Η θητεία του νεοεκλεγέντος Ιρανού προέδρου, Μασούντ Πεζεσκιάν, άρχισε επεισοδιακά με τη δολοφονία του επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, λίγες μόλις ώρες πριν από την επίσημη τελετή ανάληψης των καθηκόντων του. Έκτοτε η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία ποια θα είναι η ‘προσήκουσα’ ιρανική απάντηση στο Ισραήλ, που κατηγορείται από την Τεχεράνη ότι σχεδίασε την εκτέλεση του Χανίγια. Ωστόσο, όσο περνούν οι μέρες, οι αντιξοότητες που καλείται να αντιμετωπίσει ο Πεζεσκιάν πληθαίνουν.

Ο Ιρανός πρόεδρος ανακοίνωσε χθες τη σύνθεση της 19μελούς κυβέρνησής του, προκειμένου να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από την Εθνοσυνέλευση (Μάτζλις). Ενδεικτική της διάθεσης του Πεζεσκιάν να ανοίξει μία νέα σελίδα στις σχέσεις της χώρας του με τη Δύση αποτελεί η επιλογή του προσώπου που προορίζεται για τη θέση του υπουργού Εξωτερικών. Πρόκειται για τον 61χρονο έμπειρο διπλωμάτη Αμπάς Αραγτσί, ο οποίος είχε διατελέσει κατά την περίοδο 2013-2021 ο κύριος διαπραγματευτής στις συνομιλίες για τον έλεγχο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Ο Αραγτσί είχε επιλεγεί από τον τότε πρόεδρο Χασάν Ροχανί, χαρακτηριστικό εκφραστή των μεταρρυθμιστικών τάσεων της εγχώριας πολιτικής σκηνής.

Σημαντική ιδιαιτερότητα του ιρανικού κοινοβουλευτισμού αποτελεί η ανάγκη απόδοσης ψήφου εμπιστοσύνης σε καθέναν από τους προτεινόμενους υπουργούς ξεχωριστά. Πρόκειται για μία τετραήμερα διαδικασία, κατά την οποία πραγματοποιείται δημόσια συζήτηση στην Ολομέλεια της Μάτζλις που επικεντρώνεται στην καταλληλότητα καθενός από τους προτεινόμενους υπουργούς και ακολουθεί σχετική ψηφοφορία, που καλύπτεται από τα τοπικά ΜΜΕ. Υπό τις παρούσες ιδιαίτερες συνθήκες, η διαδικασία απονομής ψήφου εμπιστοσύνης αρχίζει το ερχόμενο Σάββατο, 17 Αυγούστου, και ουσιαστικά «χαρίζει χρόνο» στην ιρανική πολιτική ηγεσία προκειμένου να μην αναγκαστεί να λάβει βεβιασμένες αποφάσεις για τον τρόπο και τον χρόνο των αντιποίνων, που έχει ήδη προαναγγείλει κατά του Ισραήλ.

Είναι γεγονός ότι από την 31η Ιουλίου και μέχρι σήμερα παρατηρείται μία ενδιαφέρουσα διγλωσσία εκ μέρους των ιρανικών κέντρων λήψεως αποφάσεων – ένα δεδομένο που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως.

Πίεση ασκούν οι Φρουροί της Επανάστασης

Από τη μια, αξιωματούχοι των Φρουρών της Επανάστασης επαναλαμβάνουν ότι «η στρατιωτική απάντηση κατά του Ισραήλ θα είναι σκληρή», αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο να πληγούν «υποσταθμοί της Μοσάντ που βρίσκονται σε άλλες χώρες της περιοχής». Από την άλλη, σε διπλωματικό επίπεδο, κατά την πρόσφατη έκτακτη σύγκλιση του Οργανισμού Ισλαμικής Συνδιασκέψεως στην Τζέντα, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αλί Μπαγερί Κανί, στο τέλος της εισήγησής του επανέλαβε τη γνώριμη διατύπωση ότι η χώρα του «θα αποφασίσει εκείνη τον κατάλληλο χρόνο και τρόπο αντίδρασης» –  δημιουργώντας την εντύπωση ότι υπάρχει περιθώριο μείωσης των υψηλών τόνων. Παράλληλα, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία του Ιράν στον ΟΗΕ ξεκαθάρισε μεν ότι το Ιράν θα ανταπαντήσει, πλην όμως «ελπίζει να μην δυσχεράνει την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα», επισημαίνοντας ότι «όποια απόφαση λάβει η Χαμάς για το ζήτημα, η Τεχεράνη θα την σεβαστεί». Τέλος, στις 8 Αυγούστου ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, δήλωσε πως θα εκδικηθεί για τον θάνατο του στελέχους της οργάνωσής του, Φουάντ Σουκρ, φροντίζοντας παράλληλα να τονίσει ότι «εναπόκειται στο Ιράν να αποφασίσει πώς θα εκδικηθεί τον θάνατο του Χανίγια».

Συνδυάζοντας αυτά τα δεδομένα, συμπεραίνεται ότι ο πρόεδρος Πεζεσκιάν καλείται να διαχειριστεί πολλαπλά κέντρα λήψεως αποφάσεων, λαμβάνοντας σοβαρά υπ’όψιν τα θεσμικά στεγανά του ιρανικού πολιτικού συστήματος. Ο νεοεκλεγείς Ιρανός πρόεδρος σίγουρα δεν ξέχασε (και δεν μπορεί να ξεχάσει) την εύσχημη σύσταση που του απηύθυνε εμμέσως στις 7 Ιουλίου ο Ηγέτης της Επανάστασης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δύο μόλις ημέρες μετά τον τελικό δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, όταν είχε τονίσει σε δημόσια τοποθέτησή του ότι η εξωτερική πολιτική του προκατόχου του, Εμπραχίμ Ραϊσί, «ήταν βασισμένη στην αρχή της αξιοπρέπειας» – μία έννοια αξιολογική και εξαιρετικά γνώριμη στην πολιτική γλώσσα του ιερατείου. Παράλληλα, δεν μπορεί να αγνοήσει τους ανοικτούς διαύλους που διατηρούν οι Φρουροί της Επανάστασης με τις δυνάμεις του λεγόμενου «Άξονα της Αντίστασης» και κυρίως με τη λιβανική Χεζμπολάχ, η οποία εκ των πραγμάτων δεν δεσμεύεται απόλυτα από τα κοινοβουλευτικά χρονοδιαγράμματα της Τεχεράνης.

Φημολογούμενη παραίτηση του αντιπροέδρου Τζαβάντ Ζαρίφ

Ωστόσο, οι αντιξοότητες που καλείται να αντιμετωπίσει ο Πεζεσκιάν δεν περιορίζονται στη διαχείριση της περιφερειακής κρίσης με αφορμή τα τεκταινόμενα στη Γάζα. Λίγες ώρες μετά τη χθεσινή ανακοίνωση της σύνθεσης της νέας του κυβέρνησης, οι φήμες έφεραν τον νεοτοποθετηθέντα αντιπρόεδρο της επιλογής του, μετριοπαθή και τέως υπουργό Εξωτερικών, Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ, να έχει υποβάλει την παραίτησή του, χωρίς να έχει ακόμα αποσαφηνισθεί εάν ο Πεζεσκιάν την αποδέχθηκε. Ο Ζαρίφ φέρεται να διαφωνεί με τα κριτήρια επιλογής των νέων υπουργών, οι οποίοι δεν εκφράζουν τις μεταρρυθμιστικές προεκλογικές δεσμεύσεις του Πεζεσκιάν. Το ιδεολογικό τους παρελθόν, η σχετικά προχωρημένη ηλικία τους, η συμπερίληψη μόνο μίας γυναίκας στο νέο υπουργικό συμβούλιο και η απουσία εκπροσώπων της μεσαίας τάξης φέρονται να περιλαμβάνονται στις ενστάσεις του.

Και ενώ επιβεβαιώθηκε τελικά η παραίτηση του Τζαβάντ Ζαρίφ, ήδη από χθες κάνει τον γύρο του διαδικτύου μαγνητοσκοπημένο απόσπασμα πρόσφατης ομιλίας του, που υποστηρίζει ότι «ο ιρανικός λαός βαρέθηκε να διοικείται από κυβερνήσεις που προσπαθούν να γίνουν πιο παλαιστινιακές από τους ίδιους τους Παλαιστίνιους», προσθέτοντας μάλιστα ότι «το Σύνταγμα της χώρας ορίζει πως το Ιράν οφείλει να προστατεύει τους καταπιεσμένους,  αλλά όχι και να μάχεται για λογαριασμό τους».