Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Ενώ η Λεμεσός στην Κύπρο μετράει τη χασούρα της, εξαιτίας των επιβληθεισών οικονομικών κυρώσεων από τους δυτικούς συμμάχους μας ενάντια στους Ρώσους κατοίκους της, μια τουρκική συνοικία ευχάριστης διαμονής στο κέντρο της Αττάλειας (η Λιμάν), έχει μετατραπεί στην «Μικρή Ρωσία», από τότε που άρχισε ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, εισπράττοντας την ραγδαία εκεί αυξανόμενη ρωσική παροικία μεσοαστών.
Αυτό προκύπτει από τα παρακάτω δυο σχετικά ρεπορτάζ :
Α) «Κύπρος :η Λεμεσός, η μικρή Μόσχα-στη-Μεσόγειο, βρίσκεται σε κρίση» (Chypre : Limassol, la petite Moscou-sur-Méditerranée, est en crise). Της Έλενας Κανιαδάκη, L’ESPRESSO (ROME), 4-8-2022, Reveil courrier.
Β) Ρώσοι εξόριστοι στην Τουρκία : «εδώ είναι το σπίτι μας στο εξής» (Exilés russes en Turquie : ici c’est chez nous désormais), της Anne–Sophie Faivre Le Cadre, Libération, 8-9-2022.
Αναφορικά με τη Λεμεσό, το 1ο ρεπορτάζ αναφέρει : «η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της 
Κύπρου φιλοξενεί εδώ και χρόνια μια μεγάλη ρωσική κοινότητα, απαραίτητη για την τοπική οικονομία. Αλλά από την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία, όλα έχουν αλλάξει. Τόσο για αυτούς τους εκπατρισμένους από την Ανατολή όσο και για τους γηγενείς».
Αναφορικά με τη συνοικία Λιμάν της Αττάλειας, το 2ο ρεπορτάζ με τη σειρά του συνοψίζει : «Η χώρα, η οποία δεν έχει υιοθετήσει κυρώσεις κατά της Μόσχας, έχει δει τη ρωσική
κοινότητα να αυξάνεται από την έναρξη της σύγκρουσης. Ένα κίνημα που ενθαρρύνεται από την τουρκική εξουσία που το βλέπει ως μάνα εξ ουρανού, αλλά που οδηγεί σε έκρηξη στις τιμές των ακινήτων».
Υπάρχουν τρία πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για να επιβιώσουμε από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία. Η Αικατερίνα τα απαριθμεί στα δάκτυλα του χεριού της : Το Telegram επιτρέπει την πρόσβαση στη μαύρη αγορά συναλλάγματος και την ανταλλαγή ρουβλίων με ευρώ. Η Σερβία και η Γεωργία είναι οι δύο χώρες από τις οποίες πρέπει να περάσουμε για να φτάσουμε στη μητέρα πατρίδα, τη στιγμή που οι ρωσικές πτήσεις έχουν ανασταλεί. Τέλος, εάν ο τραπεζικός μας λογαριασμός έχει παγώσει, υπάρχει στη Λεμεσό ένα δίκτυο δικηγόρων στους οποίους μπορούμε να απευθυνθούμε για να ζητήσουμε την άρση του παγώματος. «Από τότε που έγινε ο πόλεμος της Κριμαίας, οι Ρώσοι Ολιγάρχες έμαθαν να προστατεύουν τα υπάρχοντά τους από τις κυρώσεις», διευκρινίζει η Αικατερίνα.
Στην Κύπρο οι Ρώσοι καταφεύγουν στη μαύρη αγορά συναλλάγματος για να 
παρακάμψουν το μπλοκάρισμα της μεταφοράς χρημάτων μεταξύ της Ρωσίας και της νήσου της Αφροδίτης. Οι ομοεθνείς τους στην Τουρκία χρησιμοποιούν, κανονικά και με τον νόμο, το ρωσικό σύστημα καρτών πληρωμών Mir. Το τελευταίο επιτρέπει στους Ρώσους στην Τουρκία να πληρώνουν με πιστωτική κάρτα, όταν η Visa και η Mastercard έχουν αναστείλει τις εργασίες τους για όλες τις ρωσικές τράπεζες. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, οι κάρτες Mir προορίζονται μόνο για να βοηθήσουν τους Ρώσους τουρίστες να πληρώσουν για τις αγορές και τα ξενοδοχεία τους. Δυτικοί διπλωμάτες όμως φοβούνται ότι θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την παράκαμψη των κυρώσεων σε Ρώσους πολίτες.
Στην προκυμαία της Λεμεσού κι όχι μόνο, πολλές επιγραφές μας θυμίζουν εικόνα της «Μόσχας της Μεσογείου». Οι επιγραφές με κυριλλικούς χαρακτήρες στις πινακίδες των περιπτέρων, τα μηχανοκίνητα σκάφη που βαφτίστηκαν ως Sputnik ή Kirill, ή ακόμα και οι ταμίες των σούπερ μάρκετ που μας ανακοινώνουν το σύνολο στα ρωσικά, συμβάλλουν σε αυτήν την περίεργη εντύπωση ότι βρισκόμαστε σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο με θέα στη Μαύρη Θάλασσα παρά στη Μεσόγειο.
Πινακίδες στα κυριλλικά και αμμώδης παραλία : καλώς ήρθατε στην συνοικία Liman, 
στην καρδιά της πόλης της Αττάλειας. Αυτή που μέχρι πρόσφατα δεν ήταν παρά μόνο μια συνοικία διαμονής Τούρκων, ονομάζεται τώρα «Μικρή Ρωσία» («Little Russia»), σε σχέση με τον αυξανόμενο πληθυσμό Ρώσων υπηκόων που έχουν έρθει στην Τουρκία για να ξεφύγουν από τις κυρώσεις και τον αυταρχισμό του καθεστώτος της Μόσχας. Ενώ πολλοί Ρώσοι έχουν περάσει μόνο από την Τουρκία, πριν εγκατασταθούν κάπου αλλού, ιδιαίτερα στις χώρες της Βαλτικής ή στη Γεωργία, αρκετές χιλιάδες αποφάσισαν να εγκατασταθούν οριστικά εκεί. Ενώ διαβάσαμε αυτές τις μέρες ότι η Πολωνία και οι βαλτικές χώρες ζητούν από τα αρμόδια κοινοτικά όργανα να απαγορευθεί στους Ρώσους η μετάβασή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στη Λεμεσό η ρωσική κοινότητα των 50.000 εκπατρισμένων βαίνει προς μαρασμό. Ενώ απετέλεσε ένα μνημείο φιλίας του μικρού νησιού με τον ρωσικό γίγαντα. Μάλιστα, εδώ και δεκαετίες, η Κύπρος είχε καλλιεργήσει μια αποκλειστική σχέση με επενδυτές και τουρίστες από τη μακρινή Ρωσία. Μόνο που τώρα, τη στιγμή που αυτό το κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντάσσεται στην πολιτική των κυρώσεων κατά της Μόσχας, η μοίρα της ρωσικής κοινότητας και μιας τοπικής οικονομίας, που είχε συνηθίσει να βασίζεται στη Ρωσία, κρέμεται από μια κλωστή. Παγιδευμένοι μεταξύ των ευρωπαϊκών κυρώσεων από τη μια και των περιορισμών που επιβάλλει η μητέρα πατρίδα (η Ρωσία) από την άλλη, οι Ρώσοι κάτοικοι της Κύπρου, που έχουν διπλή ιθαγένεια, αναρωτιούνται για το μέλλον τους.
Το αντίθετο ακριβώς συναίσθημα ισχύει για τους νέο-αφιχθέντες Ρώσους στη Λιμάν της Αττάλειας. «Όλα έχουν αλλάξει για εμάς από την αρχή του πολέμου», θυμάται ο Τούρκος κτηματομεσίτης Νταβούτ Αχμέτογλου, του οποίου η πρόσοψη του μεσιτικού του γραφείου βρίθει αγγελιών στα ρωσικά και το γραφείο του μέσα είναι διακοσμημένο με ευρωπαϊκές σημαίες. «Είδαμε ανθρώπους να φτάνουν που αγόρασαν 4 ή 5 διαμερίσματα μαζί, ενίοτε ακόμη και χωρίς να τα επισκεφτούν. Μερικές φορές τα νοικιάζουν σε άλλους Ρώσους. Άλλοτε τα αφήνουν άδεια. Όταν τους ρωτάμε γιατί, απαντούν «ποτέ δεν ξέρεις».
Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, 20.000 Ρώσοι πολίτες εγκατέλειψαν τη χώρα τους, τις εβδομάδες μετά την έναρξη του ροσω-ουκρανικού πολέμου, για να βρουν καταφύγιο στην Τουρκία. Στην Αττάλεια, μια ρωσική κοινότητα που αποτελείται κυρίως από άτομα της μεσαίας ρωσικής τάξης που ελκύονται από την τριπλή υπόσχεση : ενός ευνοϊκότερου οικονομικού πλαισίου, ενός ηπιότερου κλίματος και ενός λιγότερου αυταρχισμού η οποία είχε ήδη διαμορφωθεί εδώ και μερικά χρόνια. Σύμφωνα με στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας, οι πωλήσεις κατοικιών σε μη Τούρκους αγοραστές αυξήθηκαν κατά 55% τον Φεβρουάριο. Αυτά προς Ρώσους αγοραστές αυξήθηκαν κατά 96%, έναντι Ουκρανών κατά 85%.
Η όρεξη των Ρώσων για ακίνητα ανεβάζει τα ενοίκια αυτού του άλλοτε σχετικά προσιτού θέρετρου, Λιμάν, για τις τουρκικές οικογένειες. Μια κατάσταση που προσθέτει στον καλπάζοντα πληθωρισμό, που κατατρώει το διαθέσιμο εισόδημα των Τούρκων, ο οποίος κατά τα τελευταία στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας ανέρχεται στο 80,26% και κατά τους ανεξάρτητους οικονομολόγους στο διπλάσιο ποσοστό. «Δεν νιώθουμε πραγματικά πια σαν στο σπίτι μας», γκρινιάζει ο Μουράτ, ένας γυμναστής τον οποίο η κρίση αναγκάζει να μετατρέπεται σε ταξιτζή κάθε βράδυ. «Παλιότερα, τα ενοίκια εδώ ήταν 3.000 με 4.000 τουρκικές λίρες [δηλαδή μεταξύ 166 και 221 ευρώ]. Τώρα δεν υπάρχει τίποτα κάτω από 10.000 λίρες το μήνα. Έτσι όλοι οι Τούρκοι έφυγαν», δήλωσε στην Anne–Sophie Faivre Le Cadre, δείχνοντας τη συνοικία Λιμάν.
Ενώ η αγορά διαμερισμάτων στην Τουρκία παρέχει διαφυγή από τις δυτικές κυρώσεις που βλάπτουν τα οικονομικά των Ρώσων της μεσαίας τάξης, παράλληλα είναι επίσης κι ένας γρήγορος τρόπος για να αποκτήσουν την τουρκική υπηκοότητα. Μια επένδυση σε ακίνητη περιουσία μεγαλύτερη ή ίση με 400.000 δολάρια καθιστά δυνατή την απόκτηση του διαβατηρίου μέσα σε 3 έως 5 μήνες. Ποσό που ανερχόταν σε 250.000 δολάρια μέχρι τον Απρίλιο του 2022. Αναθεωρήθηκε προς τα πάνω λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, λόγω των διαμαρτυριών της τουρκικής αντιπολίτευσης, η οποία κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι ξεπούλησε την τουρκική εθνικότητα. Σύμφωνα με τον κτηματομεσίτη Νταβούτ Αχμέτογλου, ένας στους πέντε αγοραστές αναφέρει ρητά την επιθυμία του να του χορηγηθεί τουρκικό διαβατήριο για να αποκτήσει μια λιγότερο δυσκίνητη δεύτερη υπηκοότητα.
Καταλαβαίνετε φυσικά πόσο χαμηλή είναι η απαίτηση των Ρώσων για τις ατομικές ελευθερίες τους. Να φεύγουν από το καθεστώς του Πούτιν για να ζήσουν στο καθεστώς Ερντογάν!
Αυτή η ρωσική μετοίκιση στην Τουρκία, ευεργετική για μια ταλαιπωρημένη τουρκική οικονομία, ενθαρρύνεται ευρέως από τις τουρκικές αρχές, ειδικά επειδή οι ρωσικές 
επενδύσεις στη χώρα δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα των ακινήτων. Ήδη από τον Απρίλιο 2022, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου , σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, κάλεσε ρωσικές εταιρείες να εγκατασταθούν σε τουρκικό έδαφος. «Αν οι ολιγάρχες θέλουν να κάνουν επιχειρήσεις στην Τουρκία, φυσικά και είναι εφικτό. Εάν είναι σύμφωνες με τους νόμους μας και τους διεθνείς νόμους, θα το εξετάσω», είπε στο περιθώριο ενός ταξιδιού του στη Λατινική Αμερική. Δηλαδή μια εσκεμμένη ρυθμιστική χαλαρότητα που προκαλεί διπλωματικές τριβές, όπως αυτή που αναφέρεται σε μια επιστολή που εστάλη στις τουρκικές αρχές στα τέλη Αυγούστου 2022 από τον βοηθό υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ Wally Adeyemo, προειδοποιώντας τες για τον πιθανό κίνδυνο κυρώσεων, εάν οι τουρκικές επιχειρήσεις δημιουργήσουν σχέσεις με ρωσικές οντότητες και άτομα που στοχοποιούνται από μέτρα δυτικών.
Στο στόχαστρο των αμερικανικών αρχών, βρίσκονται δύο αμφιλεγόμενες αποφάσεις, που έλαβε ο πρόεδρος Ερντογάν στις αρχές Αυγούστου, μετά από συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο ρωσικό παραθαλάσσιο θέρετρο Σότσι, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Η πρώτη αφορούσε τη συμφωνία του Ερντογάν να πληρώνει σε ρούβλια για τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου – από το οποίο η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, καθώς αποτελεί το 45% των αγορών φυσικού αερίου της. Ακόμη πιο αμφιλεγόμενη, η δεύτερη απόφαση αφορά τη χρήση του ρωσικού συστήματος καρτών πληρωμών Mir, στο οποίο αναφέρθηκα παραπάνω.
«Έχουμε την κυπριακή εθνικότητα, αυτό το νησί είναι σαν το σπίτι μας», δηλώνουν οι Ρώσοι οι εγκατεστημένοι εδώ και χρόνια στην Λεμεσό. Τις εβδομάδες μετά την εισβολή στην Ουκρανία, μερικές ομάδες Ρώσων παρέλασαν κατά μήκος της προκυμαίας, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς την πατρίδα τους τη Ρωσία. Έκτοτε η κοινότητα σιώπησε. Ο ραδιοφωνικός σταθμός με την μεγαλύτερη ακροαματικότητα, Russian Wave, συνεχίζει μεν να μεταδίδει τα τραγούδια των δημοφιλών σταρ της ποπ της Μόσχας, αλλά αρνείται να κάνει σχόλια. «Ήταν ένα σοκ: μέχρι πρόσφατα, μας εκτιμούσαν, τώρα μας αντιμετωπίζουν σαν μαύρα πρόβατα. Ωστόσο, έχουμε κυπριακή εθνικότητα και αυτό το νησί είναι το σπίτι μας», λέει με παράπονο η Αικατερίνα στην Έλενα Κανιαδάκη. Η διασύνδεση μεταξύ του νησιού της Αφροδίτης και της Μόσχας είναι παλιά. Χρονολογείται από την εποχή που το κυπριακό Κομμουνιστικό Κόμμα με μεγάλη επιρροή, το οποίο γεννήθηκε στη Λεμεσό και παραμένει σήμερα η δεύτερη πολιτική δύναμη του νησιού, έτρεφε πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των δύο χωρών. Η πολιτική των «χρυσών διαβατηρίων» συνέβαλε ακόμη περισσότερο. Πράγματι, χάρη σε μια κυβερνητική πρωτοβουλία, η οποία ανεστάλη το 2020, οι αλλοδαποί που επένδυαν περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια ευρώ στο νησί μπορούσαν να αποκτήσουν κυπριακή υπηκοότητα, άρα και ευρωπαϊκό διαβατήριο, για τους ίδιους και για την οικογένειά τους. Οι δικαιούχοι του προγράμματος αυτού ήταν σχεδόν 7.000, οι μισοί από τους οποίους ήταν Ρώσοι. Η Μόσχα παραμένει σήμερα ο πρώτος οικονομικός εταίρος της Κύπρου, εξασφαλίζοντας πάνω από το 25% των ξένων επενδύσεων. Και δεν είναι μόνο αυτό. Πριν ανασταλούν οι πτήσεις μεταξύ των δύο χωρών, οι τουρίστες από τη Μόσχα ήταν οι δεύτεροι σε αριθμό, μετά τους Άγγλους. Και οι πιο πρόθυμοι να βάλουν το χέρι τους στο πορτοφόλι. «Μόνο οι Ρώσοι ήταν ικανοί να πληρώσουν 100.000 ευρώ με ένα απλό χτύπημα των δακτύλων τους», σχολιάζει ο Μαρίνος Δημητρίου, κοσμηματοπώλης, δείχνοντας ένα πολυτελές αδιάβροχο ρολόι στην βιτρίνα του: «Θα εκπλαγώ αν καταφέρω να το πουλήσω αυτό το καλοκαίρι». Σύμφωνα με την κυπριακή κυβέρνηση, το έλλειμμα που προκύπτει από την απουσία των Ρώσων θα πρέπει να ανέλθει σε περισσότερα από 600 εκατομμύρια ευρώ για το νησί. «Για εμάς είναι μια μασκαράτα : οι τουρίστες που εμποδίζονται να επισκεφθούν το νησί της Κύπρου θα πάνε δίπλα στην Τουρκία, τη χώρα που έχει καταλάβει το βόρειο τμήμα της Κύπρου εδώ και 50 χρόνια, εκρήγνυται ο Χάρης Θεοχάρους, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων της Λεμεσού. Είμαστε αλληλέγγυοι με την Ουκρανία, αλλά το μικρό νησί μας πληρώνει δυσανάλογο τίμημα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες». Τα άδεια δωμάτια του ξενοδοχείου γέμισαν κυρίως από Ουκρανούς πρόσφυγες τους πρώτους μήνες. Ενώ οι νησιώτες αναρωτιούνται πόσο θα διαρκέσει η σύγκρουση, δίνεται μάχη για να βρουν ένα δωρεάν διαμέρισμα στη Λεμεσό. Από την αρχή του πολέμου, περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχουν αποβιβαστεί στο νησί : Ουκρανοί πρόσφυγες, αλλά και υπάλληλοι ρωσικών εταιρειών που έχουν την έδρα τους στην Κύπρο και βρίσκονται σε διαδικασία μεταφοράς του προσωπικού τους.
