Ι. Πήτας Καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ
Το Πολιτικό Βαρόμετρο αναπτύχθηκε στο εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Aνάλυσης Πληροφοριών (AIIA Lab) του Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ στα πλαίσια του ευρωπαϊκού έργου AI4Media την περίοδο 2022-2024. Πρόκειται για ένα λογισμικό εκτίμησης της πολιτικής κοινής γνώμης με χρήση ανάλυσης πολιτικών tweets που αναφέρονται σε πολιτικά κόμματα, τα οποία συλλέγονται και αναλύονται καθημερινά. Η μεθοδολογία του παρουσιάζεται στην δημοσίευση [ΚΑΙ2024].
Η ακρίβεια των προβλέψεών του αποδείχθηκε και στις χθεσινές Ευρωεκλογές: είχε μέση απόκλιση μόνον 1.05%, από τα επίσημα αποτελέσματα για όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα για τα οποία μπορέσαμε να συλλέξουμε πολιτικά tweets (αλφαβητικά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ25, ΝΔ, ΝΙΚΗ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΣΥΡΙΖΑ). Τα ποσοστά των μικρών ή νέων κομμάτων δεν μπορούσαν να προβλεφθούν λόγω έλλειψης επαρκών ιστορικών δεδομένων. Η ακρίβεια αυτή είναι: α) καλύτερη από κάθε άλλη κλασσική δημοσκόπηση (οι ακρίβείες τους κυμαίνονται στο διάστημα 1.2% – 1.53%), β) ελαφρώς καλύτερη από την μέθοδο συσσωμάτωσης δημοσκοπήσεων KASSIOPE (ακρίβεια 1.24%) και γ) ελαφρώς χειρότερη από το exit poll της 9/6/2024 (ακρίβεια 0.93%). Γενικά, όλες οι κλασσικές δημοσκοπήσεις εκτός μίας (και το Πολιτικό Βαρόμετρο που τις χρησιμοποίησε για την εκπαίδευσή του) και το exit poll έδωσαν μια υπερεκτιμημένη πρόβλεψη του ποσοστού της ΝΔ. Οι προβλέψεις των επιδόσεων των άλλων κομμάτων είχαν σημαντικά καλύτερη ακρίβεια.
Το Πολιτικό βαρόμετρο δίνει, μέσω της συναισθηματικής ανάλυσης των πολιτικών tweets, και άλλες πληροφορίες π.χ., για την επικοινωνιακή επίπτωση των πολιτικών κινήσεων και θέσεων των κομμάτων. Για παράδειγμα, φαίνεται ότι, στις αρχές Ιουνίου 2024, ο ΣΥΡΙΖΑ εισέπραξε αρνητικά σχόλια για: α) την επίσκεψη του κου Κασσελάκη στην Παλαιστίνη και β) για τις φορολογικές του προτάσεις που ερμηνεύτηκαν σαν «βάρος για την μεσαία τάξη». Αντίθετα απ΄ ότι εικάζεται, δεν φάνηκε αρνητική επίδραση της επικοινωνιακής διαχείρισης του θέματος Πόθεν Έσχες του κου Κασσελάκη. Βέβαια, τα θέματα αυτά χρήζουν κατάλληλης πολιτικής ανάλυσης, που είναι έξω από τις τρέχουσες δυνατότητες του εργαστηρίου AIIA.
Το Πολιτικό Βαρόμετρο είναι διεθνής πρώτη. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιο σύστημα που τα αποτελέσματα του να διατίθενται δωρεάν σε όλους, καθημερινά, βλέπε στον σύνδεσμο Πολιτικό Βαρόμετρο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κο Α. Καϊμακαμίδη για την συμβολή του στην ανάπτυξη και λειτουργία του συστήματος. Η μέθοδος του Πολιτικού Βαρόμετρου ήρθε για να μείνει: όσο τροφοδοτείται με σωστά και πολλά δεδομένα (και όσο ο κόσμος χρησιμοποιεί τα κοινωνικά μέσα σαν πλατφόρμα πολιτικού διαλόγου), τόσο καλύτερη θα γίνεται.
Φαίνεται πιά καθαρά ότι οι ενεργοί πολίτες αφήνουν σημαντικό ψηφιακό ίχνος των πολιτικών απόψεων και διαθέσεών τους, έτσι όπως αυτές εκφράζονται, μεταξύ άλλων, και στα κοινωνικά μέσα. Το αποτύπωμα αυτό είναι πιά μετρήσιμο σε καθημερινή βάση. Η ακρίβεια αυτών των μετρήσεων αναμένεται να βελτιωθεί δραματικά στο άμεσο μέλλον. Με βάση τα παραπάνω, μπορούν να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα και για το μέλλον των δημοσκοπήσεων και των εκλογικών αναμετρήσεων, σαν μέρος του πολιτικού μοντέλου κοινοβουλευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Οι κλασσικές δημοσκοπήσεις πρέπει να επιβεβαιώσουν την σχέση κόστους/ωφέλους τους, ιδιαίτερα αφού συστήματα πρόβλεψης όπως το Πολιτικό Βαρόμετρο είναι πολύ οικονομικότερα. Βέβαια, οι κλασσικές δημοσκοπήσεις χρειάζονται για να παρέχουν ‘αντικειμενική αλήθεια’ για την εκπαίδευση συστήματων πρόβλεψης που στηρίζονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Μπορούν όμως να γίνονται πολύ αραιότερα, ιδιαίτερα σε ‘ομαλές’ πολιτικές περιόδους.
Μέθοδοι συσσωμάτωσης (aggregation) πολλών και διαφορετικών δημοσκοπήσεων, όπως η KASSIOPE, βελτιώνουν την ακρίβεια πρόβλεψης. Κάτι τέτοιο είναι εν πολλοίς αναμενόμενο, διότι, στατιστικά, η χρήση πολλών ανεξάρτητων μετρήσεων βελτιώνει την ακρίβεια και ελαττώνει την επίδραση προκατειλημμένων ή ανακριβών μετρήσεων.
Τι επίπτωση όπως μπορούν να έχουν συστήματα πρόβλεψης όπως το Πολιτικό Βαρόμετρο στην τρέχουσα πολιτική διακυβέρνηση; Σίγουρα μπορούν να δώσουν στην κυβέρνηση χρήσιμες πληροφορίες για τις διαθέσεις της κοινής γνώμης σε καθημερινή βάση. Μια υπερ-χρήση αυτής της δυνατότητας μπορεί να οδηγήσει σε λαϊκιστικές πολιτικές που να αποδειχθούν επιζήμιες. Είναι γνωστό ότι, σε κρίσιμες αποφάσεις, οι δημοκρατικά εκλεγμένοι πραγματικοί ηγέτες συμβάλλουν στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης, αντί να άγονται και φέρονται από αυτήν. Επίσης, τέτοια συστήματα πρόβλεψης μπορούν να βοηθήσουν αυταρχικά καθεστώτα, με ή χωρίς δημοκρατική επίφαση, να επιβιώσουν πολιτικά, με κατάλληλη υιοθέτηση μερικών επιθυμιών της κοινής γνώμης, έτσι όπως αυτές εκφράζονται στα κοινωνικά μέσα.
Το κύριο όμως ερώτημα πολιτικής θεωρίας αφορά το μέλλον των εκλογικών αναμετρήσεων, σαν εργαλείου δημοκρατικής πολιτικής πρακτικής. Επειδή οι εκλογές και ακριβές είναι και γίνονται αρκετά αραιά, μπορούμε να έχουμε δημοκρατική διακυβέρνηση χωρίς αυτές? Αυτό φαίνεται σαν ερώτημα επιστημονικής φαντασίας. Πρέπει όμως να το εξετάσουμε σοβαρά. Οι κοινοβουλευτικοί δημοκρατικοί θεσμοί ελάχιστα αναπτύχθηκαν μετά τον 19ο αιώνα. Είναι ενδεχομένως σε αναντιστοιχία με την τεράστια τρέχουσα ροή της πληροφορίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διακυβέρνηση μιας χώρας. Για παράδειγμα, έχουν προταθεί μέθοδοι άμεσης δημοκρατίας με χρήση των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων. Θα μπορούσαν να προταθούν και άλλα δημοκρατικά μοντέλα διακυβέρνησης που να υπερβαίνουν τα σημερινά. Το κατά πόσον αυτό είναι εφικτό ή επιθυμητό και το κατά πόσον οδηγεί σε ευσταθή δημοκρατική διακυβέρνηση, αυτό είναι άγνωστο. Σίγουρα, οι περιπέτειες αστάθειας της Αθηναϊκής δημοκρατίας κατά την αρχαιότητα, αλλά και τα τεράστια προβλήματα δημοκρατίας που δημιούργησε η μη έγκαιρη ρύθμιση των Κοινωνικών Μέσων, πρέπει να μας κάνουν ιδιαίτερα προσεκτικούς.
Ι. Πήτας
Καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ
Πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας Διδακτορικών Σπουδών στην Τεχνητή Νοημοσύνη
Βιβλιογραφία
[ΚΑΙ2024] Α. Kaimakamidis, Ι. Pitas, ‘Political Tweet Sentiment Analysis for Public Opinion Polling’, Proc. 2024 IEEE International Conference on Acoustics, Speech and Signal Processing (ICASSP2024), pp. 121-125.
