Του ‘ΑλκηΚαλλιαντζίδη , Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Αυτό προκύπτει από την τελευταία δεκαετή απογραφή που διενεργήθηκε στην Κροατία
και τη Βουλγαρία, προϊδεάζει μια γενικότερη τάση (από την οποία η Ελλάδα μάλλον δε θα ξεφύγει) και απεικονίζεται στο ακόλουθο παραστατικό γράφημα της εφημερίδας Le Monde, εντός του δημοσιεύματος του Jean-Baptiste Chastand στις 26-1-2022, με τίτλο «Η Βουλγαρία και η Κροατία βρίσκονται ακόμη πιο ερημωμένες από το αναμενόμενο» (La Bulgarie et la Croatie se découvrent encore plus dépeuplées que prévu). Τι δείχνουν τα στοιχεία του εν λόγω γραφήματος ; Την εξέλιξη του πληθυσμού των δυο χωρών από το 1880 έως το 2021. Η πορεία της πληθυσμιακής καμπύλης της Βουλγαρίας δείχνει ότι μεταξύ 2001 και 2021 ότι ο πληθυσμός της έπεσε κατά 18%, μετά από μια διαρκή διαχρονική ανοδική πορεία μέχρι τότε. Η πορεία της πληθυσμιακής καμπύλης της Κροατίας δείχνει ότι μεταξύ 2001 και 2021 ότι ο πληθυσμός της έπεσε κατά 12%, μετά από μια διαρκή διαχρονική ανοδική πορεία μέχρι τότε επίσης.
«Δημογραφική καταστροφή» στη Βουλγαρία, «καταστροφικά στοιχεία» στην Κροατία. Δημοσιεύτηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, τα πολυ-αναμενόμενα αποτελέσματα
των απογραφών αυτών των δύο βαλκανικών χωρών και ήταν χειρότερα του αναμενομένου : δείχνουν μαζική και επιταχυνόμενη μείωση του πληθυσμού τους. «Κανείς δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος με αυτά τα αποτελέσματα», αντέδρασε, στις 17 Ιανουαρίου, ο Κροάτης πρωθυπουργός, ο συντηρητικός Andrej Plenkovic, μιλώντας «για τη μεγαλύτερη πρόκληση» που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η χώρα του, μετά από τη μείωση του πληθυσμού της. Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Κροατίας που δημοσιεύθηκαν στα μέσα Ιανουαρίου, η χώρα που είναι γνωστή για την προσέλκυση εκατομμυρίων τουριστών από όλη την Ευρώπη κάθε καλοκαίρι έχει σήμερα κάτι λιγότερο από 3,9 εκατομμύρια μόνιμους κατοίκους, ή 400.000 λιγότερους από το 2011, πέφτοντας 
στο επίπεδό της του… 1948.
Από την πλευρά της, η Βουλγαρία απέγραψε 6,5 εκατομμύρια κατοίκους, δηλαδή σχεδόν 855.000 λιγότερους από την προηγούμενη απογραφή. Αντιμέτωπος με αυτά τα στοιχεία, ο Βούλγαρος Πρόεδρος, Roumen Radev, μίλησε για «δημογραφική καταστροφή».
Το σοκ ήταν ακόμη μεγαλύτερο αφού οι ενδιάμεσες εκτιμήσεις που δημοσιεύθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια, αν και προέβλεπαν πτώση, ήταν ακόμα πολύ αισιόδοξες : το 2020, οι Κροάτες πίστευαν ότι ήταν πάνω από 4 εκατομμύρια και οι Βούλγαροι σχεδόν 7 εκατομμύρια. … Τα τωρινά στοιχεία θα μπορούσαν να προμηνύουν μια γενικευμένη τάση σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, την περιοχή που αυτή τη στιγμή χάνει τους περισσότερους κατοίκους στον κόσμο. Ωστόσο, θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι το 2022 για να έχουμε μια επισκόπηση του συνόλου : τα περισσότερα Κράτη προτίμησαν να αναβάλουν την δεκαετή απογραφή τους, λόγω της πανδημίας Covid-19.
Χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και μαζική μετανάστευση
Όλη αυτή η περιοχή έχει αντιμετωπίσει, μετά την πτώση του κομμουνισμού, τα 
σωρευμένα προβλήματα του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων και της μαζικής μετανάστευσης, αλλά είναι πάνω απ’ όλα ο δεύτερος παράγοντας που εξηγεί την κακή έκπληξη των τελευταίων εβδομάδων. «Οι θεσμοί των μετα-κομμουνιστικών χωρών πάντα υποτιμούσαν τη μετανάστευση του πληθυσμού τους, γιατί συχνά δεν υπήρχε καμία υποχρέωση να δηλώνεται», σημειώνει ο Tomas Sobotka, ερευνητής στο Δημογραφικό Ινστιτούτο της Βιέννης, στην Αυστρία. Από την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) – 2007 για τη Βουλγαρία, 2013 για την Κροατία – οι τοπικοί πληθυσμοί μπορούν να εγκατασταθούν σχεδόν ελεύθερα αλλού μέσα στην ΕΕ, και εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες τους επωφελήθηκαν από αυτή τη δυνατότητα, για να πάνε να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στη Δυτική Ευρώπη.
Σύμφωνα με τις στατιστικές υπηρεσίες της Βουλγαρίας και της Κροατίας, περίπου το ήμισυ της δημογραφικής μείωσης που παρατηρείται σε αυτές τις δύο χώρες οφείλεται
στη μετανάστευση, ενώ το υπόλοιπο στη φυσική υποχώρηση ενός γηράσκοντος πληθυσμού. Με το να μεταναστεύουν συχνά σε αναπαραγωγική ηλικία, οι πολίτες αυτών των χωρών απλώς επιδεινώνουν το πρόβλημα. «Τα παιδιά μας της Κροατίας γεννιούνται στην Ιρλανδία ή στη Γερμανία», συνοψίζει ο δημογράφος Nikola Simunic, με έδρα το Gospic, έναν από τους κροατικούς δήμους που απειλούνται περισσότερο από την δημογραφική παρακμή. Σημειώνει ότι μέσα σε 10 χρόνια όλοι οι νομοί της χώρας του έχουν χάσει κατοίκους. Στο Vukovar, στα 
βορειοανατολικά, η δημογραφική πτώση αγγίζει ακόμη και το 20%. Ο τοπικός νομάρχης έκανε επίσης λόγο για «καταστροφικά στοιχεία». «Σύμφωνα με την κατάταξή μας, από τους 556 δήμους της χώρας, οι 295 απειλούνται ακόμη και με εξαφάνιση γιατί έχουν υποστεί μείωση πληθυσμού άνω του 12%», εξηγεί ο Nikola Simunic.
Στη Βουλγαρία, αρκετοί νομοί παρουσιάζουν απώλειες άνω του 25%. Αρκεί άλλωστε να βγείτε από τη Σόφια για να βρεθείτε σε μια έρημο γεμάτη από μισο-εγκαταλελειμμένα χωριά, ενώ ένα εκατομμύριο Βούλγαροι ζουν αυτή τη στιγμή σε άλλη χώρα της ΕΕ. Για πολύ καιρό, οι τοπικές πολιτικές ελίτ άφησαν να πραγματοποιηθεί αυτή η μετανάστευση, η οποία επιτρέπει στους πολίτες τους να ζουν καλύτερα με μικρό κόστος, αλλά η αγωνία της εξαφάνισης τους ωθεί τώρα να αντιδράσουν.
Ελλείψεις εργατικού δυναμικού
Και τούτο πολύ περισσότερο, καθώς η ανθούσα οικονομική κατάσταση σε ολόκληρη την Ευρώπη οδηγεί στο εξής σε σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, ακόμη και σε αυτές τις φτωχότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στα τέλη Δεκεμβρίου του 2021, η κροατική κυβέρνηση, για παράδειγμα, παρουσίασε ένα σχέδιο προσφοράς μέχρι και 200.000 kuna (το κροατικό νόμισμα ή 26.500 ευρώ) σε Κροάτες του εξωτερικού που θα αποφάσιζαν να επιστρέψουν στη χώρα για να ανοίξουν μια επιχείρηση. «Είναι ένα διακοσμητικό μέτρο, δεν νομίζω ότι θα πείσει πολλούς», επικρίνει ο Σίμουνιτς, επισημαίνοντας και άλλους παράγοντες, όπως η διαφθορά, στους λόγους που ωθούν τους συμπολίτες του να φεύγουν.
Έναντι μιας τέτοιας έκτασης δημογραφικής πτώσης, «δεν υπάρχει θαυματουργή λύση», θυμάται ο Sobotka. Ωστόσο, σημειώνει μια βελτίωση της ευαισθητοποίησης για το σχετικό φαινόμενο : «Στο παρελθόν, πολλές κυβερνήσεις της περιοχής πίστευαν ότι η μόνη λύση ήταν η αύξηση του αριθμού των νηπίων».
Το ζήτημα της μετανάστευσης παραμένει σε μεγάλο βαθμό ταμπού, τουλάχιστον επίσημα. «Δεν βρισκόμαστε ακόμη σε μια κατάσταση όπου η Κροατία θα αντισταθμίσει το δημογραφικό με την εισαγόμενη μετανάστευση», διαβεβαίωσε ο πρωθυπουργός, Αντρέι Πλένκοβιτς, θέλοντας να διαφοροποιηθεί «από τις χώρες της Δύσης», όπου, σύμφωνα με τον ίδιο, «ο μεγαλύτερος αριθμός νεογέννητων είναι παιδιά μεταναστών».
Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η χώρα του έχει αυξήσει μαζικά τον αριθμό των αδειών εργασίας που εκδίδονται σε αλλοδαπούς τα τελευταία χρόνια για να καλύψει τις ανάγκες της τουριστικής βιομηχανίας. Από τις αρχές του 2021, η Κροατία δεν εφαρμόζει πλέον καμία ποσόστωση για εταιρείες που επιθυμούν να προσλάβουν μη Ευρωπαίους εργαζομένους. Ωστόσο, πολλοί Κροάτες φαίνεται να πιστεύουν ακόμη ότι αυτοί οι εργάτες, ιδιαίτερα από την Ασία, είναι μόνο «φιλοξενούμενοι», που δεν προορίζονται να μείνουν.
Όμως ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, ως γνωστόν.
