Μπαράζ διπλωματικών ενεργειών από ΗΠΑ και ΕΕ για να αποφευχθεί μια ανάφλεξη μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας – Το χρονικό της διαμάχης για τις πινακίδες κυκλοφορίας και τις ταυτότητες
Το επόμενο, κρίσιμο, ορόσημο για την «κινούμενη άμμο» της Βαλκανικής είναι η Πέμπτη 1η Σεπτεμβρίου. Εκείνη την ημέρα, θεωρητικώς, οι κοσοβαρικές αρχές επρόκειτο να εφαρμόσουν την απόφαση που ανέβαλαν έναν μήνα νωρίτερα, αυτήν που χαρακτηρίστηκε «πόλεμος των πινακίδων και των ταξιδιωτικών εγγράφων» και αύξησε εν μέσω θέρους απότομα την ένταση στις σχέσεις Βελιγραδίου και Πρίστινας.
Η διάχυτη ανησυχία των Δυτικών για πιθανή ανάφλεξη μεταξύ των δύο πλευρών έχει οδηγήσει σε ένα μπαράζ διπλωματικών και συνάμα αποτρεπτικών (για τη σύγκρουση) ενεργειών. Οι Γκάμπριελ Εσκομπαρ (απεσταλμένος των ΗΠΑ για τα Δυτικά Βαλκάνια) και Μίροσλαβ Λάιτσακ (ειδικός εντεταλμένος της ΕΕ για τον διάλογο Βελιγραδίου – Πρίστινας) επισκέφθηκαν προ ημερών τις δύο χώρες, όπου συναντήθηκαν με τις πολιτικές ηγεσίες και τους αρμόδιους φορείς. Το μήνυμα των δυτικών αξιωματούχων προς κάθε κατεύθυνση ήταν σαφές: Οχι στην αστάθεια, ναι στον διάλογο.
Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και μια δήλωση του Γενς Στόλτενμπεργκ. Στις συνομιλίες που είχε στα μέσα Αυγούστου στις Βρυξέλλες με τον σέρβο πρόεδρο και τον κοσοβάρο πρωθυπουργό, Αλεξάνταρ Βούτσιτς καιΑλμπίν Κούρτι αντίστοιχα, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ διαβεβαίωσε ότι η Συμμαχία θα παρέμβει εάν απειληθεί η σταθερότητα στην περιοχή. Πολλοί αναλυτές μίλησαν για «δυναμική επιστροφή του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια», στη σκιά και του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.
Χρονικό διαμάχης
Το χρονικό της διαμάχης για τις πινακίδες εκκινεί το 2011, όταν τα δύο μέρη συμφώνησαν ότι το Κόσοβο θα εκδώσει «ουδέτερες» πινακίδες αυτοκινήτων με την ένδειξη «KS» (Κόσοβο) και όχι «RKS» (Δημοκρατία του Κοσόβου), καθώς η Σερβία δεν αναγνωρίζει ως ανεξάρτητο κράτος την άλλοτε επαρχία της.
Το 2016, η Πρίστινα παρέτεινε για πέντε ακόμα χρόνια την ισχύ των πινακίδων «KS», ωστόσο κήρυξε παράνομες τις πινακίδες που εκδόθηκαν στη γειτονική της χώρα και αφορούσαν πόλεις περιοχές του βόρειου Κοσόβου όπου πλειοψηφούν οι Σέρβοι. Τον περασμένο Σεπτέμβριο ολοκληρώθηκε η πενταετής παράταση, ωστόσο δεν βρέθηκε λύση, με αποτέλεσμα για ένα χρονικό διάστημα να γίνεται χρήση… αυτοκόλλητων στις πινακίδες. Η απόφαση της κοσοβαρικής κυβέρνησης να επισπεύσει τις διαδικασίες για υιοθέτηση πινακίδων «RKS» πυροδότησε ένταση.
Ταυτότητες
Το ζήτημα με τις ταυτότητες είναι διαφορετικό. Η κοσοβαρική κυβέρνηση προέκρινε πως όσοι εισέρχονται στην επικράτειά της με σερβικές ταυτότητες θα πρέπει να συμπληρώνουν ένα έγγραφο, σαν δελτίο ταυτότητας, με το οποίο θα εξασφαλίζουν άδεια παραμονής για 90 ημέρες. Το πρόβλημα, εν προκειμένω, δεν προκύπτει για τους επισκέπτες από τη Σερβία, αλλά για τους Σέρβους που διαμένουν στο Κόσοβο και διαθέτουν σερβικές ταυτότητες. Τι θα ισχύσει για αυτούς; Κάθε 90 ημέρες θα ανανεώνουν την άδεια παραμονής τους στον τόπο που γεννήθηκαν;
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η εν λόγω πρακτική εντάσσεται στα θέματα της διμερούς αμοιβαιότητας (reciprocity), τα οποία η κυβέρνηση Κούρτι είχε προκρίνει σημαντικά προεκλογικά. Εξάλλου, οι Κοσοβάροι που εισέρχονται στη Σερβία υπάγονται στην ίδια ακριβώς διαδικασία, καθώς το Βελιγράδι δεν αναγνωρίζει τα κοσοβαρικά δελτία ταυτότητας.
Οδοφράγματα
Οταν ξέσπασε η ένταση του περασμένου μήνα, αυτό που προκάλεσε εντύπωση σε έμπειρους παρατηρητές της Βαλκανικής είναι πόσο σύντομα στήθηκαν τα οδοφράγματα στις περιοχές που πλειοψηφούν οι Σέρβοι στο βόρειο Κόσοβο, αλλά και το γεγονός ότι φαίνεται να υπήρξε διασπορά όπλων. Αυτή η έκρυθμη κατάσταση, σε συνδυασμό με τις δηλώσεις του Βούτσιτς ότι εάν παραστεί ανάγκη «θα προστατέψουμε τους Σέρβους», δημιούργησε την εντύπωση ότι το Βελιγράδι προετοιμάζεται για σύρραξη. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλη την περίμετρο των συνόρων της με το Κόσοβο η Σερβία διαθέτει 30-35 στρατιωτικές βάσεις.
Εκτιμήσεις για τελική συμφωνίαΟι προ ημερών δηλώσεις του Κούρτι (Bloomberg) περί «ώριμης ώρας» για μια τελική συμφωνία με τη Σερβία, και μάλιστα πιθανότατα εντός του φθινοπώρου, μαρτυρούν ότι οι παρασκηνιακές διπλωματικές διεργασίες απέδωσαν καρπούς. Ως εκ τούτου, και προκειμένου να αποφευχθούν οι εντάσεις, εκτιμάται ότι οι Σέρβοι του Κοσόβου (που κατέχουν σερβικές ταυτότητες) θα εξαιρεθούν από τα έγγραφα παραμονής 90 ημερών, ενώ στο ζήτημα με τις πινακίδες ίσως υπάρξει μια σχετική ευελιξία.
Οι φόβοι για μια νέα «Βοσνία»
Τα δύο μέρη αλληλοκατηγορούνται για τη μη εφαρμογή των συμφωνιών και των πρωτοκόλλων που έχουν υπογράψει. Για παράδειγμα, για τους Σέρβους έχει ιδιαίτερη σημασία η υλοποίηση της Ενωσης Πλειοψηφικών Σερβικών Δήμων (Association of Serbs Majority Municipality), η οποία περιλαμβάνει για τις περιοχές του βορείου Κοσόβου οικονομική ανεξαρτησία, ανεξάρτητη υγεία και εκπαίδευση αλλά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Στους Κοσοβάρους, αυτό θυμίζει μια νέα… Βοσνία, όπου η εκεί σερβική οντότητα αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης, απειλώντας διαρκώς ότι θα αποχωρήσει από τους κρατικούς θεσμούς. «Η κάθε πλευρά ζητά να εφαρμοστεί όποια συμφωνία τη βολεύει» σημείωναν στο «Βήμα» ευρωπαίοι αξιωματούχοι με γνώση επί του πεδίου.
