ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΤΣΟΥΦΡΟΣ
Οι πολιτικοί στην Ελλάδα έχουν αναγάγει την υποχωρητικότητα σε επιστήμη και επιτίθενται κατά του λαού με χαρακτηρισμούς “παλληκάρια της φακής” και άλλα παρόμοια.
Μετά την σχετική δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη υπήρξαν πολλά αρνητικά σχόλια και αναλύσεις για το τι επιδιώκεται απο κυβερνητικής πλευράς να επιτευχθεί σε σχέση με την Τουρκία.
Κινήσεις του υπουργού εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη διαμορφώνουν μια εικόνα υποχωρητικότητας. Μια αλυσίδα προσώπων ανεξάρτητων, φαινομενικά, μεταξύ των διαμορφώνουν το κλίμα στην κοινή γνώμη για υποχωρήσεις και δεν έχει γίνει, απολύτως, σαφές γιατί η κυβέρνηση επείγεται να προβεί για να “λύσει” τα προβλήματα με την Τουρκία.
Φαίνεται πως το διακύβευμα, όχι το εθνικό, είναι τόσο μεγάλο που οδήγησε τον υπουργό εξωτερικών στη δήλωση “αν είναι να πετύχω μια ειρήνη στην περιοχή ας χαρακτηριστώ και μειοδότης”. Αν παραδοθείτε κ. Γεραπετρίτη θα πετύχετε την ειρήνη που επιθυμείτε;
Όπως οι κκ Τσίπρας και Κοτζιάς υποχώρησαν εκεί που αρνήθηκαν να υποχωρήσουν όλες οι κυβερνήσεις απο το 1990 και “έλυσαν” το σκοπιανό, έτσι και τώρα οι κκ Μητσοτάκης και Γεραπετρίτης δηλώνουν πρόθυμοι να υποχωρήσουν εκεί που δεν το έκαναν οι κυβερνήσεις απο την μεταπολίτευση ως σήμερα για να “λύσουν” τις διαφορές με την Τουρκία.
Πρέσπες του Μακεδονικού οι μεν, Πρέσπες του Αιγαίου οι δε, όπως ευφυώς χαρακτηρίσθηκε η κυβερνητική πολιτική απέναντι την Τουρκία.
Στις στήλες αυτές αναρτήθηκε τις προηγούμενες ημέρες ένα άρθρο με τίτλο: “Είναι μειοδότες;” το οποίο έτυχε ευρείας ανάγνωσης.
Στο άρθρο αυτό επισημαίνονται ορισμένα στοιχεία όπου η κυβέρνηση παίζει εν ου παικτοίς.
Όλα τα επίμαχα σημεία του άρθρου τέθηκαν υπόψη καθηγητών διεθνούς δικαίου πριν δουν το φως της δημοσιότητας.
Μπορείτε να το δείτε ΕΔΩ
Υπάρχουν, ωστόσο, και διαφορετικές προσεγγίσεις σε οριμένα σημεία τις οποίες τις ημέρες, μετά την επίσκεψη Φιντάν στην Αθήνα, θα επιχειρήσουμε να θέσουμε σε δημόσιο διάλογο. Οι καθηγητές ανταποκρίθηκαν, κατ αρχάς, στην παράκλησή μας να μιλήσουν μεταξύ τους.
Το θέμα της οριοθέτησης μοιάζει, εν πρώτοις, εύκολη διαδικασία αν υπάρξει πολιτική βούληση αλλά έχει και κρυφές μεταβλητές οι οποίες πρέπει να αναδειχθούν.
Εκείνο που διαπιστώσαμε είναι ότι στα νομικά, γενικώς, και στο Διεθνές Δίκαιο ειδικώς, υπάρχει πολύς υποκειμενισμός.
Οι καθηγητές που διακονούν την σχετική επιστήμη δεν το αποδέχονται με την επισήμανση “δεν είναι και μαθηματικά τα νομικά”.
Ο κ. Θεόδωρος Κατσούφρος είναι ένας εκ των επιστημόνων που γνωρίζουν άριστα το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας και στον οποίο αποταθήκαμε, επίσης.
Μας έστειλε την απάντησή του την οποία δημοσιεύουμε με την άδεια του:
ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΤΣΟΥΦΡΟΣ
Αγαπητέ κύριε Σαββίδη, η ανάλυσή σας είναι αμιγώς πολιτική και, όπως γνωρίζετε, η δική μου προσέγγιση είναι πάντοτε δικαιοκεντρική. Επομένως, περιττεύουν τα σχόλιά μου. Θίγετε πάντως και δύο νομικά ζητήματα επί των οποίων σας απαντώ αμέσως κατωτέρω, συμφωνώντας σε γενικές γραμμές με την άποψη του κυρίου Παντελή Καραγιαννίδη*, παρόλον ότι δημοσιεύσατε ήδη την άποψή σας, οπότε η καθυστερημένη -λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων- ερμηνεία μου στερείται πλέον αντικειμένου.
Πρώτον, όσον αφορά στην «παραχώρηση» ή στην «εκχώρηση» κυριαρχίας, το ισχύον σήμερα γενικού χαρακτήρα εύρος της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος είναι 6 νμ από το 1936. Υπενθυμίζω όμως ότι η Ελλάδα υιοθέτησε το 1931 ειδικού χαρακτήρα εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης για το σύνολο της επικράτειας στα 10 νμ αποκλειστικά για τους σκοπούς της αεροπλοΐας και της αστυνόμευσής της [Πρόκειται για το προεδρικό διάταγμα της 6ης Σεπτεμβρίου 1931 το οποίο εκδόθηκε προς εφαρμογή του νόμου 5017 του 1931 περί πολιτικής αεροπορίας, το άρθρο 2 του οποίου ορίζει ότι η Ελλάδα ασκεί «πλήρη και απόλυτη κυριαρχία» επί του υπερκείμενου του εδάφους της ατμοσφαιρικού χώρου. Η ίδια διατύπωση απαντά και στο άρθρο 2§1 του νόμου 1815 του 1988 περί κώδικα αεροπορικού δικαίου: «Η Ελλάδα ασκεί πλήρη και αποκλειστική κυριαρχία στον ελληνικό εναέριο χώρο»]. Αυτό σημαίνει ότι από το 1931 ο εναέριος χώρος της Ελλάδας, εξομοιούμενος με έδαφος, εκτείνεται στα 10 νμ. Η Τουρκία δεν αμφισβήτησε το συγκεκριμένο εύρος επί μία τουλάχιστον τεσσαρακονταετία, ερχόμενη να υποστηρίξει όψιμα ότι η αναντιστοιχία μεταξύ 6 νμ και 10 νμ αντίκειται προς το διεθνές δίκαιο το οποίο ταυτίζει τα δύο μεγέθη. Πλην όμως, η κατά γενική ομολογία αποδοχή ότι το εύρος των 12 νμ αποτελεί σήμερα εθιμικό κανόνα του δικαίου της θάλασσας μας οδηγεί αναπόδραστα στο συμπέρασμα ότι η σχετική «παρανομία» μπορεί κάλλιστα να θεραπευτεί με τη γενίκευση του μέτρου και την αναγνώριση ενός κατ΄ελάχιστον εναρμονισμένου εύρους 10 νμ στην θάλασσα και στον αέρα.
Διατυπώνεται τελευταία η άποψη ότι, στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης με τη γείτονα, είναι αυτονόητο (!) η Ελλάδα να εκκινεί «από το μέγιστο που μπορεί να ζητήσει», αποδεχόμενη να συζητήσει τα 8 ή τα 9 νμ στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος (πρόσφατη συνέντευξη της καθηγήτριας διεθνούς δικαίου και προέδρου του ΕΛΙΑΜΕΠ Μαρίας Γαβουνέλη στην κρατική τηλεόραση), αγνοώντας παντελώς το γεγονός ότι, ενόσω εξακολουθεί να ισχύει το ειδικό εύρος των 10 νμ, η χώρα απεμπολεί εθνικό έδαφος, εκχωρεί με άλλα λόγια εθνική κυριαρχία έκτασης 2 νμ κατά μήκος των ακτών της επικράτειάς της (ηπειρωτικής και νησιωτικής). Η περίπτωση αυτή διαφέρει από την θεωρητική επίκληση του δικαιώματος στα 12 νμ το οποίο δεν ασκήθηκε μέχρι σήμερα στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος, παραμένοντας διαπραγματευτικό όπλο στη φαρέτρα της Ελλάδας η οποία επιφυλάσσεται να κάνει χρήση του όποτε το κρίνει σκόπιμο και επιβεβλημένο (ουδέν αξιόμεμπτον). Υπό την έννοια αυτή, δεν νοείται παραχώρηση υποθετικού εθνικού εδάφους. Συνεπώς, στο πλαίσιο της τυχόν διαπραγμάτευσης επί του συγκεκριμένους θέματος, πρέπει να εκφεύγει οποιασδήποτε συναφώς συζήτησης η «υποχώρηση» στα 8 ή στα 9 νμ τη στιγμή κατά την οποία η κόκκινη γραμμή μας είναι ασυζητητί τα 10 νμ» [την άποψη αυτή υποστήριξα σθεναρά σε άρθρο μου με τίτλο «10 μίλια: το έσχατο σημείο υποχώρησής μας» στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία ήδη πριν από τριάντα χρόνια (13 Ιουνίου 1995, στη σελίδα 9)].
Το δεύτερο νομικό ζήτημα αφορά στην δυνατότητα ή μη επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 νμ εάν έχει προηγηθεί οριοθέτηση (συμβατική ή δικαστική) της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ. Σημειωτέον ότι η αιγιαλίτιδα ζώνη διαφέρει από την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα, τόσο ως προς τη νομική φύση της όσο και ως προς τον μονομερή καθορισμό του εύρους της αλλά και ως προς την οριοθέτησή της. Το δικαίωμα στα 12 νμ είναι εντελώς άσχετο προς την οριοθέτηση των άλλων δύο θαλάσσιων ζωνών και μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε. Το αποδεικνύει περίτρανα η διεθνής πρακτική. Επί παραδείγματι, οι ΗΠΑ, το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης των οποίων ήταν 3 νμ, συνήψαν με την Κούβα το 1977 συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας τους και στη συνέχεια επεξέτειναν το 1988 την αιγιαλίτιδα ζώνη τους στα 12 νμ. Το γεγονός ότι η Νορβηγία είχε συνάψει διμερείς συμφωνίες οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας της με άλλα κράτη, αρχής γενομένης από το 1965 με την Δανία, δεν την εμπόδισε να εγκαταλείψει το 2003 το παραδοσιακό εύρος των 3 νμ για τα 12 νμ (ο κύριος Παναγιώτης Παύλος θα έπρεπε να είναι ενήμερος αυτής της πραγματικότητας λόγω του ότι ζει στη Νορβηγία!). Αλλά και όσον αφορά στην Ελλάδα, η σύναψη συμφωνίας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Ιόνιο Πέλαγος με την Ιταλία το 1977 δεν την εμπόδισε να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της στην ίδια θαλάσσια περιοχή το 2020. Το γεγονός μάλιστα ότι η επέκταση από τα 6 νμ στα 12 νμ μειώνει την έκταση της ΑΟΖ των 200 νμ (200 νμ μείον 6 νμ = 194 νμ, ενώ 200 νμ μείον 12 νμ = 188 νμ) είναι προς όφελος της Ελλάδας εφόσον η αιγιαλίτιδα ζώνη εξομοιώνεται με έδαφος, ενώ στην ΑΟΖ ασκούνται κυριαρχικά δικαιώματα και όχι κυριαρχία. Είναι δηλαδή αισθητή η ποιοτική διαφορά του νομικού καθεστώτος τους. Εξάλλου, καμία διάταξη της Σύμβασης του 1982 δεν απαγορεύει την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης ενός κράτους μέχρι τα 12 νμ μετά τη σύναψη συμφωνίας οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας της ή της ΑΟΖ της με άλλα κράτη. Τέλος, στη σχετική νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου δεν απαντά ούτε ένα δείγμα της στάσης του σε βάρος των 12 νμ. Απεναντίας, το ΔΔ ενθαρρύνει και αναγνωρίζει την πλήρη άσκηση του δικαιώματος των παράκτιων κρατών σε αιγιαλίτιδα ζώνη 12 νμ. Τόσο η ΑΟΖ (άρθρο 55 της Σύμβασης του 1982) όσο και η υφαλοκρηπίδα (άρθρο 76 της Σύμβασης του 1982) εκτείνονται πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης. Το άρθρο 57 της Σύμβασης και το αντίστοιχο άρθρο 76 αναφέρονται απλώς στο εξωτερικό όριο της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας το οποίο μετρείται από τις γραμμές βάσης (φυσική ακτογραμμή ή νοητές ευθείες) κάθε παράκτιου κράτους, οπότε δεν ενδιαφέρει ούτε επηρεάζει τις δύο θαλάσσιες ζώνες το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Αυτό εξηγεί και η καθηγήτρια Χαριτίνη Δίπλα στην οποία παραπέμπετε. Θα έλεγα μάλιστα ότι οι γραμμές βάσης είναι εκείνες οι οποίες ενδέχεται να επηρεάζουν σε ορισμένες περιπτώσεις την έκταση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας και όχι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Εν κατακλείδι, η σύναψη συνυποσχετικού ενόσω ισχύουν τα 6 και όχι τα 12 νμ επιδρά στην οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος μόνο κατά το μέτρο που η επέκταση περιορίζει δραστικά την θαλάσσια περιοχή εντός της οποίας θα λάβει χώρα η χάραξη της οριογραμμής μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας (υπό την έννοια ότι η ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος θα καταλαμβάνει σε περίπτωση επέκτασής της από τα 6 στα 12 νμ λίγο παραπάνω από το 70%), με αποτέλεσμα να μειώνεται σε μεγάλο βαθμό το διακύβευμα ως προς την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα!
*σχετική συζήτηση έγινε σε μια ομάδα του what’s up
