Του Αλκη Καλλιαντζίδη Οικονομολόγου [email protected] www.kalkis.eu
Στις απογευματινές ειδήσεις του το πολύγλωσσο ειδησεογραφικό γαλλικό κανάλι France24 παρουσίασε χθες δυο 
τηλεοπτικά ρεπορτάζ για το Ιράν που βρίσκεται στη δύνη της επαναφοράς των αμερικανικών κυρώσεων. Το πρώτο έδειχνε έναν νέο Πέρση έμπορο προϊόντων πληροφορικής απογοητευμένο να λέει μπροστά στην κάμερα : «βλέπετε αυτόν τον εκτυπωτή HP ; πριν 3 μήνες τον πουλούσαμε 400 ευρώ, σήμερα πρέπει να τον πουλήσω 1.800 ευρώ. Ποιος θα τον αγοράσει ; Είναι ζήτημα, αν κάνουμε 2 πωλήσεις την ήμερα. Θα κλείσουμε, αν συνεχιστεί αυτή η ακρίβεια, λόγω της 
κατακρήμνισης του Rial», του εθνικού ιρανικού νομίσματος. Το οποίο σύμφωνα με το δεύτερο ρεπορτάζ του ίδιου καναλιού είχε χθες (7-8-2018) την εξής ισοτιμία : 1 δολάριο ΗΠΑ = 100.000 Rial, έχοντας σχεδόν εκμηδενιστεί από την αρχή της χρονιάς. Μάλιστα η ρεπόρτερ του καναλιού από την Τεχεράνη πρόσθεσε : «Το 75% των εξαγωγών του Ιράν προέρχεται από τις πωλήσεις του πετρελαίου και το 40% των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού». Οι εξαγωγές του ιρανικού αργού πετρελαίου θα μπορούσαν να μειωθούν κατά τα δύο τρίτα μέχρι το τέλος του έτους λόγω του 2ου κύματος των κυρώσεων από τις ΗΠΑ που θα ασκήσουν ισχυρή πίεση στις αγορές πετρελαίου. Συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ζήτησαν από όλες τις χώρες να σταματήσουν μέχρι τις 4 Νοεμβρίου 2018 τις αγορές ιρανικού πετρελαίου.
Ποια είναι τα βασικά προβλήματα του Ιράν, πέραν των αμερικανικών κυρώσεων ;
Α) Η κυβερνητική κακοδιαχείριση
Στο Ιράν ο πρόεδρος Hassan Rohani επικρίνεται όλο και περισσότερο για την οικονομική του διαχείριση. 
Μάλιστα, σε μια άνευ προηγουμένου κίνηση, 187 βουλευτές, δηλαδή τα 2/3 του Κοινοβουλίου γιαλαντζί, «του ζήτησαν να αλλάξει την οικονομική του ομάδα η οποία δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί την κατάσταση», όπως αναφέρει ο ανταποκριτής του ηλεκτρονικού LE MONDE ECONOMIE, στις 30.06.2018, από την Τεχεράνη Ghazal Golshiri. Πρόκειται για βουλευτές, μερικοί ανήκοντες στο στρατόπεδο του προέδρου, που ζητούν συγκεκριμένα την αποχώρηση των υπουργών οικονομίας, γεωργίας, εργασίας και του διοικητή της κεντρικής τράπεζας.
Ενώ οι έμποροι, από την πλευρά τους, διαμαρτύρονται για τη δραστική υποτίμηση του εθνικού νομίσματος και οι φωνές πολλαπλασιάζονται ενάντια στην οικονομική πολιτική που ασκεί ο εν λόγω πρόεδρος. Από τις 24 έως τις 26 Ιουνίου 2018, οι έμποροι στο Μεγάλο Παζάρι της Τεχεράνης ξεκίνησαν απεργία ενάντια στην αλματώδη άνοδο των τιμών συναλλάγματος. όπως δείχνει και η διπλανή Φώτο της ίδιας δημοσιογραφικής πηγής του LE MONDE ECONOMIE. Το κέντρο της πρωτεύουσας γινόταν ενίοτε το θέατρο των συγκρούσεων με την αστυνομία. Ορισμένοι διαδηλωτές συνελήφθησαν και για να σταματήσουν οποιαδήποτε περαιτέρω διαμαρτυρία, η ιρανική δικαιοσύνη απείλησε να «σκοτώσει» όλους εκείνους που «σπείρουν προβλήματα στην οικονομία της χώρας». Στην ανεπίσημη αγορά, το δολάριο ανταλλασσόταν με 80.000 rials τέλη Ιουνίου 2018, έναντι 45.000 τον Φεβρουάριο του 2018, σημειώνοντας αύξηση 77%. Κάτι που ήδη δεν ισχύει πλέον, όπως είδαμε παραπάνω στο ρεπορτάζ του France24. Οι Ιρανοί που ταξιδεύουν στο εξωτερικό, μπορούν να αγοράσουν μόνο μία φορά το χρόνο συνάλλαγμα μεταξύ 500 και 1000 ευρώ (όπως γινόταν και στην Ελλάδα τις δεκαετίες του 50’, 60’, 70’) με την επίσημη ισοτιμία του rial. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, μεταξύ 22 Μαΐου και 21 Ιουνίου 2018, οι τιμές καταναλωτή παρουσίασαν τη μεγαλύτερη άνοδό τους σε 3 χρόνια: + 13,7% σε ετήσια βάση. Δραχμιστές τα ακούτε ;
Β) Η επεκτατική πολιτική του Ιράν
Που είναι «εξαιρετικά δαπανηρή για μια κοινωνία εξαντλημένη οικονομικά», όπως αναφέρει στον 
ηλεκτρονικό LE MONDE, στις 12.07.2018, ο Farhad Khosrokhavar, διευθυντής σπουδών του γαλλικού φορέα «Mouvements sociaux à l’âge global : démocratie et environnement». Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, η σύγκρουση στη Συρία κοστίζει στο Ιράν μεταξύ 9 και 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, η χρηματοδότηση της Hezbollah μεταξύ 3 και 7 δις., η Hamas 1 δισεκατομμύριο, για να μην αναφέρουμε τους Houthis στην Υεμένη, το Ιράκ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο Αφγανιστάν, όπου η Τεχεράνη 
προσπαθεί να εξαγοράσει την επιρροή της με τη χρηματοδότηση των διαφόρων
πολιτικών παραγόντων. Αυτή η εξωτερική πολιτική, η οποία συνίσταται στην επέκταση της ιρανικής επιρροής εκτός των εξωτερικών συνόρων της, προκειμένου να διασφαλιστεί η ηγεμονία της κατά της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και η προστασία της έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών, κοστίζει ετησίως δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στο λαό, αν προσθέσουμε σε αυτά και την ενδημική 
διαφθορά των διάφορων εμπλεκομένων φορέων. Το βάρος αυτό πρέπει να ανατιμηθεί κατά τουλάχιστον 20% έως 30%, επειδή η εξαγωγή πετρελαίου προσκρούει στη νέα πολιτική απομόνωσης των ΗΠΑ και είναι περιορισμένη εξαιτίας των εγκαταλελειμμένων εγκαταστάσεων πετρελαίου, διότι η Ευρώπη διστάζει να προμηθευθεί από το Ιράν από το φόβο της αμερικανικής αντίδρασης και από την διαδεδομένη γάγγραινα διαφθοράς στην εθνική οικονομία. Όλα αυτά συνιστούν απώλειες τουλάχιστον στο 1/4 έως στο 1/3 των εσόδων από πετρέλαιο.
Γ) Το Ιράν πάσχει και από πολλαπλές άλλες ασθένειες.
Όπως και οι περισσότερες χώρες της περιοχής, έχει βιώσει μια ξηρασία που διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία και προκαλεί τεράστια ζημιά στη γεωργία, αλλά και στην οικολογία και την οικονομία στο σύνολό της. Η χώρα αναγκάζεται να εισάγει ένα μεγάλο μέρος των βασικών γεωργικών προϊόντων της και αντιμετωπίζει έλλειψη νερού στο νότο, γεγονός που προκαλεί την απερήμωση πολλών περιοχών.
Δ) Ένα χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων
Μια ιδεοληπτική πολιτική πολύ επικεντρωμένη στην υπεράσπιση των κληρικών και της νομενκλατούρας τους εμποδίζει μια ισορροπημένη κατανομή του εθνικού εισοδήματος μεταξύ διαφόρων τομέων, δηλαδή : ό, τι υπάγεται στην ιδεολογία και το θεσμικό Ισλάμ απολαμβάνει μεγάλη γενναιοδωρία, αποδυναμώνοντας την οικονομία. Η διαφορά μεταξύ των τάξεων έχει μετατραπεί σε χάσμα και ένα μικρό κλάσμα του πληθυσμού, χάρη στη διαφθορά και την πελατειακή συμπεριφορά της κυρίαρχης ελίτ, πλουτίζει 
ασύστολα, χωρίς να έχει καμία ικανότητα να επιχειρεί. Σε αντίθεση με την πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα, όταν τα κοινωνικά κινήματα όπως το Πράσινο Κίνημα (2009) προερχόταν από τις μεσαίες τάξεις και διεκδικούσε τη δημοκρατία ως το μεγαλύτερο αίτημά του, αυτά που εμφανίστηκαν σε περισσότερες από 100 πόλεις στο Ιράν το 2017-2018 ήταν από φτωχά στρώματα, παρόμοια με τις εξεγέρσεις του ψωμιού σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το Ιράν, όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Αλγερία, η Τουρκία, το Μαρόκο και η Σαουδική Αραβία, έχουν πολιτικά καθεστώτα χωρίς τη δημοκρατική νομιμότητα τα οποία όμως παραμένουν στην εξουσία, λόγω της αμείλικτης καταστολής που εφαρμόζουν. Οι εκλογές που κάνουν είναι για το θεαθήναι. Τα όποια κοινωνικά κινήματα πήγαν να αναπτυχθούν έχουν εξαντληθεί, οι φορείς τους έχουν εξουδετερωθεί.
Ε) Η χώρα στερείται υποστήριξης από τη Δύση
Κι ενώ λοιπόν όλα αυτά τα κράτη είναι ανελεύθερα, το Ιράν είναι το μόνο που όχι μόνο στερείται υποστήριξης από τη Δύση (η οποία κλείνει τα μάτια μπροστά στην ανελευθερία των υπολοίπων), θα έχει τώρα να αντιμετωπίσει το πρώτο κύμα των αμερικανικών κυρώσεων οι οποίες παρεμποδίζουν από χθες : τις τραπεζικές συναλλαγές, τις συναλλαγές στην αυτοκινητοβιομηχανία και στην εμπορία πολιτικών αεροσκαφών. Πριν έρθει φυσικά το 2ο κύμα κυρώσεων που θα πλήξει την παραγωγή και εμπορία διεθνώς του αργού πετρελαίου του Ιράν.
Ποιος θα πληρώσει ;
Όχι φυσικά οι βολεμένοι Μουλάδες του θεοκρατικού καθεστώτος.
Ο απλός Πέρσης με τις ανυπόφορες συνθήκες διαβίωσής του, όπως η ακατάσχετη ακρίβεια, οι μισθοί πείνας, η εκτεταμένη διαφθορά της ελίτ, η ανεργία, η δίψα, το κατεστραμμένο περιβάλλον … Μα πάνω από όλα η ανελευθερία του.
