Η «παρέα της Μαδρίτης» κάνει δυναμική ρελάνς: Πώς παρακάμπτουν τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών τα “παιδιά” του Σημίτη

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΡΙΒΑ

Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί να γίνει κατανοητό το γιατί αυτό το καλοκαίρι (αυτό που πριν γεννηθεί καν βαφτίστηκε ”ήσυχο”) είναι πολύ πιο επικίνδυνο για από το περυσινό.

Θα γίνει απόπειρα να εκτιμηθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις τόσο σε διμερές επίπεδο όσο και μέσω αναγωγής των περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων.

Στο τέλος, θα μοιραστούμε το συμπέρασμα πως ό,τι και αν συμβαίνει, στο τέλος υπέυθυνο είναι το κράτος γιατί αυτό διαχειρίζεται τις ευκαιρίες και τους κινδύνους. Η Ελλάδα ορισμένων μειοψηφιών φαίνεται πως έχει αποφασίσει ξανά τον ίδιο δρόμο. Τον δρόμο εκείνο που χαράχτηκε μετά τα Ίμια.

Στην πολιτική και στην επιστήμη, δε χωρά αισιοδοξία και απαισιοδοξία. Χωρά αξιολόγηση της πραγματικότητας η οποία δεν είναι ”σχετική” αλλά στέρεη και αλυχτά εκκωφαντικά. Τα πράγματα δεν είναι καλά για την Ελλάδα και την Κύπρο αυτή τη στιγμή.

• Πριν λίγους μήνες ο Κύριος Σημίτης συνέταξε ένα άρθρο. Γνωρίζουμε καλά τι υποστήριζε. Ποτέ ξανά Έλληνας πρωθυπουργός του οποίου οι θητείες βρίσκονταν στην προ και προ-προ περασμένη δεκαετία, δεν ήταν τόσο παρεμβατικός. Συγκεκριμένα, ποτέ ξανά ένας πρώην πρωθυπουργός δεν κατάφερε να ενώσει όλες εκείνες τις φωνές που υποστηρίζουν λύσεις εξημέρωσης της Τουρκίας.

Οι διερευνητικές επαφές της Ελλάδας με την Τουρκία ξεκίνησαν με το σλόγκαν «δεν είναι δεσμευτικές, δεν ανησυχούμε» και ταχύτατα εξελίχθηκαν σε επίσημες. Δύο γύροι διερευνητικών επαφών, δύο συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Τουρκίας έλαβαν χώρα σε ενάμιση μήνα, μια Πενταμερής για το Κυπριακό και μια συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο.

Όλα αυτά συνέβησαν μετά από ένα ολόκληρο πολεμικό έτος στο οποίο η Τουρκία επιχείρησε να κάνει στην Ελλάδα, ό,τι κάνει στη Συρία, στο Ιράκ και στη Λιβύη. Γιατί έγιναν όλα αυτά; Απλή απάντηση.

Η Γερμανία ανέλαβε πρωτοβουλία διαμεσολάβησης (όσο αστείο και αν φαίνεται) το περασμένο καλοκαίρι. Μια πρωτοβουλία καταδικασμένη σε αποτυχία εν τη γενέσει της. Ήταν ο Κύριος Χαϊκο Μάας στην Ελλάδα στις 21 Ιουλίου όταν η Τουρκία επιχείρησε εισβολή στο Αιγαίο ενώ λίγες μέρες πριν, βεβήλωσε την Οικουμενικότητα του Ελληνισμού σε ένα show βαρβάρων στην Αγία Σοφία. Θλιβερό συμπέρασμα:

Αν συζητάμε τόσο πολύ με τους Τούρκους μετά από Έβρο, Αγία Σοφία και Αιγαίο, τότε δεν έχουμε κάτι άλλο να πούμε. Ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σημίτης είναι πανίσχυρος και του αξίζουν συγχαρητήρια…

Από το 2001 οι περισσότερες αναλύσεις για το ρόλο των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο, δείχνουν πως οι ΗΠΑ θα ήθελαν να αφήσουν στην Ε.Ε τον ”βραχνά” της περιοχής. Επέστρεψαν σταδιακά μετά την Αραβική Άνοιξη οι ΗΠΑ αφού κατάλαβαν οτι η Ε.Ε είναι τόσο αποδιοργανωμένη ώστε να μην μπορεί να επιλύσει το παραμικρό ζήτημα.

Η ρωσική παρουσία στην περιοχή αλλά και το σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας, κατέστησαν αναγκαίο για τους Αμερικανούς να ξανασχοληθούν με το βαρίδι που λέγεται ”Ευρύτερη Μέση Ανατολή”. Είχαμε λοιπόν την ευκαιρία να κάνουμε τα αμερικανοτουρκικά, ελληνοτουρκικά όμως στην Ελλάδα, έχουμε πίστη σε ένα αποτυχημένο σχέδιο. Να κάνουμε τα ελληνοτουρκικά, ευρωτουρκικά.

Επί δύο ολόκληρα χρόνια, Ελλάδα και Κύπρος προσπαθούν να δείξουν στις Βρυξέλλες οτι πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία. Έστω συμβολικές. Δεν επιβλήθηκαν ούτε μια φορά κυρώσεις στην Τουρκία γιατί η πολιτική Μέρκελ ήθελε από την αρχή να βοηθήσει την Τουρκία. Η ειλικρίνεια και ο κυνισμός της Μέρκελ τέμνονται.

Οι τελευταίες δηλώσεις της Μέρκελ για την Τουρκία είναι εκκωφαντικές: ”Πρέπει να στηρίξουμε την Ελλάδα και την Κύπρο (…) οι σχέσεις με την Τουρκία είναι πρόκληση (…) από την άλλη πρέπει να κρατήσουμε τα συμφέροντά μας σε Λιβύη και Καύκασο”. Με άλλα λόγια: Όχι μόνο τα ελληνοτουρκικά δεν έγιναν ευρωτουρκικά, αλλά η κυρία Μέρκελ τα απέκοψε. Άλλο θέμα τα ελληνοτουρκικά και άλλο η αξία της Τουρκίας για την Ε.Ε σε περιοχές όπως είναι ο Καύκασος και η Βόρεια Αφρική.

• Ας επανέλθουμε στη σχολή Σημίτη. Η σχολή Σημίτη σε κάθε πόνημα-βιβλίο που εξέδιδε, ανέφερε πάντα τον όρο ”σύγχρονη”. Ήταν τότε που ο ”εκσυγχρονισμός” γινόταν η νέα θρησκεία της χώρας. Η εποχή που υποστήριζες οτι η Τουρκία σχεδιάζει την δορυφοριοποίηση της Ελλάδος και σε έλεγαν ”γραφικό”.

Η σχολή Σημίτη απέτυχε οικτρά. Έφαγε δακρυγόνα στον Έβρο, πνίγηκε στο Αιγαίο, τσακίστηκε στην Αγία Σοφία και ματώνει κάθε μέρα στο real estate της κατοχικής δύναμης στην Κύπρο. Κι όμως. Συνεχίζει να ακμάζει.

Μέσα στον όρο ”σύγχρονη”, οι σύμβουλοι του Κυρίου Σημίτη έγραφαν δυνατούς και γοητευτικούς νεολογισμούς. ”Θεσμική μνήμη”, ”ορθή λειτουργία των θεσμών για να μην υπάρχουν παγίδες του γραφειοκρατικού μοντέλου” και άλλα πολλά. Ας δούμε λοιπόν, είναι η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας θεσμική; Υπάρχει ομοφωνία και σχέδιο που εκτελείται από όλους; Συνεργάζονται όλοι για να μη γίνει αυτό που έγινε στα Ίμια;

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών σε συνεργασία με το υπουργείο Άμυνας κάνει εξαιρετική δουλειά. Η Ελλάδα μπήκε στο κάδρο των εξελίξεων με ρόλο. Όχι ως ”συμμέτοχος”. Άλλος ένα πρώην πρωθυπουργός της χώρας μας έδινε τεράστια αξία στη ”συμμετοχή” αλλά όχι στην πρωτοβουλία. Προς Θεού, μην αποκτήσει στην Ελλάδα κάποιος ηγετικές ικανότητες τέτοιες ώστε να καταστήσουν την Ελλάδα κόμβο της περιοχής. Εμείς είμαστε ακόλουθοι των εξελίξεων. Μην ενοχλήσουμε την Τουρκία..

Η εκσυγχρονιστική σχολή Σημίτη, έδινε μεγάλη σπουδή και στις ΜΚΟ και το ρόλο που παίζουν στην εξωτερική πολιτική. Ούτε λόγος βέβαια για δραστηριοποίηση κάποιας ελληνικής ΜΚΟ στην Τουρκία για να προστατεύσουμε τις θρησκευτικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο σημερινός Έλληνας υπουργός Εξωτερικών κατάλαβε οτι ο πολυπολικός κόσμος χρειάζεται συνέργειες πάνω σε μια αχανή γεωγραφική ενότητα που ξεκινάει από τον Ατλαντικό, διασχίζει τον Ινδικό και τελειώνει στον Ειρηνικό.

Η Ελλάδα ξεκίνησε να ενοχλεί πραγματικά την Τουρκία. Σκεφτείτε το Forum ”Philia” και το πόσο πετυχημένο ήταν. Η Ελλάδα αύξησε το αποτύπωμά της σε περιοχές που η Τουρκία θέλει να έχει μονοπώλιο. Η σκέψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών είναι άψογη. Έχει όμως ένα κακό: Χαλάει την πιάτσα. Ας δούμε λοιπόν τα θεσμικά παραπτώματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τα οποία φέρνουν το υπουργείο Εξωτερικών στο περιθώριο και όχι στο προσκήνιο.

Εν αγνοία του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, τέτοια περίοδο πέρυσι διεξάγονται συνομιλίες μεταξύ της διπλωματικής συμβούλου του πρωθυπουργού και του Καλίν. Τις συνομιλίες τις ”έκαψε” ο Τσαβούσογλου λόγω του πολέμου μεταξύ αυτού και του Καλίν. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών μιλούσε για στήριξη της Ελλάδας στην Κύπρο αλλά άλλος σύμβουλος του πρωθυπουργού διαχώριζε τα ελληνοτουρκικά από το Κυπριακό.

• Στις 15 Απριλίου ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών πήγε μέσα στην Άγκυρα και με παρρησία κατέδειξε οτι η Ελλάδα, δεν είναι οθωμανικό βιλαέτι και οτι μια χώρα που απέκρουσε με επιτυχία τις τούρκικες απειλές και σήμερα εξοπλίζεται έχοντας αγαστές σχέσεις με δύο πυρηνικές δυνάμεις του πλανήτη (ΗΠΑ, Γαλλία) και αποτελεί κρίσιμο σύμμαχο Ισραήλ και Αιγύπτου και χωρών του Περσικού Κόλπου, δεν έχει να φοβάται κάτι.

Λίγες μέρες μετά, γαλλικό ερευνητικό πλοίο περνά από ελληνική ΑΟΖ. Άνθρωπος της κυβέρνησης εξέδωσε …άποψη αντί του υπουργείου Εξωτερικών ονομάζοντας την απόπειρα των Τούρκων να διώξουν το γαλλικό πλοίο ως ”γαλλική υπόθεση”. Η στάση του Νίκου Δένδια στην Άγκυρα ενόχλησε τους Τούρκους αλλά και τη σχολή Σημίτη. Η Ελλάδα της αυτοπεποίθησης δεν βρίσκεται στον όρο ”σύγχρονη εξωτερική πολιτική” όπως έχει ”αναλυθεί” από την σχολή που μας έφερε μύτη με μύτη με τους Τούρκους και επομένως απέτυχε να αποτρέψει απειλές κατά της ειρήνης στην περιοχή.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών έχει αναφέρει πολλές φορές οτι η διαφορά μας με την Τουρκία είναι η υφαλοκρηπίδα. Από βουλευτές-αναλυτές, ακούγονται άλλα πράγματα, άλλοι όροι. ”Θαλάσσιες Ζώνες” και ”Χάγη”. Η Τουρκία αποκλείεται να πάει στη Χάγη με την Ελλάδα μόνο για αυτήν τη διαφορά. Αν ήταν να πάει για αυτήν τη διαφορά, θα υπέγραφε την UNCLOS 1982 και θα προσφεύγαμε στο Δικαστήριο του Αμβούργου.

Πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας σε συνέντευξη που παραχώρησε με ενθουσιασμό απάντησε ”ναι, βεβαίως!…” σε ερώτηση που της έγινε αν η Χάγη αποφασίσει έναν έντιμο συμβιβασμό (win-win , το οποίο είναι win για την Τουρκία). Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών έχει εκφράσει τον έντονο ελληνικό προβληματισμό για το γερμανικό unfair στη διαμεσολάβηση αλλά και στο θέμα των υποβρυχίων που θα πουλήσει το Βερολίνο στην Τουρκία.

Βουλευτές-αναλυτές, την ώρα που εισπράττουμε συνεχόμενα ”όχι” από Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία για κυρώσεις της Ε.Ε εναντίον της Τουρκίας, λένε οτι είναι μεγάλη επιτυχία που έχουμε καταστήσει τα ελληνοτουρκικά, ευρωτουρκικά. Με άλλα λόγια κύριοι, πανηγυρίζουμε για Ελσίνκι και Μαδρίτη, με διαφορά φάσης 25 ετών.

Τελικά που πηγαίνουμε στα ελληνοτουρκικά;

Αυτή τη στιγμή οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας είναι κακές αλλά όχι πιο κακές από την 24η Απριλίου όταν ο Μπαϊντεν αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δε θα είναι για πάντα τόσο κακές. Η Γερμανία πιέζει την Ελλάδα να κρατήσει τις απόψεις της σχολής Σημίτη. Να είμαστε πιο ”διαλλακτικοί” και να κοιτάμε το συμφέρον της Ε.Ε, όχι της Ελλάδας. Να κάνουμε δηλαδή ό,τι έγινε και με τα δημοσιονομικά προγράμματα. Να είμαστε πάντα ο Προμηθέας.

Στο τέλος, ένας αετός να τρώει τα σπλάχνα μας για να είναι η Γερμανία ήρεμη και να μπορεί να λέει συγχαρητήρια στην Τουρκία για τον τρόπο που χειρίζεται το προσφυγικό (απίστευτα πράγματα). Στο ΝΑΤΟ και στη Σύνοδο της 14ης Ιουνίου ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν βρισκόταν δίπλα στον Έλληνα πρωθυπουργό. Το σχήμα ήταν αυτό που ήταν πέρυσι στο Βερολίνο με τους δύο προϊσταμένους, να δίνουν εγγύηση σε αυτό το σχήμα.

Άρα, στην καλύτερη περίπτωση το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, δεν είναι εντός του κόκκινου τηλεφώνου. Η γραμμή είναι διαφορετική. Αμέσως μετά την Σύνοδο Κορυφής δύο είναι οι ατάκες: ”ήσυχο καλοκαίρι” και ”έσπασε ο πάγος”.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, σε πρόσφατη ομιλία του (μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ) εγγυήθηκε πως η Τουρκία ισχυροποιεί την αδιαλλαξία της. Η σχολή Σημίτη την ίδια ώρα μιλά για ένδειξη καλών προθέσεων από την πλευρά της Τουρκίας.

Μια μέρα πριν ελληνικό σκάφος του Λιμενικού εμβολίστηκε από τουρκική ακταιωρό. Ο Τσαβούσγλου επιτέθηκε στον Έλληνα ομόλογό του, γνωρίζοντας οτι πλέον είναι μάλλον εκτός παιχνιδιού. Το καλό κλίμα συνεχίζεται καθώς η ΕΥΠ συλλαμβάνει Τούρκους πράκτορες.

Συμπεράσματα:

1. Δεν υπάρχει καμία ομοφωνία μεταξύ υπουργείου Εξωτερικών και άλλων που χαράσσουν εξωτερική πολιτική.
2. Ο Τούρκος πρόεδρος και η Κυρία Μέρκελ προτιμούν τη φωνή Ελλήνων βουλευτών-αναλυτών και συμβούλων του πρωθυπουργού, αντί για τον νόμιμο θεσμό χάραξης εξωτερικής πολιτικής, που είναι το υπουργείο Εξωτερικών.
3. Ο Νίκος Δένδιας δεν είναι αρεστός διότι διεκδικεί ελληνικά συμφέροντα και όχι ευρωπαϊκά.
4. Οδηγούμαστε σε κάποιου είδους συμφωνία στα ελληνοτουρκικά, οι δηλώσεις στο ”Antalya Forum” του Ερντογάν ήταν πολύ ”αισιόδοξες”.
5. Η ελληνική κακοφωνία στην εξωτερική πολιτική είναι παρούσα, δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ όσων την χαράσσουν.
6. Το κλίμα γίνεται όλο και πιο άσχημο όταν δεν διαψεύδονται φήμες για μη στήριξη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών και δίνουν και παίρνουν τα σενάρια για αλλαγή προσώπου στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.
7. Η συμφωνία για ”κόκκινο τηλέφωνο” αδρανοποιεί τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών ο οποίος μετά τις 15 Απριλίου δέχθηκε επιθέσεις από τη σχολή Σημίτη γιατί ”δεν τήρησε το πρωτόκολλο”.
8. Τα ελληνοτουρκικά δεν έχουν γίνει ευρωτουρκικά και η Κύπρος δεν είναι μέσα στο ”ήσυχο καλοκαίρι”. Αν καταφέρουμε να κάνουμε τα ελληνοτουρκικά, ευρωτουρκικά θα έχουμε μια μεγάλη επιτυχία για την ελληνική διπλωματία όμως προσώρας, αυτό δεν υπάρχει.
9. Αυτή τη στιγμή απουσιάζει η θεσμική υγεία στην ελληνική εξωτερική πολιτική καθώς σύμβουλοι έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τον υπουργό Εξωτερικών.
10. Το 1996 ζει και βασιλεύει καθώς στις 15 Απριλίου υπέστη σοβαρό πλήγμα από τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών.
11. Η κακοφωνία εντείνεται καθημερινά καθώς μοιράζεται απλόχερα ”αισιοδοξία” από ανθρώπους που προσπαθούν να εξωραϊσουν ξανά την σχολή Σημίτη.
12. Ζούμε κρίσιμες στιγμές και πρέπει όλοι να γνωρίζουμε πως αυτή τη στιγμή βοηθάμε την Τουρκία να επανακτήσει το καλό διπλωματικό της προφίλ και να τη φέρουμε κοντά στη Δύση με εμάς και την Κύπρο ως αντάλλαγμα.
13. Όσοι δεν κατανοήσουν οτι τα ελληνοτουρκικά δεν είναι Πρέσπες, τότε κανείς ξένος δε θα μας φταίει που δεν αδράξαμε τις εξαιρετικές ευκαιρίες που μας δόθηκαν την περασμένη δεκαετία. Αυτή τη στιγμή, το κλίμα που καλλιεργείται είναι ακριβώς ίδιο με αυτό που ήταν και στο Ελσίνκι και στη Μαδρίτη.
14. Η Τουρκία είναι ασφαλώς ενισχυμένη γιατί είδε οτι είμαστε ”παντός καιρού” στον διάλογο. Ακόμη και όταν επιχειρεί εναντίον μας υβριδικό πόλεμο, εμείς συνεχίζουμε να συζητάμε. Το σλόγκαν ”καλό είναι να υπάρχουν δίαυλοι” πάει περίπατο καθώς υποτίθεται γι’αυτό κάναμε τις διερευνητικές. Δε χρειάζεται να συνομιλούμε με μια Τουρκία σε τόσο υψηλό επίπεδο, τόσο γρήγορα.
15. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν είναι αφελής, όπως και όλοι όσοι υποστηρίζουν τις ορθές πρακτικές του.

*Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ – Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council). 

Hellas Journal