Αυτοί ξέρουν. Είναι η δουλειά τους να ξέρουν. Ξέρουν γιατί ζεσταινόσαστε και δεν μπορούσατε να αναπνεύσετε στον τελευταίο μακρύ καύσωνα του φετινού καλοκαιριού, αλλά και γιατί τα πράγματα θα είναι χειρότερα του χρόνου και του παραχρόνου. Ξέρουν γιατί πάνω από 180.000 άνθρωποι στην Ευρώπη -μια από τις καλύτερα προστατευμένους και λιγότερο τρωτές ηπείρους- χάνουν ετησίως τη ζωή τους από ακραία ζέστη. Ξέρουν γιατί πλημμύρισε πέρυσι η Θεσσαλία και θα πλημμυρίσει μια άλλη περιοχή αύριο. Ξέρουν γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει έρημος, ξέρουν το τι θα συμβεί, σε ένα βαθμό ξέρουν και τις συνέπειες αυτού που θα συμβεί. Κι αυτό που ξέρουν τους τρομοκρατεί, τους καταθλίβει, τους κάνει να νοιώθουν ανήμποροι. Μερικές μάλιστα από τις γυναίκες επιστήμονες τις αποτρέπει ακόμα και από το να κάνουν παιδιά. Φοβούνται ότι θα τα φέρουν σε έναν κόσμο πολύ χειρότερο από το σημερινό, έναν κόσμο μη βιώσιμο.

Δεν είναι κάποια φοβία, κάποιο ψυχολογικό παραλήρημα που τους οδηγεί να σκέφτονται και να νιώθουν έτσι. Είναι η ίδια η επιστημονική γνώση που διαθέτουν για το τι κάνει ο άνθρωπος στον πλανήτη.

Μιλάμε για τους κορυφαίους κλιματικούς επιστήμονες διεθνώς, τους ανθρώπους από όλα τα κράτη του κόσμου που συνέταξαν τις εκθέσεις του διακυβερνητικού πάνελ του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση. Η βρετανική εφημερίδα Guardian ζήτησε τη γνώμη τους για το πού πάνε τα πράγματα και πώς νιώθουν οι ίδιοι. Οι μισοί περίπου δέχτηκαν να απαντήσουν. Τα όσα προέβλεψαν ότι θα γίνουν, αλλά και οι εξομολογήσεις τους για το πώς νιώθουν, συγκλονίζουν οποιοδήποτε άτομο διαθέτει μια ελάχιστη συνείδηση και δεν θέλει ή δεν έχει λόγους να κρύβει από τον εαυτό του και τους άλλους την πραγματικότητα.

Δεν το λένε οι περισσότεροι, δεν θέλουν προφανώς να το πουν, δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τέτοιους όρους αλλά από τις απαντήσεις τους προκύπτει αβίαστα: Βρισκόμαστε μπροστά σε πιθανό τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού, αν όχι της ίδιας της ανθρωπότητας, εκτός και αν δράσουμε πολύ αποφασιστικά και πολύ γρήγορα. Είναι ο άνθρωπος που το έχει προκαλέσει, είναι ο άνθρωπος που μπορεί ακόμα να το αποτρέψει, αλλά κάνει πολύ λιγότερα από όσα απαιτούνται για να αποτραπεί.

Η συμπεριφορά μας θυμίζει στρουθοκαμήλους. Αντιμέτωποι με ένα δύσκολο, οδυνηρό και επικίνδυνο πρόβλημα κάνουμε άρνηση πραγματικότητας. Οι φτωχοί του πλανήτη παλεύουν για τον επιούσιο, αλλά και για να γλιτώσουν από τα όλα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα που τους πλήττουν. Οι δυνατοί του πλανήτη κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν. Οι απίθανα πλούσιοι της εποχής μας κοιτάνε να πλουτίσουν από την καταστροφή του κόσμου, του σπιτιού δηλαδή όλων των ανθρώπων, του μόνου που διαθέτουμε, πασχίζοντας ίσως να επιβεβαιώσουν τον Ευαγγελιστή στις κάπως «σοσιαλιστικές» του τάσεις («εὐκολώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ραφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν» Κατά Ματθαίον ιθ΄ 16-26).

Όπως και τα καρκινικά κύτταρα, οι «ελίτ» (ο Θεός να τις κάνει) της ανθρωπότητας ενεργούν για την καταστροφή του ίδιου του οργανισμού που τις τρέφει. Και ο ίδιος ο οργανισμός, η ανθρωπότητα δηλαδή, ιδίως το τμήμα της που έχει κάποια ισχύ και μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις, εμφανίζει ανησυχητικά συμπτώματα αποβλάκωσης, ένα είδος «άνοιας».

Απελπισία, συντριβή, κατάθλιψη

«Μερικές φορές είναι σχεδόν αδύνατο να μη νοιώσεις απελπισία και συντριβή», λέει στη βρετανική εφημερίδα η ειδική στη μοντελοποίηση του κλίματος στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού Ρουθ Σερέθο-Μότα, προτού περιγράψει την κατάθλιψη που την προσέβαλε όταν άκουσε σε ένα συνέδριο στη Σιγκαπούρη τον ένα μετά τον άλλο τους συμμετέχοντες επιστήμονες να παίρνουν τον λόγο και να μιλάνε για τα καταστροφικά ακραία καιρικά φαινόμενα, όχι αυτά που θα συμβούν στο μέλλον, αλλά αυτά που συμβαίνουν τώρα, σε όλο τον κόσμο, με πολύ μικρή ακόμα αύξηση θερμοκρασίας (1.2 βαθμοί εν σχέσει με την προβιομηχανική εποχή).

«Ήταν μια πολύ μαύρη στιγμή στη ζωή μου. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα και απλώς κατάφερνα να επιβιώνω. Τελικά όμως συνήλθα και συνέχισα τη δουλειά μου… Συνεχίζουμε να την κάνουμε τη δουλειά μας γιατί πρέπει να την κάνουμε, ώστε οι ισχυροί να μη μπορούν να πουν ότι δεν ήξεραν. Ξέρουμε γιατί μιλάμε. Μπορούν να πουν ότι δεν τους νοιάζει, αλλά δεν μπορούν να πουν ότι δεν ξέρουν».

Η Μότα ζει στη χερσόνησο του Γιουκατάν όπου, όπως λέει, το περασμένο καλοκαίρι (οι συνεντεύξεις πάρθηκαν την άνοιξη), οι μέγιστες θερμοκρασίες ήταν γύρω στους 47C, αλλά το χειρότερο ήταν ότι η νυχτερινή θερμοκρασία δεν έπεφτε κάτω από 38C, που είναι υψηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματος και δεν του δίνει ούτε ένα λεπτό ανάπαυλας στη διάρκεια της μέρας για να προσπαθήσει να ανακάμψει. Στο Μεξικό, υπογραμμίζει, οι θερμοκρασίες αυτές οδήγησαν σε πολλούς θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί και είναι ανόητος όποιος νομίζει ότι το φαινόμενο αφορά μόνο αυτή τη χώρα. «Είδαμε παντού να συμβαίνουν τέτοια ακραία φαινόμενα, δεν υπάρχει πουθενά και για κανέναν ασφαλές μέρος».

«Μετά από όλες τις πλημμύρες, τις φωτιές και τις ξηρασίες των τριών τελευταίων χρόνων, σε όλο τον κόσμο, όλες σχετιζόμενες με την κλιματική αλλαγή, και μετά τη φοβερή λύσσα του τυφώνα Ότις στη χώρα μου, το Μεξικό, σκέφτηκα πράγματι ότι οι κυβερνήσεις ήταν έτοιμες να ακούσουν την επιστήμη και να δράσουν προς το καλύτερο συμφέρον των ανθρώπων», συνέχισε η Μεξικανή επιστήμονας επιστήμων μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα. Μόνο που οι ελπίδες της απεδείχθησαν φρούδες. Η Μότα περιμένει (στο «αισιόδοξο», αν είναι δυνατό, σενάριο, όπως η ίδια το αποκαλεί) ότι η θερμοκρασία του πλανήτη θα ανέβει κατά 3 βαθμούς εν σχέσει με την προβιομηχανική εποχή, μια αύξηση διπλάσια από αυτή που έθεσε ως επιδίωξη η συμφωνία των Παρισίων (1,5 βαθμοί). Μια αύξηση 3C θα είναι απολύτως καταστροφική και θα προκαλέσει τεράστια βάσανα σε δισεκατομμύρια ανθρώπους.

Για να καταλάβει κάποιος τι σημαίνουν αυτά τα νούμερα, είναι καλό να θυμάται ότι τώρα είμαστε μόνο σε αύξηση 1,2 βαθμών αλλά ήδη παρατηρούνται όλο και πιο έντονα και καταστροφικά ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλη τη Γη.

Πού πάμε;

Η Σερέθο-Μότα δεν είναι εξαίρεση. Το 77% των κορυφαίων κλιματικών επιστημόνων που ρωτήθηκαν από την Guardian εκτιμά ότι πάμε προς καταστροφική άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας τουλάχιστο κατά 2.5C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα

Το 42% πιστεύει ότι η αύξηση θα ξεπεράσει τους 3C. Μόνο το 6% πιστεύει ότι το όριο του 1,5 βαθμού είναι επιτεύξιμο.

Η ομάδα των μελετητών της κλιματικής αλλαγής (κρίσης) περιλαμβάνει ειδικούς της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, της ενέργειας και της γεωργίας, της οικονομίας και της πολιτικής. Ανεξαρτήτως όμως ειδίκευσης, όλοι σχεδόν όσοι μίλησαν στη Guardian ήταν εξαιρετικά απαισιόδοξοι και στενοχωρημένοι. Περιέγραψαν ένα μέλλον γεμάτο λιμούς, μαζικές μεταναστεύσεις και συγκρούσεις. «Βρίσκω την κατάσταση εξοργιστική, στενάχωρη, να με ξεπερνάει», είπε κάποιος, ενώ ένας άλλος παρατήρησε: «Γνωρίζοντας τι μας επιφυλάσσει το μέλλον, είμαι ανακουφισμένος που δεν έχω παιδιά».

Είναι όμως αδύνατο να σας μεταφέρουμε σε ένα μόνο άρθρο τα όσα εξαιρετικά ενδιαφέροντα είπαν στην Guardian οι ίδιοι οι κορυφαίοι επιστήμονες που μελετάνε το κλίμα της Γης. Θα επανέλθουμε.