Αλκης Καλλιαντζίδης: Η οικονομία της Τουρκίας δεν  θα αποκολληθεί εύκολα από το «Περιοδεύον Χρηματιστήριο» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected]   www.kalkis.eu

Αυτό δείχνουν η ισχνή αύξηση του επιτοκίου βάσης και τα ιστορικά δεδομένα του Μεγάλου Παζαριού της Κωνσταντινούπολης.

Η ισχνή αύξηση του επιτοκίου βάσης στο 15% (από το 8,5% που ήταν μέχρι και σήμερα το πρωϊ) που ανακοίνωσε σήμερα η Τράπεζα της Τουρκίας δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες των αγορών οι οποίες ανέμεναν 20%, ή 25% ή και 40% ! Εξ ου και η υποχώρηση ρεκόρ της λίρας στις 24,2 λίρες ανά δολάριο. Παρόλο λοιπόν που αυτή η μικρή αύξηση του επιτοκίου απογοήτευσε τις αγορές, δεν παύει να  θεωρείται μια σταδιακή ανατροπή (ή κυβίστηση) της πολιτικής των χαμηλών επιτοκίων του Ερντογάν.

Η πολυαναμενόμενη λοιπόν σημερινή (22-6-2023) απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας για την αύξηση του βασικού της επιτοκίου δεν ανέκοψε την κατρακύλα του νομίσματος. Ως φαίνεται ιδιωτικές εταιρείες, τράπεζες αλλά και δημόσιοι φορείς θα συνεχίσουν να αποκτούν ξένα σκληρά νομίσματα στην άτυπη εξω-χρηματιστηριακή αγορά συναλλάγματος. Όπως αναφέρει (21-6-2023) στο ρεπορτάζ του ο Nicolas Bourcier, ανταποκριτής στην Κωνσταντινούπολη της εφημερίδας Le Monde, με τίτλο : {Στο Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης : «Η λίρα πέφτει και εμείς πουλάμε το δολάριο κάθε μέρα λίγο πιο ακριβά από την επίσημη ισοτιμία του»} Au grand bazar d’Istanbul : « La livre dévisse et nous, on vend le dollar chaque jour un peu plus cher qu’au cours officiel».

Ο Umit, στα σαράντα του, εργάζεται ως ανεπίσημος χρηματιστής στο Grand Bazaar της Κωνσταντινούπολης, ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στον κόσμο. Δεν θα πει το επώνυμό του ή τα αφεντικά του, για να έχει το κεφάλι του ήσυχο (στη δημοκρατορία της Τουρκίας). «Σε αυτή την περίοδο οικονομικής έντασης και της ιστορικής πτώσης της τουρκικής λίρας, είναι καλύτερα να μην τα λέμε όλα», ανέφερε στον Nicolas Bourcier. Έρχεται εδώ κάθε μέρα, πλην Κυριακής, στη γωνία του μικρού σοκακιού Altincilar που όλοι αποκαλούν «Ayakliborsa», δηλαδή το «Περιοδεύον Χρηματιστήριο». Υπάρχουν πολλές δεκάδες αντρών σαν αυτόν, που στέκονται όρθιοι, με το τηλέφωνο στο αυτί, ξελαρυγγιάζονται και κάνουν κινήσεις με τα χέρια τους για να πουλήσουν ή να αγοράσουν συνάλλαγμα σε αυτήν την υπαίθρια μαύρη αγορά, μπροστά σε περαστικούς και έκπληκτους τουρίστες. Ο τόπος αυτός, με το πλήθος των μπουτίκ, των παλαιοπωλείων  και των ανταλλακτηρίων συναλλάγματος, έγινε τους τελευταίους μήνες το νέο επιχειρησιακό κέντρο χρηματο-οικονομικών, ο τόπος όπου το εμπόριο ασημιού και η τιμή του καθορίζονται επί του πεζοδρομίου, προφορικά και από χέρι σε χέρι.

Ιδιωτικές εταιρείες, έμποροι, τράπεζες και δημόσιοι οργανισμοί συρρέουν εκεί μέσω των παρα-διαμεσολαβητών τους σε αναζήτηση σκληρού συναλλάγματος. Μιλάμε για πολλά εκατομμύρια αγοραπωλησιών εκεί καθημερινά. Τις εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές της 14ης-28ης Μαΐου 2023, η ίδια η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας μετέφερε καθημερινά 5 δισεκατομμύρια λίρες στο Μεγάλο Παζάρι, σύμφωνα με την ηλεκτρονική οικονομική εφημερίδα Ekonomim, προκειμένου να τα ανταλλάξει με δολάρια, ήτοι : σχεδόν 260 εκατομμύρια (ή 238 εκατομμύρια ευρώ) σύμφωνα με τις ισοτιμίες της εποχής εκείνης. Έκτοτε, το εθνικό τουρκικό νόμισμα συνέχισε να πέφτει, σημειώνοντας τη χειρότερη πτώση του από το 1999.

Τα συναλλαγματικά αποθέματα εξαντλήθηκαν

«Σε κάθε κρίση, υπάρχει λίγο περισσότερη κινητικότητα και παραπάνω συναλλαγές», εξηγεί ο Umit. «Το μεγάλο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η έλλειψη μετρητών. Η Άγκυρα, αφού ενθάρρυνε τις τράπεζες να μπλοκάρουν την εγχώρια ζήτηση για σκληρό νόμισμα, φαίνεται ότι έχει χαλαρώσει τον έλεγχο της αγοράς συναλλάγματος μετά τον διορισμό της νέας κυβέρνησης. Αυτό ήταν ένα καλό σημάδι και προάγγελος της σημερινής αύξησης των επιτοκίων, απαραίτητης για τη σταθεροποίηση της αγοράς. Όμως, στο μεταξύ, η λίρα πέφτει διαρκώς και πουλάμε εδώ το δολάριο κάθε μέρα λίγο παραπάνω από την επίσημη ισοτιμία του».

Στις τρεις εβδομάδες από την επανεκλογή του Ερντογάν, το εθνικό νόμισμα υποχώρησε 16% έναντι του δολαρίου, σύμφωνα με τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης Fitch. Και σήμερα ακόμα περισσότερο, όπως προείπαμε. Η κατάσταση μόλις είχε σταθεροποιηθεί τις τελευταίες τρεις ημέρες. Η κεντρική τράπεζα ξόδεψε σχεδόν 30 δισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξει τη λίρα μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου και των προεδρικών εκλογών. Το 2022, οι τουρκικές αρχές έριξαν, σύμφωνα με το Bloomberg, σχεδόν 180 δισεκατομμύρια δολάρια για τη στήριξη του εθνικού τους νομίσματος. Ανεπαρκείς, όλες αυτές οι παρεμβάσεις είχαν ως αποτέλεσμα την εξάντληση των τουρκικών συναλλαγματικών αποθεμάτων. Έγιναν αρνητικά για πρώτη φορά από το 2002.

Την επομένη των εκλογών, η λίρα έφτασε σε ιστορικό ρεκόρ συναλλαγματικών ισοτιμιών, διαμορφούμενη στο 1 δολάριο προς 20 λίρες Τουρκίας. Σήμερα ήταν το δολάριο στις 23,5496 λίρες, ώρα 10.45. «Αλλά υπάρχουν εξω-χρηματιστηριακές συναλλαγές που γίνονται στις 25 ή 28 λίρες εν αναμονή των μελλοντικών ισοτιμιών, και αυτό κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα», λέει ο εν λόγω Τούρκος ειδικός μαυραγορίτης.

«Καθησυχασμός των αγορών»

Ο συνάδελφός του από δίπλα γνέφει. Ούτε αυτός θα πει το όνομά του. Στα πενήντα του, βίωσε την κατάρρευση της λίρας του 2021, τους κλυδωνισμούς  του 2020 και του 2018. «Το Περιοδεύον Χρηματιστήριο υπάρχει από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχει βιώσει μεγάλες εντάσεις και πολλές συσπάσεις, αλλά σίγουρα σπάνια σαν την τωρινή». Και προσθέτει : «Η ιστορία της Τουρκίας είναι γεμάτη παραδείγματα υποτίμησης και νομισματικών κρίσεων, αλλά δεδομένης της κατάστασης του πληθωρισμού της, δεδομένου του χρέους της, δεδομένων των χαμηλών ξένων επενδύσεων και της φτώχειας των νοικοκυριών, ήρθε η ώρα να ανακτήσουμε τη σταθερότητα, διαφορετικά θα έχουμε το ΔΝΤ στις πλάτες μας».

Οι δύο παραπάνω άνδρες λένε ότι περιμένουν πολλά από τον νέο υπουργό Οικονομικών, Μεχμέτ Σίμσεκ, πρώην μέλος της κυβέρνησης και πρώην οικονομολόγο της τράπεζας Merrill Lynch, τον οποίο σέβονται οι επενδυτές και οι αγορές. Ο ίδιος δίστασε επί μακρόν πριν αποδεχτεί τη θέση του. Ένας διορισμός που ερμηνεύεται ευρέως ως η απαρχή μιας επιστροφής στις ορθόδοξες πολιτικές που θα επέτρεπαν την εξυγίανση  της τουρκικής οικονομίας.

Ο Ερντογάν όμως, επί μακρόν επικριτής του υψηλού κόστους δανεισμού, και υπέρμαχος της κορανικής πολιτικής εν προκειμένω, θα δούμε αν αυτό-συγκρατηθεί. Γιατί ξέρει ότι η kolotumba είναι ριψοκίνδυνο άθλημα για τον ίδιο. Κι ας είναι εξυγιαντική για την τουρκική οικονομία.