του Ντμίτρι Τρένιν (Garnegie Russia)
Το κεντρικό χαρακτηριστικό της νέας στρατηγικής είναι η εστίασή της στην ίδια τη Ρωσία. Η ρωσική ηγεσία έχει κάθε λόγο αυτήν τη στιγμή να εστιάσει στο εσωτερικό για να αντιμετωπίσει τις έντονες αδυναμίες, τις ανισορροπίες και τις ανισότητες της εσωτερικής κατάστασης της χώρας.
Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της Ρωσίας, σαράντα τεσσάρων σελίδων, που υπογράφηκε από τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στις 2 Ιουλίου είναι ένα αξιοσημείωτο έγγραφο. Είναι πολύ περισσότερο από μια ανανέωση του προηγούμενου εγγράφου, που εγκρίθηκε το 2015. Τότε, οι σχέσεις με τη Δύση είχαν ήδη επιδεινωθεί απότομα ως αποτέλεσμα της κρίσης της Ουκρανίας, αλλά θεωρείτο ότι μπορούσαν να διασωθούν. Μεγάλο μέρος της φιλελεύθερης φρασεολογίας που κληρονομήθηκε από τη δεκαετία του 1990 ήταν ακόμη σε χρήση και ο κόσμος φαινόταν ακόμα περισσότερο ή λιγότερο ενοποιημένος. Η τρέχουσα έκδοση της αναμφισβήτητα πιο σημαντικής δήλωσης στρατηγικής του Κρεμλίνου – που καλύπτει όχι μόνο ζητήματα εθνικής ασφάλειας, αλλά ένα ολόκληρο φάσμα άλλων, από την οικονομία έως το περιβάλλον και τις αξίες έως την άμυνα – είναι ένα μανιφέστο για μια διαφορετική εποχή: κάτι που ορίζεται από την όλο και πιο έντονη αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους. Επιστροφή στις παραδοσιακές ρωσικές αξίες. Και τα κρίσιμης σημασίας, για το μέλλον της Ρωσίας, θέματα όπως η τεχνολογία και το κλίμα.
Η στρατηγική παρουσιάζει μια εικόνα ενός κόσμου που υφίσταται μετασχηματισμό και βρίσκεται σε αναταραχή. Η ηγεμονία της Δύσης, καταλήγει, βρίσκεται στο τέλος της, αλλά αυτό οδηγεί σε περισσότερες και πιο σοβαρές συγκρούσεις. Αυτός ο συνδυασμός ιστορικής αισιοδοξίας (το επικείμενο τέλος της Δυτικής ηγεμονίας) και βαθιάς ανησυχίας (καθώς χάνει, η Δύση θα αντεπιτεθεί με ακόμη περισσότερη αγριότητα) θυμίζει το διάσημο δόγμα του Στάλιν για την όξυνση της ταξικής πάλης στο δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Οικονομικά, η Ρωσία αντιμετωπίζει τον αθέμιτο ανταγωνισμό με τη μορφή διαφόρων περιορισμών που έχουν σχεδιαστεί για να την καταστρέψουν και να τη συγκρατήσουν. Όσον αφορά την ασφάλεια, η χρήση βίας αποτελεί αυξανόμενη απειλή. Στον τομέα της ηθικής, οι παραδοσιακές αξίες και η ιστορική κληρονομιά της Ρωσίας δέχονται επίθεση. Στην εγχώρια πολιτική, η Ρωσία πρέπει να ασχοληθεί με ξένες τεχνικές που αποσκοπούν στην πρόκληση μακροπρόθεσμης αστάθειας στη χώρα. Το εξωτερικό περιβάλλον γεμάτο με αυξανόμενες απειλές και ανασφάλειες θεωρείται ως μια ολόκληρη εποχή, παρά ένα στιγμιαίο επεισόδιο.
Σε αυτό το απογοητευτικό πλαίσιο, το κεντρικό χαρακτηριστικό της στρατηγικής είναι η εστίασή της στην ίδια τη Ρωσία: τα δημογραφικά της, η πολιτική της σταθερότητα και κυριαρχία, η εθνική συμφωνία και αρμονία, η οικονομική ανάπτυξη βάσει νέων τεχνολογιών, η προστασία του περιβάλλοντος και η προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος και – τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό – το πνευματικό και ηθικό κλίμα του έθνους. Αυτή η εσωτερική εστίαση έχει να κάνει με την ιστορία. Ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε την στιγμή που η στρατιωτική της δύναμη ήταν στο αποκορύφωμά της, όχι ως αποτέλεσμα ξένης εισβολής. Έχοντας πρόσφατα ανακτήσει την μεγάλη της ισχύ, μεταρρύθμισε τη χώρα με επιτυχία και εξοπλίζει τον στρατό της, η ρωσική ηγεσία έχει κάθε λόγο τώρα να στραφεί στο εσωτερικό για να αντιμετωπίσει τις εμφανείς αδυναμίες, ανισορροπίες και ανισότητες της εσωτερικής κατάστασης της χώρας.
Το έγγραφο περιγράφει μια μακρά σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση πολλών εσωτερικών ζητημάτων, από την αυξανόμενη φτώχεια και τη συνεχιζόμενη κρίσιμη εξάρτηση από την εισαγόμενη τεχνολογία έως την έλευση της πράσινης ενέργειας και την απώλεια του τεχνολογικού και εκπαιδευτικού πλεονεκτήματος της σοβιετικής εποχής. Αυτό σίγουρα έχει νόημα. Πράγματι, η πρόσφατη ανακάλυψη της κλιματικής αλλαγής από το Κρεμλίνο ως ζήτημα ανώτερης βαθμίδας είναι ένα ελπιδοφόρο σημάδι ότι η Ρωσία ξεπερνά την προηγούμενη άρνησή της για το πρόβλημα, μαζί με υπερβολικές προσδοκίες για αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε μια κυρίως κρύα χώρα. Σε τελική ανάλυση, ο προηγούμενος εναγκαλισμός του Κρεμλίνου με την ψηφιοποίηση, έδωσε μεγάλη ώθηση στη διάδοση ψηφιακών υπηρεσιών σε ολόκληρη τη Ρωσία.
Η στρατηγική δεν αγνοεί τις ηθικές και δεοντολογικές πτυχές της εθνικής ασφάλειας. Παρέχει μια λίστα με παραδοσιακές ρωσικές αξίες και τις συζητά σε βάθος. Θεωρεί ότι αυτές οι αξίες δέχονται επίθεση μέσω της Δυτικοποίησης, η οποία απειλεί να στερήσει τους Ρώσους από την πολιτιστική τους κυριαρχία, και μέσω προσπαθειών να κακοποιήσει τη Ρωσία ξαναγράφοντας την ιστορία. Εν ολίγοις, το έγγραφο σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο επίσημης εγκατάλειψης της φιλελεύθερης φρασεολογίας της δεκαετίας του 1990 από τη Ρωσία και την αντικατάστασή της με έναν ηθικό κώδικα που βασίζεται στις παραδόσεις της ίδιας της χώρας. Ωστόσο, εδώ, η στρατηγική χάνει ένα βασικό σημείο στη ρίζα των πολλών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων της Ρωσίας: η εκτεταμένη απουσία οποιωνδήποτε αξιών, εκτός από καθαρά υλιστικές, μεταξύ πολλών από την κυρίαρχη ελίτ της χώρας. Το έγγραφο αναφέρει ότι επιβάλλεται η ανάγκη εξάλειψης της διαφθοράς, αλλά το πραγματικό ζήτημα είναι μεγαλύτερο κατά τάξη μεγέθους. Όπως καταδεικνύεται σε κάθε μία από τις ετήσιες επικοινωνίες του Προέδρου Πούτιν με τον ρωσικό λαό – συμπεριλαμβανομένης της πιο πρόσφατης στις 30 Ιουνίου – η Ρωσία κυβερνάται από μια τάξη ανθρώπων που, ως επί το πλείστον, αυτοεξυπηρετούνται και δεν ενδιαφέρονται για τους απλούς ανθρώπους ή τη χώρα, και επικεντρώνονται στο να πλουτίσουν. Το χρήμα – ή μάλλον το Μεγάλο Χρήμα, Big Money – έχει γίνει η κορυφαία αξία αυτής της ομάδας και το πιο διαβρωτικό στοιχείο στη σημερινή Ρωσία. Εκεί βρίσκεται ίσως η μεγαλύτερη ευπάθεια της σύγχρονης Ρωσίας.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η στρατηγική είναι αρκετά ελλειπτική, αλλά δίνει μια ένδειξη για το τι μπορεί να περιλαμβάνει η επικείμενη ιδέα εξωτερικής πολιτικής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένες χώρες σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ είναι, πλέον επίσημα, επώνυμες εχθρικές χώρες. Οι σχέσεις με τη Δύση δεν έχουν προτεραιότητα και αυτές οι χώρες κατατάσσονται στην τελευταία θέση όσον αφορά την εγγύτητα, πίσω από τις πρώην σοβιετικές χώρες. Οι στρατηγικοί εταίροι Κίνα και Ινδία, μη δυτικά ιδρύματα όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, το BRICS και το τρίο Ρωσίας-Ινδίας-Κίνας · και άλλες χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής. Εκτός από τις στρατιωτικές αναπτύξεις των ΗΠΑ και το σύστημα συμμαχιών τους, οι γίγαντες του Διαδικτύου με έδρα τις ΗΠΑ με το εικονικό τους μονοπώλιο στον τομέα της πληροφορίας και το δολάριο ΗΠΑ που κυριαρχεί στα παγκόσμια οικονομικά θεωρούνται επίσης ως μέσα αναχαίτισης της Ρωσίας.
Συνολικά, η Ρωσική Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του 2021 επιδιώκει να προσαρμόσει τη χώρα σε έναν ακόμη διασυνδεδεμένο κόσμο κατακερματισμού και οξύνσεως των διαχωρισμών, στον οποίο οι κύριες γραμμές μάχης σχεδιάζονται όχι μόνο – και ούτε καν κυρίως – μεταξύ των χωρών, αλλά και εντός αυτών. Οι νίκες θα κερδηθούν και τις ήττες θα τις υποστούν σε μεγάλο βαθμό στον εγχώριο χλοοτάπητα. Κατά συνέπεια, είναι το Εσωτερικό Μέτωπο που παρουσιάζει τις μεγαλύτερες προκλήσεις και εκεί πρέπει να κατευθυνθεί η κύρια ώθηση των κυβερνητικών πολιτικών.
