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή δεν ήταν η πλήρης ανεξαρτησία για την οποία είχαν πολεμήσει οι Έλληνες. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια το ζήτημα αυτό θα παρέμενε αντικείμενο της διπλωματίας. Ο Μαυροκορδάτος ήταν αρκετά διπλωμάτης και έτσι ήξερε ότι έπρεπε να κάνει υπομονή.
Στο Λονδίνο ο υπουργός Εξωτερικών περίμενε μέχρι να μάθει τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης. Με το πρόσχημα των συγχαρητηρίων στο νέο τσάρο Νικόλαο Α’ ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Αλέξανδρο, τον προηγούμενο Δεκέμβριο, ο Κάνινγκ έστειλε τον δούκα του Ουέλινγκτον στη Ρωσία για να εξασφαλίσει μία διμερή συμφωνία βασισμένη σε αυτούς τους όρους. Στις 4 Απριλίου 1826 ενώ η πολιορκία του Μεσολογγίου έμπαινε στην τελική της φάση, στην Αγία Πετρούπολη υπογράφτηκε ένα πρωτόκολλο. Η κυβέρνηση της Ρωσίας και η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας δεσμεύονταν να διαπραγματευτούν για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης με τον σουλτάνο με στόχο να εξασφαλίσουν τον διακανονισμό με τον οποίο είχε συμφωνήσει ο Μαυροκορδάτος.
Η γαλλική κυβέρνηση είχε λάβει και αυτή εκκλήσεις από την Ελλάδα.
Στις 6 Ιουλίου 1827 με τον Κάνινγκ πρωθυπουργό, οι εκπρόσωποι της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας υπέγραψαν στο Λονδίνο μια τριμερή συνθήκη. Και στις 20 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου κατατρόπωσαν τις κοινές δυνάμεις Οθωμανών και Αιγυπτίων. Στο εξής η έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης θα συνυφαινόταν αξεδιάλυτα με τη διπλωματία και την υψηλή πολιτική των ευρωπαϊκών δυνάμεων, όχι, όμως, μιας μόνο δύναμης. Αυτή ήταν η πραγματική σημασία της μόνιμης διάσκεψης των εκπροσώπων των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, γνωστής ως Διάσκεψης του Λονδίνου για την Ελλάδα η οποία συγκλήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 1826 και θα διαρκούσε μέχρι το τέλος του 1832.
Ο υποκειμενικός παράγων στην ιστορία είναι σημαντικός. Η παρουσία του Κάνινγκ έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Ένα χρόνο μετά τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου στη Βρετανία μεγάλο μέρος της πολιτικής του Κάνινγκ ανατράπηκε από το νέο πρωθυπουργό τον δούκα του Ουέλιγκτον. Με παρακίνηση του Ουέλινγκτον ο βασιλιάς Γεώργιος Δ’ ζήτησε συγνώμη από τους Οθωμανούς για το ατυχές περιστατικό του Ναβαρίνου.
Όταν έπεσε χαμηλά η στήριξη της Βρετανίας στην Ελλάδα σηκώθηκε ψηλά η στήριξη της Γαλλίας και της Ρωσίας. Με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης, ο σουλτάνος αποδέχθηκε ταπεινωτικούς όρους για να λήξει ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που είχε ξεσπάσει. Μεταξύ αυτών ήταν η συμφωνία του Στράτφορντ Κάνινγκ και του Μαυροκορδάτου στην ακτή απέναντι από την Ύδρα μια ημέρα με θύελλα στις αρχές του 1826.
Η οθωμανική Αυτοκρατορία έπνεε τα λοίσθια. Η ειρήνη στην Ευρώπη εξαρτιόταν από την ανεύρεση ενός αντίβαρου απέναντι στην Ρωσία. Η Ελλάδα ήταν η μόνη διαθέσιμη λύση.
Και το ερώτημα που τέθηκε ήταν: γιατί να μην είναι η Ελλάδα πλήρως ανεξάρτητη; Κανείς δεν τόλμησε να φέρει αντιρρήσεις.
Στις 3 Φεβρουαρίου 1830 οι τρεις κυβερνήσεις Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου δήλωναν για πρώτη φορά πως η Ελλάδα θα αποτελέσει ανεξάρτητο κράτος.
Οι Έλληνες ηγέτες που πήραν στα χέρια τους τις τύχες της Επανάστασης και επιβίωσαν κατάφεραν κάτι το εξαιρετικό: να πείσουν τρία από τα πιο συντηρητικά καθεστώτα της σύγχρονης εποχής ότι η επανάστασή τους δεν ήταν απελευθερωτική εθνική –που ήταν στην πραγματικότητα–, αλλά συνιστούσε αποκατάσταση ενός αρχαίου στάτους κβο.
Με την αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας το 1830, μια νέα δυναμική εκδηλώθηκε στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική: η δυναμική του έθνους κράτους. Η Ελλάδα ήταν ο σκαπανέας. Η Ελλάδα πυροδότησε την αντίληψη περί έθνους κράτους.
Τα πρώτα 20 χρόνια της ύπαρξης του νέου βασιλείου θα σφυρηλατούνταν οι ανθεκτικές αντιλήψεις για το ελληνικό κράτος. Και αυτές οι αντιλήψεις διατηρούνται μέχρι σήμερα. Ο Κωλέττης έλεγε πως όσον καιρό δεν θα ήταν εφικτό πρωτεύουσα να γίνει η Κωνσταντινούπολη το νέο κράτος δεν θα έπρεπε να έχει πρωτεύουσα. Αλλά επικράτησαν οι δυνάμεις του μικροελλαδισμού. Οι οποίες υπονόμευσαν την οικουμενική Ελλάδα.
Το ελληνικό έθνος κράτος έδωσε ό,τι μπορούσε. Σήμερα πρέπει να το υπερβούμε. Το πώς είναι μια μεγάλη συζήτηση.
τι ωραία που τα λέτε, από την αρχή μέχρι το τέλος.!
Το ‘εθνος-κράτος” της (διπλωματικά και ιδεολογικά) κατασκευασμένης Greece μόνο ως προτεκτοράτο μπορεί να υπάρχει. Μόνο η Ελλάδα της Ρωμιοσύνης μπορεί να υπερβεί την άθλια (ψυχική-πνευματική-οργανωτική) μιζέρια μας.
Ποια η διαφορά τού εθνικού κράτους από το “έθνος κράτος”; Νομίζω ότι το δεύτερο είναι κατά λέξη μετάφραση από τα αγγλικά/γαλλικά και δεν βγάζει νόημα στα ελληνικά (δύο ουσιαστικά μαζί;..). Με πάσαν επιφύλαξη, νομίζω ότι ο όρος έθνος-κράτος χρησιμοποιείται μετά το 2010, με αφορμή την σειρά, που ήθελαν να προβάλουν στον ΣΚΑΪ, “1821, η γέννηση ενός έθνους”. Λόγω απολύτως δικαιολογημένων διαμαρτυριών, οι υπεύθυνη δέχτηκαν να αλλάξουν τον τίτλο και να τον κάμουν “”1821, η γέννηση ενός έθνους-κράτους”. Αν κάνω λάθος, παρακαλώ διορθώστε με.
Κατά τ’ άλλα, το άρθρο είναι εξαιρετικό.
1.-Το εξαιρετικό άρθρο πραγματεύεται το παρελθόν και τα όποια ιστορικά στοιχεία αναφέρονται σαυτό, πρέπει να επιβεβαιωθούν από πηγές ,άγνωστες μέχρι τώρα.
2.-Η επανάσταση σίγουρα δεν ήταν ”κεραυνός εν αιθρία”, αφού είναι ιστορικώς επιβεβαιωμένη η μασονικής τακτικής Φιλική Εταιρεία ,αλλά πολύ νωρίς υπεισήλθαν, λόγω της ”καρκινοπάθειας” της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι τρείς Μεγάλες τότε Δυνάμεις -Αυτοκρατορίες, οι οποίες -όπως κάθε φορά -δημιούργησαν ”φωληές πρακτόρων” τους , που συνέβαλαν και στους τρις εμφυλίους πολέμους μέχρι το 1826 και στους οποίους- μη το ξεχνάμε- πρωτοστάτησαν οι ”άφθαρτοι” οπλισμένοι ,με επικεφαλής τους ”άχαστους” Κολοκοτρώνη ,Μιαούλη ,Μακρυγιάννη κλπ.
Ακόμα θεωρούνται ”προδότες” οι πολύγλωσσοι και μορφωμένοι ο Φαναριώτης Μαυροκορδάτος , ο Ηπειρώτης Κωλέττης, ο Δημήτριος Υψηλάντης και ο αδελφός του Καποδίστρια Αυγουστίνος, επειδή ήθελαν με την τόση διασπορά των Ελλήνων στα Βαλκάνια και την καθ’ημάς Ανατολή την ανασύσταση της τελευταίας Ελληνικής Αυτοκρατορίας-όπως ο Ρήγας Βελκεστινλής-, για την οποίαν όμως ”ανατρίχιαζαν” και οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις ,που μετά το Ναβαρίνο μας ήθελαν μια μικρή Ελλάδα και τελικά το κατάφεραν το 1922 , όταν όλες βοήθησαν τον Κεμάλ για να εκδιώξει -με ένα μπόγο στο χέρι- όλους σχεδόν τους Έλληνες από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη ,αφού προηγουμένως τους έδιωξαν και από την Βόρεια Θράκη-Ανατολική Ρωμυλία.
3.-Για να τελειώνουμε το ενδιαφέρον-δυστυχώς για λίγους πια -σημερινό θέμα του άρθρου ,φρονούμε πως δεν μας παίρνει ο χρόνος για να βγούμε στο ξέφωτο των ιδεών της αρχικής δημιουργίας του νεολληνικού κράτους.
Ένα μας μένει και θα πρέπει να επιμείνουμε σαυτό.
Το σημερινό κράτος μας δεν μπορεί να είναι ουδέτερο έναντι της ελληνορθόδοξης ταυτότητος των Ελλήνων ,που -εδώ που τα λέμε- καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να την ξεχάσουν εδώ και 45 χρόνια , γιατί οι Έλληνες που επαναστάτησαν το 1821 δεν πολέμησαν για να δημιουργήσουν γενικώς και αορίστως ένα κράτος. Επαναστάτησαν για να δημιουργήσουν ένα ελληνορθόδοξο κράτος.
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΤΕΤΟΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.
Εγώ αντιθέτως θεωρώ ότι μόνο το έθνος-κράτος μπορεί να δώσει μια βιώσιμη πρόταση, αρκεί να αποκτήσει την αστική τάξη την οποία δεν είχε έως τώρα ή μάλλον είχε για λίγο διάστημα, από τους βαλκανικούς πολέμους έως και την μικρασιατική καταστροφή.
Βεβαίως ο Σαββίδης θα έπραττε καλώς εάν δεν απηύθυνε αόριστο αφορισμό στο ελλαδικό κράτος και στον συντηρητισμό του.
Είναι σαφές ότι κατά την επανάσταση συγκρούστηκε η επιθυμία και προθυμία ενός περιορισμένου τμήματος του Ελληνισμού, κυρίως στην δυτική και νότια σημερινή Ελλάδα για αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, με τα οράματα για ανασύσταση της ρωμέικης αυτοκρατορίας. Ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνούμε, ότι το τελευταίο όραμα δεν απέτυχε λόγω της απροθυμίας των επαναστατημένων και μαχόμενων οπλαρχηγών. Θα μπορούσε το νεοϊδρυθέν κράτος να λέγεται κάπως πιο προσδιοριστικά (π.χ. Βασίλειο της νότιας Ελλάδας) οπότε και δεν θα τίθονταν ζήτημα της μεγάλης ιδέας. Το γεγονός ότι στην τσαρική αυλή ή στο Φανάρι θέλησαν να εκμεταλλευτούν την πρωτοβουλία της επανάστασης στην νότια Ελλάδα για να προβάλλουν σε αυτό τα δικά των οράματα δεν βαρύνει το κράτος αυτό και την επανάσταση.
Και φυσικά, το γεγονός ότι το εν λόγω εγχείρημα απέτυχε παταγωδώς με το κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη δεν ενθαρρύνει καθόλου για αντίστοιχες βλέψεις σήμερα.
“Το ελληνικό έθνος κράτος έδωσε ό,τι μπορούσε. Σήμερα πρέπει να το υπερβούμε. Το πώς είναι μια μεγάλη συζήτηση”:
ΠΑΜΕ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΚΥΠΡΟΥ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ-ΣΚΟΠΙΩΝ-ΑΛΒΑΝΙΑΣ, ΝΑ ΞΑΝΑΝΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ: Θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε με Κύπρο/Βουλγαρία/Σκόπια δυνατότητα ομοσπονδοποίησης μαζί τους (κάτι σαν ανασύσταση βυζαντίου) για να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί αποτελεσματικώς περί τα μέσα του τρέχοντος αιώνος το αυξανόμενο τουρκικό δημογραφικό/οικονομικό/στρατιωτικό δυναμικό. Να πάμε όλοι μαζί σε κοινό κράτος, με περισσότερους πόρους, μεγαλύτερο στράτευμα, προσδοκώμενη εκβιομηχάνηση λόγω ευρύτερης εσωτερικής αγοράς, και με συνεπαγόμενη επαύξηση δημογραφίας. Το νέο κράτος θα έχει νέα πρωτεύουσα “Νέα Κωσταντινούπολη” εντός ελληνοβουλγαρική θράκης, με δυναμική προσέλκυσης διεθνούς πληθυσμού προς δημιουργία δημογραφικής/στρατιωτικής πίεσης προς Ανατολική Θράκη με προσδοκία επανάκτησής της εντός του αιώνος. Οι βούλγαροι+σκοπιανοί είναι κατά ένα ποσοστό εκσλαβισμένοι έλληνες, οι αλβανοί παρομοίως. Θα μπορούσαμε ίσως να τους προσεταιριστούμε στο πλαίσιο της ελληνορθόδοξης παράδοσης της περιοχής. Προοπτική εξελληνισμού τους μετά πάροδο αιώνων. Και όλοι μαζί για τον κοινό σκοπό, της επανάκτησης Α.Θράκης/Κωσταντινούπολης!