Μάνος Μεγαλοκονόμος: Ενδεκάμερο. Η εποχή της εξυγίανσης. Εκδόσεις Αρμός.

του Παντελή Σαββίδη

Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας και ευχαριστούμε για την παρουσία σας στην εκδήλωση αυτή για το βιβλίο του πρέσβη Μάνου Μεγαλοκονόμου.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Νομίζω πως θα έχουμε την ευκαιρία, με αφορμή το βιβλίο, να θίξουμε όλες τις πλευρές του βίου μας, όχι μόνο του σημερινού, αλλά, κυρίως, του επερχόμενου.

Διότι με την ταχύτητα που εξελίσσονται τα πράγματα δεν είναι καθόλου σίγουρο πως αρκετά από τα γεγονότα που περιγράφει ο κ. πρέσβης στο βιβλίο του θα συμβούν το 2071 και όχι στο δικό μας προσδόκιμο ζωής.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΕΣΒΗ

Ο κ. πρέσβης, είχε μια λαμπρή υπηρεσιακή πορεία και μετά την αφυπηρέτησή του, συνέχισε την καλή παράδοση των ελλήνων διπλωματών, να καταγράφουν τις εμπειρίες τους σε βιβλία.

Άλλοι το κάνουν με άμεσο τρόπο, άλλοι μέσω μυθιστορημάτων. Ο κ Μεγαλοκονόμος δοκίμασε και τις δύο μορφές.

Η μια, η άμεση εξιστόρηση και αποτίμηση των γεγονότων που βίωσε, έχει ένα είδος αναγνωστών.

Η άλλη, η μυθιστορηματική, μάλλον,  διευρύνει το αναγνωστικό κοινό. Και είναι πιο εύληπτη.

ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το βιβλίο διαβάζεται με μεγάλο  ενδιαφέρον. Είναι από αυτά που αν αρχίσεις να το διαβάζεις, δύσκολα το αφήνεις από τα χέρια σου.

Και ο συγγραφέας του έχει το χάρισμα της γραφής.  Η γραφή του είναι εναργής, δείχνει άνθρωπο με πολύπλευρη και πολυδιάστατη γνώση, φαντασία και ικανότητα να περιγράφει με αληθοφάνεια.

Με δύο λόγια, ο συγγραφέας, με το βιβλίο, επιχειρεί να περιγράψει τον κόσμο όπως πιστεύει πως θα διαμορφωθεί το 2071.

Για το σημερινό αναγνώστη ο κόσμος αυτός είναι τόσο εφιαλτικός, και το συναίσθημα αυτό το νοιώθει έντονα όσο διαβάζει το βιβλίο που αναζητά μια κάθαρση. Του προσφέρεται η κάθαρση.

Ο αναγνώστης επιθυμεί διακαώς, την ανατροπή του Συστήματος.

Και οι ανατροπές γίνονται με επαναστάσεις. Η επανάσταση στη διήγηση συντελείται αλλά δεν θα σας αποκαλύψω αν πέτυχε ή όχι. Ούτε ο συγγραφέας μας αφήνει να κατανοήσουμε αν η ανθρωπότητα σώθηκε.

Κάπου εκεί, μόλις ο αναγνώστης νοιώθει τα αποτελέσματα της επανάστασης το βιβλίο τελειώνει.

Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι ούτε οι επαναστάσεις, ούτε οι αντεπαναστάσεις θα γίνονται, πλέον, με ορδές μαχητών ή ανταρτών Λίγοι και καλοί. Ο έλεγχος της γνώσης και της συμπεριφοράς θα είναι απόλυτος.

Αυτός ο κόσμος δεν είναι σαφές πότε θα εμφανιστεί ή αν θα επικρατήσει. Ψήγματά του, όμως, βιώνουμε και σήμερα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Ας σας περιγράψω, όμως, με λίγα λόγια την ιστορία.

Βρισκόμαστε στο έτος 2071. Έχει εγκατασταθεί μια παγκόσμια και ανεξέλεγκτη εξουσία.

Μεταξύ πολλών άλλων αλλαγών, το Ενδεκάμερο  ( οι ένδεκα ημέρες, δηλαδή), έχει αντικαταστήσει την εβδομάδα.

Η τεχνολογία με την αλματώδη της εξέλιξη έχει φτάσει σε τέτοια σημεία ώστε να δίνει τη δυνατότητα στους λίγους ισχυρούς του Τρίπτυχου Παγκόσμιου Συστήματος που κυβερνά όλον τον κόσμο, να την εκμεταλλεύονται και να την χρησιμοποιούν, με πολλούς και ποικίλους  τρόπους για να ελέγχουν πλήρως τους πληθυσμούς της γης.

Με μια, υποχρεωτική για όλους πολυλειτουργική κάρτα «Λοτζίκ», η οποία έχει τρείς διαβαθμίσεις- χρυσή, ασημένια και χάλκινη- αναλόγως με την κάστα στην οποία ανήκει και με το αξίωμα του κατόχου της, και η οποία παραμένει αδιαλείπτως ενεργή- ακόμη και κατά τη διάρκεια του ύπνου- έχουν καταργηθεί όλα όσα παλαιότερα χαρακτηρίζονταν ως «προσωπικά δεδομένα».

Με τις τεχνολογικές δυνατότητες της κάρτας «Λοτζίκ» όχι μόνο εντοπίζεται με απόλυτη ακρίβεια, σε ολόκληρη την υφήλιο, το σημείο όπου βρίσκεται κάθε στιγμή το κάθε άτομο, αλλά, καταγράφεται και μεταφέρεται στο κέντρο ελέγχου και κάθε αλλαγή στη συμπεριφορά του, στο πρόγραμμα δραστηριοτήτων που πρέπει να ακολουθεί, ακόμη και στη λειτουργία του οργανισμού του.

Έτσι ώστε, το άτομο υπήκοος δεν μπορεί πια να κρύψει από το Σύστημα ούτε καν μια απλή, πρόσκαιρη ανησυχία ή ταχυπαλμία του.

Συγχρόνως, η κάρτα αυτή, με τη συνεχή λειτουργία της και βρισκόμενη πάντα, απαραιτήτως και υποχρεωτικώς, σε μικρή απόσταση από τον  κάτοχό της- διαφορετικά χτυπάει συναγερμός- έχει τον τρόπο να μεταδίδει παιδεία αλλά και να δομεί στον εγκέφαλο του κάθε ατόμου, μια προοδευτικά ολοκληρωμένη νοητική μεταρρύθμιση, ώστε να το υποβάλλει σε μια αναγκαστική πειθώ, διευκολύνοντας, έτσι τον έλεγχο τη σκέψης του απο την εξουσία.

Υπάρχει, επίσης και η δυνατότητα, με κάτι που μοιάζει με κλωστή και ονομάζεται μνημονήμα να συγκεντρώνονται και να μεταβιβάζονται άπειρες πληροφορίες.

Για την τήρηση της τάξης έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν οι «αμύντορες».

Δηλαδή, κάτι κοντά ρομποτοειδή πλάσματα, με εξάγωνο κεφάλι, δύο ψυχρά κίτρινα μάτια και ένα τρίτο διαφορετικό και κόκκινο, λίγο πιο ψηλό, ανάμεσά τους, και με ένα τετράγωνο στόμα που, καθώς μιλούν, ανοιγοκλείνει μηχανικά.

Αυτοί, με εντολή, πάντα, του Συστήματος, μπορούν να εμφανίζονται ξαφνικά, οπουδήποτε συμβαίνει κάτι ύποπτο ή μη επιτρεπτό από το Σύστημα και να κρατούν σε ομηρεία τον ή τους ενόχους, μέχρι να αποφασιστεί από τους αξιωματούχους της ΚΥΑ (Κεντρικής Υπηρεσίας Ασφάλειας) η περεταίρω διαδικασία και τιμωρία τους.

Αυτή η τιμωρία περιλαμβάνει συνήθως την έγκλεισή τους στα λεγόμενα «Κέντρα Εξυγίανσης», διαβαθμισμένα σε Α, Β, και Γ, αναλόγως με τη βαρύτητα του παραπτώματος και όπου, με διάφορους τρόπους, επιβάλλεται και επέρχεται μια αποτελεσματική πλύση εγκεφάλου.

Μεγάλη πρόοδος έχει επιτευχθεί και στον τομέα της Εικονικής Πραγματικότητας. Με αποτέλεσμα, τα τέλεια ολογράμματα που δομούνται ηλεκτρονικά να μπορούν να υποκαταστήσουν ή και να αντικαταστήσουν πλήρως, την φυσική παρουσία ατόμων και αντικειμένων.

Μέσα σ αυτές τις συνθήκες κινούνται και δρουν οι ήρωες της ιστορίας οι οποίοι, κρατούν ακόμα τη δυνατότητα να ονειρεύονται. Με δοκιμασίες, σωματικές και νοητικές, με κινδύνους, με κακουχίες , με εξουθενωτικές ανακρίσεις, με ζωή αρουραίου μέσα σε υπονόμους αλλά και με απώλειες, θα καταφέρουν , τελικώς, πάλι με εργαλείο την τεχνολογία, να προκαλέσουν την επανάσταση των ολίγων, η οποία θα φέρει μια ευεργετική αλλαγή σε πολλές από τις τρομακτικές καταστάσεις που επικρατούσαν τότε.

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Τα πρόσωπα της ιστορίας μας είναι:

Ο Αιγύπτιος, χαρισματικός και εξαιρετικά μορφωμένος με κλασική παιδεία  δάσκαλος Κάμελ Αϊζεντίν, χριστιανός κόπτης από οικογενειακή παράδοση, ο οποίος, όμως, έχει αναγκαστεί από το Σύστημα να δηλώσει άθεος, ή, όπως είχε επικρατήσει ο όρος «ουδετερόθρησκος»  για να έχειτο κεφάλι του ήσυχο και να μην υποστεί και αυτός τις ταλαιπωρίες του πατέρα του. Είναι παντρεμένος με τη Νόρα και έχουν δύο παιδιά.

Ο Μιχάλης Διακάκης, ο Έλληνας κεντρικός μοχλός της Επανάστασης που έχει κάπου διαβάσει την εμβληματική φράση «Μετά τη μπόρα τη δαιμονική θα έρθει η λιακάδα η θεϊκή» κι αυτή τον έχει στοιχειώσει. Το ίδιο και η πλατωνική αρχή του παππού του που έλεγε «αν ήταν ανάγκη να διαλέξω οπωσδήποτε μεταξύ του να αδικώ ή να αδικούμαι, θα προτιμούσα να αδικούμαι.»

Ο Μίχος είναι που βρήκε το γράμμα του παππού του Μιχάλη το οποίο άφησε στο γιό του Γιώργο (πατέρα του Μίχου) για την ύπαρξη μιας πολύ σημαντικής εφεύρεσης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί είτε για το καλό είτε για το κακό. Είναι ο κεντρικός άξονας της ιστορίας.

Η Άλισον, ή Άμσεϋ, η απόγονος της Ινδιάνικης φυλής των Ναβάχο της Αμερικής, πανέμορφη και πανέξυπνη γυναίκα, που ενώ είναι η μεγάλη, η μοναδική και παντοτεινή αγαπημένη του Μίχου, τον οποίο και αυτή λατρεύει, οι εντολές του Συστήματος θα τη σμπρώξουν μακρυά του με πικρά και ταπεινωτικά καθήκοντα.

Η Κλάρα: η νεαρή καλότυχη, βουτηγμένη στη χλιδή και την ανία, παλλακίδα των κυβερνώντων, που ζει σαν φυλακισμένη σε ένα πλωτό παλάτι και της οποίας ο ένας από τους σχεδόν μόνιμους εραστές της είναι ο Χάσαν Πόρτερ, κάτοχος μιας χρυσής κάρτας «Λοτζίκ» απολύτως αναγκαίας για την εφαρμογή της μεγαλεπίβολης και άκρως δύσκολης και ριψοκίνδυνης επανάστασης.

Ο Μπαμπάρ Σάρμα , ο δεκαεξάχρονος Ινδός, μια μεγαλοφυία της τεχνολογίας , που με τις ικανότητές του ως προγραμματιστής έχει απίστευτα επιτεύγματα.

Η Σου Ντόγκ, η γλυκιά κινέζα συνομήλικη του Μπαμπάρ, σύντροφος και βοηθός του. Θαρραλέα και έξυπνη, γνωρίζει πολλές ασιατικές παραδόσεις, έχει πρωτότυπες ιδέες και μια ιδιαίτερη κατανόηση στη σημασία της μουσικής Παρά τη μεγάλη προίκα που της είχε δώσει ο ανεπιθύμητος μέλλων σύζυγός της- διότι οι γυναίκες στην Κίνα είχαν γίνει σπάνιες- απέδρασε προς την Ινδία, όπου και συνάντησε τον αγαπημένο της.

Υπάρχει και ο Κάσπερ, ο ψυχρός και αδίστακτος απόγονος της «μηχανικής ευγονικής» ελεγκτής  Ανατολικής Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, τέλειο και αποτελεσματικό όργανο του Συστήματος.

ΣΧΟΛΙΑ

-Ο συγγραφέας αξιοποιεί στο βιβλίο αυτό τις εμπειρίες του από τις περιοχές που υπηρέτησε και τα ταξίδια που πραγματοποίησε.

-Επιχειρεί να δει τον κόσμο που διαμορφώνεται με βάση τις τεχνολογικές εξελίξεις και αυτό τον ανάγκασε, προφανώς, τα βασικά τουλάχιστον στοιχεία από τις σχετικές επιστήμες. Στο βαθμό που μπορώ να σχολιάσω κάτι σχετικά, νομίζω πως η προσέγγιση ήταν επιτυχής. Θα έλεγα και η προβολή των εξελίξεων αυτών στο μέλλον.

-Η εξέλιξη της ιστορίας και η κατάληξή της δίνει την εντύπωση πως ο συγγραφέας αναζητά ένα μέλλον στο οποίο οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι αναπόφευκτες αλλά θα πρέπει να συνδυαστούν με τις διαχρονικές αρχές της ανθρωπότητας.

– Η τεχνολογία θα δώσει τη δυνατότητα για ολοκληρωτικό έλεγχο της κοινωνίας. Η τεχνολογία, όμως, θα δώσει τη δυνατότητα και για αναίρεση του ολοκληρωτισμού. Άρα, το ζήτημα είναι πως χρησιμοποιούμε την επιστήμη. Και εδώ υπάρχει μια αντίφαση. Καμιά διάταξη και κανένας νόμος δεν μπορεί να περιορίσει την επιστημονική έρευνα. Το θέμα είναι να εστιάσουμε στην εφαρμογή. Άντε σήμερα, με καλές κυβερνήσεις και καλούς κυβερνώντες, έχουμε αγαθές εφαρμογές της επιστήμης. Αύριο;  Ποιος υπόσχεται  ότι κάποιος κυβερνήτης δεν θα καταχραστεί  τις δυνατότητες της επιστήμης; Μπορεί, όμως, να σταματήσει η έρευνα και η εφαρμογή της;

-Βασικό και τρομακτικό στοιχείο του βιβλίου είναι οι αμύντορες και ο ρόλος τους. Σας είπα παραπάνω τι είναι. Γνωρίζετε ότι , ακόμη και σήμερα, ο μέσος όρος της τεχνητής νοημοσύνης, έχει ξεπεράσει το μέσο όρο της ανθρώπινης; Και ότι η πολυπλοκότητα- άρα η αλληλεπίδραση- στα συστήματα της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί κάποια στιγμή να τα αυτονομήσει. Ποιο θα είναι το μέλλον σε έναν κόσμο συνύπαρξης ανθρώπων και μηχανών;

-Πολλοί θεωρούν, με βάση το Θεώρημα της μη πληρότητας του Γκαίντελ, ότι οι μηχανές θα εξαρτώνται πάντα από τον άνθρωπο. Είναι, όμως έτσι;

-Να μην πάμε στο 2071. Ορισμένα από τα φαινόμενα που περιγράφει ο συγγραφέας και τα ανάγει στο 2071, επιχειρείται να εφαρμοσθούν και σήμερα. Με το πρόσχημα ότι η πολιτεία θέλει να εφαρμόσει κάτι καλό αλλά και να προστατεύσει το κοινωνικό σύνολο. Μια τέτοια περίπτωση είναι η κάρτα, ή το τσιπάκι που εμφυτεύουν στους φυλακισμένους που βγαίνουν με άδεια από τη φυλακή. Δεν μοιάζει με πειραματική εφαρμογή ενός φαινομένου που αργότερα θα γενικευθεί με την επίκληση κάπου άλλου προσχήματος;

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΓΙΑ ΣΥΖΕΥΞΗ

Στην προσπάθεια του ο συγγραφέας να κάνει τους πρωταγωνιστές του να επαναστατήσουν αναζητά το πλαίσιο της επανάστασης. Επανάσταση για τι;

Και εδώ έχουμε την αποκάλυψη της διάθεσής του για σύζευξη της τεχνολογικής γνώσης με τις κλασικές αρχές.

-Όταν ο Κάμελ αποδέχτηκε την πρόταση που του έγινε είπε:

«θα τα έχετε αύριο. Αν είναι αλήθεια ότι η παντοδυναμία της πληροφορικής έδωσε γνώσεις άσχετες με την επιδίωξη της ευτυχία των ανθρώπων . Αν είναι αλήθεια αυτό που ένας διάσημος συγγραφέας ο Όσκαρ Ουάιλντ έλεγε, ότι οι άνθρωποι έφτασαν στο χαμηλό επίπεδο να έχουν ακόρεστη περιέργεια να γνωρίζουν τα πάντα εκτός απο αυτά που αξίζει να γίνουν γνωστά. Αν είναι αλήθεια όλα αυτά, τότε μπορεί κάτι να αλλάξει  με την ανακάλυψη του προγόνου σου.

Θα έχετε αύριο όλη τη γνώση και τη σοφία που έχει διατυπωθεί  από αρχαίους και νέους ανθρωπιστές και φιλόσοφους. Κάθε προτροπή για την ηθική ανόρθωση του ανθρώπου. Κάθε δράση που σημειώθηκε για να επιτύχει την ποιοτική πρόοδό του.

Θα εκτείνονται από τον Πλάτωνα που μας χάρισε το «Πας γαρ ό τα’ επι γης και υπο γης χρυσός, αρετής ουκ αντάξιος¨, μέχρι τον John Naisbitt που προφήτεψε ότι «η πιο επαναστατική αλλαγή στον 21ο αιώνα δεν θα προέλθει από την τεχνολογία, αλλά από μια καινούρια αντίληψη για το τι σημαίνει άνθρωπος».

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΙΧΟΥ- ΑΜΣΕΥ

ΑΜΣΕΥ: Σκέψου ότι αφεθήκαμε να οδηγηθούμε από τις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις των τελευταίων χρόνων χωρίς να φροντίσουμε να τις θωρακίσουμε με κάποιο απαραίτητο είδος ανθρωπιάς. Αυτό, δηλαδή που έγινε και ωφέλησε τις μεγάλες βιομηχανίες, που πλούτισε τις μικρές μειονότητες επιχειρηματιών, που οδήγησε στην καταστροφή ολόκληρων λαών, που ίδρυσε το σημερινό Σύστημα που δεν αφήνει κανένα περιθώριο ελευθερίας. Που κατέληξε σε μια παγκόσμια και ανεξέλεγκτη εξουσία . Πως μπορεί να γίνει κάτι για να ξαναζήσουμε ανθρώπινα ξανά, αν δεν έχουμε κάποιο σκοπό, κάποιο όνειρο;»

Η Άμσεϋ έμεινε για πολύ σιωπηλή. Μετά, απαλά, ρώτησε: «Πιστεύεις ότι μπορείς να κάνεις επανάσταση με μια χούφτα συνεργάτες;»

ΜΙΧΟΣ: Πιστεύω ότι επαναστάσεις με πολλούς οπλισμένους πολίτες δεν έχουν πια καμιά ελπίδα επιτυχίας. .. Πιστεύω ότι αφού αυτό το είδος της «κλασικής» επανάστασης είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, πρέπει να υπάρχει κάποιο άλλο είδος που να μπορεί να πετύχει. Σήμερα δεν χρειάζονται τα όπλα. Γιατί αυτά θα ήταν δική μας καταστροφή. Σήμερα χρειάζεται η γνώση όχι μόνο σ εμάς αλλά και στους εξουσιαστές, για να διορθώσουμε τη ζωή μας».

«Το είπε κάπως έτσι ο Έλλιοτ στα μέσα του περασμένου αιώνα», του ψιθύρισε στο αυτί και εκείνη: «Που είναι η σοφία που χάσαμε με τη γνώση; Που είναι η γνώση που χάσαμε με την πληροφόρηση;»

-Φαντασία ο πρέσβης όταν περιγράφει τα όνειρα

ΚΑΜΕΛ: Τόσο ο Σωκράτης όσο και ο Κομφούκιος θεωρούσαν την ηθική ως τη βάση της πολιτικής και πίστευαν ότι οι κρίσεις μιας πολιτείας προκαλούνται από την έλλειψη ηθικής.

Οι Κινέζοι στοχαστές όλων των ρευμάτων ποτέ δεν επεδίωξαν να αναζητήσουν ό,τι μένει αμετάβλητο στα πράγματα, την ουσία τους. Αντίθετα, ως μόνη σταθερότητα του κόσμου θεώρησαν τις μεταβολές του.  Από την προσέγγιση αυτή προήλθε και η θεμελιώδης κομφουκιανή έννοια ότι ο άνθρωπος υπάρχει μόνο από τη στιγμή που εισέρχεται στη σχέση με τον άλλο».

Το βιβλίο ξεπερνά τα όρια ενός μυθιστορήματος του μέλλοντος. Προσπαθεί να τάμει τη σχέση του αναδυόμενου νέου κόσμου με το σημερινό. Και η σχέση αυτή είναι εφιαλτική. Οι τεχνολογικές δυνατότητες θα υπάρχουν. Το ηθικό πλαίσιο αποτροπής, μπορεί να υπάρχει επίσης. Αλλά ποιος θα προσδιορίσει αυτό το ηθικό πλαίσιο; Στον αναδυόμενο κόσμο τι είναι αληθινό, τι ηθικό, τι δημοκρατικό και τι επιλήψιμο; Ποιος θα τα προσδιορίσει;

Μια γυναίκα και μια γνώση έσωσαν την ανθρωπότητα το 2071.

Η ωραία και ανεπιτήδευτη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο κ. πρέσβης, κάνει την αφήγηση ρέουσα και, ιδιαιτέρως, συναρπαστική.

Μέσα σ αυτήν ο ευρηματικός συγγραφέας επιτυγχάνει να ενσωματώνει και να αναφέρεται σε πολύ σημαντικές ιστορικές πληροφορίες όπως και σε ουσιαστικές γενικότερες πολιτικές και πολιτισμικές διαπιστώσεις του αλλά και σε στοχασμούς που εμμέσως παραπέμπουν σε τωρινές εμπειρίες εμπειρίες και γεγονότα.

Ενυπάρχουν ακόμα διαχρονικές υποθήκες από κλασικά κείμενα σοφίας, όπως από τον Επιτάφιο του Περικλή , ή αποφεύγματα του Αινστάιν, του Έλλιοτ και άλλων.

Συγχρόνως, ως ταξιδευτής ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να δώσει περιγραφές από ονειρικές διαδρομές με αειφορεία, και άλλα αεροχήματα από μακρυνές και εξωτικές τοποθεσίες και από άγνωστα μνημεία τα οποία ο ίδιος έχει γνωρίσει κατά τη διάρκεια της μακράς διπλωματικής του σταδιοδρομίας.

Ας ευχηθούμε το βιβλίο να είναι καλοτάξιδο.