ΚΥΠΡΟΣ 1974-2024: ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΑ 50 ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΉ ΕΙΣΒΟΛΉ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

του Χρήστου Καπούτση*

 Α. Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου

Συμπληρώνονται 50 χρόνια (1974-2024), από τα τραγικά γεγονότα στην Κύπρο, που σημάδεψαν αρνητικά την τρισχιλιετή ιστορία του Κυπριακού  Ελληνισμού.

Είναι, η  μεγαλύτερη  εθνική τραγωδία, μετά την Μικρασιατική καταστροφή (1922), για τον Ελληνισμό,   τα όσα  συνέβησαν το καλοκαίρι του 1974 (ΙΟΥΛΙΟΣ- ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1974) στην Κύπρο.

Την 15η Ιουλίου , η στρατιωτική «Κυβέρνηση» των Αθηνών, αποφάσισε την ανατροπή του εκλεγμένου Προέδρου της κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Η απόφαση για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, πάρθηκε σε μια σύσκεψη που έγινε στο  Γραφείο του «Προέδρου» Στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη, με τη συμμετοχή του «Πρωθυπουργού» Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου, του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Γρηγόρη Μπονάνου και του Ταξιάρχου Δ. Ιωαννίδη Διοικητή της ΕΣΑ που ήταν το «αφεντικό».

Η αποστολή εκτέλεσης του σχεδίου, ανατέθηκε στον Ταξίαρχο Μιχάλη Γεωργίτση, που τη μέρα του πραξικοπήματος αντικαθιστούσε τον Διοικητή της Εθνικής Φρουράς Στρατηγό Ντενίση, που είχε ανακληθεί  στην Αθήνα καθότι αντιπαθούσε τον Ιωαννίδη και στον Συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Κομπόκη που ήταν ο Διοικητής των Δυνάμεων Καταδρομών στη Κύπρο, που ανέλαβε και τη διοίκηση της επιχείρησης. Μυημένοι στα σχέδια του Ιωαννίδη ήταν ελάχιστοι Έλληνες αξιωματικοί που υπηρετούσαν στην Κύπρο.

Ο Δικτάτορας  Δ. Ιωαννίδης και οι φανατικοί χουντικοί αξιωματικοί,  που σχεδίασαν και εκτέλεσαν το πραξικόπημα κατά του εκλεγμένου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας  Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, το έπραξαν για δύο λόγους.

Ο πρώτος, διότι θεωρούσαν τον Μακάριο εμπόδιο στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.  Και ο δεύτερος, διότι, θεωρούσαν ότι σχέσεις πολιτικές και οικονομικές που προωθούσε ο Μακάριος με την ΕΣΣΔ, έπλητταν τα συμφέροντα της Δύσης (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ), που  στήριζε πολιτικά, το στρατιωτικό καθεστώς της Αθήνας.

«Αλέξανδρος εισήχθη εις κλινικήν», με αυτό το άκρως απόρρητο κωδικοποιημένο σήµα, η ηγεσία της χούντας των Αθηνών ενημερωνόταν λίγα λεπτά πριν από τις 08:00 της 15ης Ιουλίου 1974,   ότι μπήκε  σε εφαρμογή το σχέδιο ανατροπής  του Αρχιεπισκόπου της Μεγαλονήσου, Μακαρίου Γ’.

Μέσα σε λίγα λεπτά τρεις Μοίρες καταδροµών που αποτελούσαν τµήµα της Ελληνικής Δύναµης Κύπρου(ΕΛΔΥΚ), δύο τάγµατα πεζικού της Εθνικής Φρουράς της Μεγαλονήσου στα οποία είχαν διεισδύσει και χουντικοί, µια επιλαρχία µέσων αρµάτων και µια επιλαρχία αναγνωρίσεως κατέλαβαν,  το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα  Κύπρου, τον Εθνικό Αερολιμένα Λευκωσίας και  το Αρχηγείο της Αστυνομίας. Όμως ο κύριος στόχος ήταν το Προεδρικό Μέγαρο. Εκεί εμφανίστηκαν δυο άρματα μάχης  τύπου Τ-34 µε τις κάννες των 8,2 mm στραµµένες προς την είσοδο, ενώ δεκάδες πάνοπλοι καταδρομείς περικύκλωναν το ιστορικό Μέγαρο.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Εθνικής Φρουράς και τον Κατάλογο που καταρτίστηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Κυπριακής Δημοκρατίας της 4ης Μαΐου 2000, ο συνολικός αριθμός των Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών που σκοτώθηκαν από τις 15 μέχρι τις 18 Ιουλίου 1974 ή απεβίωσαν αργότερα από τραύματά τους,  είναι 94 άτομα. Στρατιωτικοί,  Έλληνες και  Ελληνοκύπριοι, χωρισμένοι σε Μακαριακούς, σε Γριβικούς, σε Χουντικούς γενικά, σε Παπαδοπουλιακούς,  σε Ιωαννιδιακούς,  και σε Δημοκράτες αντιχουντικούς, αλληλοσκοτώθηκαν… Ο ένας δολοφονούσε τον άλλον. Μίσος, μίσος και αίμα, αδελφικό, δολοφονικό, συναδελφικό, Ελληνικό … η χειρότερη μορφή πολέμου, είναι  ο αδελφοκτόνος εμφύλιος.

Στο κείμενο αναφέρεται:  «εάν αθροίσουμε όλους τους νεκρούς κατά την προσπάθεια επιβολής των στρατιωτικών κινημάτων της νεοελληνικής ιστορίας στον 20ό αιώνα, από το 1909 μέχρι και το 1967 δεν φτάνουν τους 94, που καταγράφηκαν κατά τις 15-18 Ιουλίου 1974 στην Κύπρο στο πραξικόπημα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου!!».

Την ίδια ημέρα με την εκδήλωση του πραξικοπήματος στην Λευκωσία, η Τουρκία έθεσε τις στρατιωτικές δυνάμεις της σε επιφυλακή, επειδή, όπως δηλώθηκε, ανετράπη η συνταγματική τάξη στο νησί. Στην Άγκυρα συνήλθε το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας με αφορμή την κατάσταση στην Κύπρο. Οι στρατιωτικοί διαβεβαίωσαν τον πρωθυπουργό, Μπουλέντ Ετσεβίτ, ότι θα είναι έτοιμοι για απόβαση στην Κύπρο μέσα σε πέντε ημέρες.

Ο Πρόεδρος της Κύπρου με πολιτική περιβολή καταφέρνει να διαφύγει από το Προεδρικό Μέγαρο, που δεχόταν καταιγισμό πυρών από  άρματα Μάχης  και είχε τυλιχτεί στις φλόγες (!!). Ο Κύπριος πρόεδρος μεταφέρθηκε με ελικόπτερο από τη φινλανδική βάση του ΟΗΕ, στην αγγλική βάση Κύπρου κι από εκεί με αεροπλάνο στη Μάλτα,  για να καταλήξει στη Νέα Υόρκη για τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ο συνταγματάρχης Κομπόκης αφού δεν μπόρεσε να βρει κάποιον άλλον,  επέλεξε για νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον βουλευτή και δημοσιογράφο Νικόλαο Σαμψών.

Στις 19 Ιουλίου, μια ημέρα πριν από την εισβολή, ο Μακάριος ομιλεί από του βήματος του ΟΗΕ και μεταξύ άλλων καταγγέλλει ότι: «Το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος έχει κραυγαλέως παραβιάσει την ανεξαρτησίαν της Κύπρου». Και στη συνέχεια επισημαίνει: «Όπως εξελίχθησαν τα πράγματα, θεωρώ τον κίνδυνον εκ της Τουρκίας μικρότερον παρά τον κίνδυνον εκ μέρους των (Σ.Σ. εννοεί τους Έλληνες Αξιωματικούς)». Και προσθέτει: «Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μια εισβολή στην Κύπρο και εκ των συνεπειών της, θα υποφέρει όλος ο λαός της Κύπρου, αμφότεροι Έλληνες και Τούρκοι».

Το πραξικόπημα Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου,  ήταν η ευκαιρία που έψαχνε  η Τουρκία  του Πρωθυπουργού  Μπιουλέντ Ετζεβίτ, ώστε   να επικαλεστεί  την παραβίαση των Συνθηκών και του Συντάγματος του 1960 και η Τουρκία,  να εισβάλει στρατιωτικά στην Κύπρο  και να καταλάβει τελικά το 36% του εδάφους της Μεγαλονήσου. «Το Κυπριακό λύθηκε το 1974» συνήθιζε να λέει ο  Ετζεβίτ ….

Σχετικά με την στάση των ΗΠΑ, είναι πλέον και ιστορικά διακριβωμένο ότι η αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα ήταν πλήρως ενημερωμένη για τα σχέδια του Δ. Ιωαννίδη και ΟΧΙ μόνο δεν έκανε κάτι για να τα αποτρέψει, αλλά τα ενθάρρυνε.  Ενοχλούσε η στροφή του Μακαρίου προς την τότε ΕΣΣΔ.

*Ο Χρήστος Καπούτσης, γεννήθηκε στην Καλαμάτα,  είναι δημοσιογράφος διαπιστευμένος στα Υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας από το 1989. Είναι απόστρατος Λοχαγός (ΠΖ),  απόφοιτος της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (1978) και της Στρατιωτικής Σχολής Αλεξιπτωτιστών.  Είναι Πτυχιούχος του  Μαθηματικού Τμήματος της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών. Και συγγραφέας, μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Μεσσήνιων  Συγγραφέων (Ε.Μ.Σ.).

ΑΥΡΙΟ: 50 χρόνια από την στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο