Η ΖΟΥΡΑΦΑ ΚΑΙ Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ

 του Δημητρίου Μερκούριου Κόντη

Η απόδοση του νησιωτικού συμπλέγματος των Μοσχονησίων και της βραχονησίδας Ζουράφα στην Ελλάδα το 1920

Το 2017 ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς είχε υπονοήσει, ως απάντηση στον τουρκικό αναθεωρητισμό περί ύπαρξης «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, ότι:

«Κατάληψη νησιών δεν έχουμε κάνει. Η Ελλάδα είναι μια πάρα πολύ φιλειρηνική δύναμη. Ξέρω ότι κάποιοι αμφισβητούν από δεκαετίες και μιλούν για γκρίζες ζώνες, αλλά, σας το λέω δημοσίως για πρώτη φορά, αν εφαρμοστούν τα κριτήριά τους, μάλλον θα βρούμε γκρίζες ζώνες για την Τουρκία». «[με] τα κριτήρια που κάποιοι χρησιμοποιούν- όχι η κυβέρνηση της Τουρκίας- περί γκρίζων ζωνών, θα βρεθούν ορισμένες βραχονησίδες που ανήκουν στην Τουρκία σε αυτήν την κατηγορία».

Ο θόρυβος που δημιούργησε η πρόσφατη τουρκική ΝΟΤΑΜ «περί προσαρτήσεως» της βραχονησίδας Ζουράφας στην Τουρκία μας υποχρεώνει να επανέλθουμε στην ιστορική απόφαση των Συμμάχων στο Σαν Ρέμο το 1920 περί απόδοσης των νησιών και βραχονησίδων του Βορείου Αιγαίου στην Ελλάδα.

Κατά τις προπαρασκευαστικές συζητήσεις της Συνθήκης των Σεβρών, τέθηκε ρητά το ζήτημα του καθορισμού της κυριαρχίας του νησιωτικού συμπλέγματος των Μοσχονησίων που βρίσκονται στον κόλπο του Αδραμυττίου έναντι της Μυτιλήνης.  Την εποχή εκείνη το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων είχε την ευθύνη για τον καθορισμό της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης των Στενών, στην οποία εντάχτηκαν τα τέσσερα νησιά των Στενών (Ίμβρος, Τένεδος, Λήμνος, Σαμοθράκη) και η Μυτιλήνη.

Την άνοιξη του 1920 και κατά την εξέταση της ένταξης της Μοσχονήσου στο καθεστώς των Στενών, ένα νησί σχεδόν στο μέγεθος της Τενέδου, ο Ρόμπερτ Βάνσιταρτ, ο οποίος εκείνη την περίοδο εκτελούσε χρέη ιδιαιτέρου γραμματέα του Λόρδου Κέρζον, προέτρεπε τον Βρετανό αντισυνταγματάρχη Χάνκυ να θέσει ενώπιων του Ανώτατου Συμβουλίου το ζήτημα των πολλών ανώνυμων νησίδων που βρίσκονται στην εγγύτητα όλων αυτών των διαφόρων νησιών, οι οποίες και θα ήταν επιθυμητό να καλύπτονται από την φρασεολογία της υπό σύνταξη συνθήκης.

Το ζήτημα τέθηκε στην Διάσκεψη του Σαν Ρέμο, τον Απρίλιο του 1920, από τον Ανρί Φρομαζό, τον πρόεδρο της συντακτικής επιτροπής της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του 1919, ο οποίος και συμμετείχε στις προπαρασκευαστικές συζητήσεις για τη σύνταξη του κειμένου της Συνθήκης των Σεβρών. Ο Φρομαζό, με την ευκαιρία του καθορισμού της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης των Στενών, παρατήρησε ότι το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων δεν είχε λάβει κάποια απόφαση αναφορικά με την μεταβίβαση της κυριαρχίας από την Τουρκία στην Ελλάδα των τεσσάρων νησιών των Στενών και της Μυτιλήνης. Ο Φρομαζό επίσης γνώριζε την ύπαρξη του μεγάλου αριθμού παρακείμενων νησίδων και βραχονησίδων που περιέβαλλαν τα πέντε αυτά νησιά, οι οποίες θα μπορούσαν να προσδιοριστούν μεταξύ δύο γεωγραφικών γραμμών και να αποδοθούν επίσης στην Ελλάδα. Η πρόταση του Φρομαζό έγινε αποδεκτή από το Ανώτατο Συμβούλιο υπό την προεδρία του Ιταλού πρωθυπουργού Φραντσέσκο Νίτι, στο οποίο συμμετείχαν επίσης μεταξύ άλλων ο Βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ και ο Γάλλος πρωθυπουργός και μετέπειτα Πρόεδρος της Γαλλίας Αλεξάντρ Μιλιεράν. Κατά την λήψη της απόφασης στο Σαν Ρέμο υπήρχε και εκπροσώπηση των Η.Π.Α. με επικεφαλής τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Ρώμη Robert Underwood Johnson.

ΑΠΟΦΑΣΗ: Η Τουρκία αναγνωρίζει την ελληνική κυριαρχία σε αυτά τα νησιά [(Ίμβρος, Τένεδος, Λήμνος, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη]  και επίσης στον μεγάλο αριθμό νησίδων που τα περιβάλλουν. Πρέπει να τονιστεί πως η απόφαση αυτή δεν πάρθηκε από κάποιος τυχάρπαστους ή χαμηλόβαθμους διπλωμάτες των Συμμάχων, αλλά από τους τρείς πρωθυπουργούς της Βρετανίας, Γαλλίας και Ιταλίας με την γνώση και συναίνεση των Αμερικανών, δηλαδή από τις νικήτριες Δυνάμεις του Πρώτου Παγκοσμίου. Οι Τούρκοι επιλέγοντας την πλευρά των ηττημένων έχασαν οριστικά όλα τα δικαιώματά τους στα νησιά του Αιγαίου.

Από την τελική μορφή του άρθρου 84 των Σεβρών μπορούμε να διαπιστώσουμε πως η συντακτική επιτροπή δεν προχώρησε στον τρόπο διατύπωσης που αποφασίστηκε στο Σαν Ρέμο, όμως οι παρακείμενες νησίδες της Μοσχονήσου που βρίσκονται πέραν των τριών μιλίων από τις τουρκικές ακτές πέρασαν στην κυριαρχία της Ελλάδας με τον γενικό αυτό κανόνα, ο οποίος και μεταφέρθηκε αυτούσιος στην Συνθήκη της Λωζάννης.

Οι παραπάνω νησίδες έχουν προσδιοριστεί από τον καθηγητή κ.  Αγγ. Συρίγο ως εξής: «Πρόκειται για τα νησάκια Δασκαλειό ή Κοκκινονήσι, Λιός, Καλαμόπουλο, Γιαλονήσι, Πύργος, Αδιάβατος, Ουλιά, Κάλαμος καθώς και για πέντε ανώνυμους βράχους.»

Πηγή : Καθημερινή (2018)

Η βραχονησίδα Ζουράφα που βρίσκεται περίπου 6 μίλια ανατολικά της Σαμοθράκης εμπίπτει και αυτή στην κατηγορία των «ανώνυμων νησίδων» που τέθηκαν υπό διαβούλευση από τους Συμμάχους στις αρχές του 1920 και με την απόφαση του Σαν Ρέμο αποδόθηκαν καταρχήν στην Ελλάδα. Η νήσος «Σαμοθράκη» αναγράφεται ονομαστικά στην απόφαση και η βραχονησίδα «Ζουράφα» αποτελεί «Περιβάλλουσα νησίδα» της Σαμοθράκης, γεγονός που τεκμαίρεται από την γεωγραφική της θέση. Είναι ανιστόρητες οι τουρκικές αιτιάσεις, όπως και ο επισυναπτόμενος χάρτης, που την παρουσιάζει με τουρκική ονομασία και τουρκική σημαία, ότι δεν συζητήθηκε το ζήτημα των βραχονησίδων του Βορείου Αιγαίου από τους Συμμάχους κατά την περίοδο 1919-1923 και δεν διευθετήθηκε οριστικά στην Συνθήκη της Λωζάννης.

Η Ελλάδα, στα πλαίσια της καλής γειτονίας με την Τουρκία, δεν έθεσε ποτέ επίσημα θέμα επιστροφής τμήματος του νησιωτικού συμπλέγματος των Μοσχονησίων, παρόλο που τα ιστορικά δεδομένα είναι συντριπτικά υπέρ μας. Η επιλογή της Ελλάδας παρερμηνεύτηκε από την Τουρκία ως ένδειξη υποχωρητικότητας, ώστε σήμερα οι Τούρκοι, να συνεχίζουν να διεκδικούν, βασιζόμενοι στην ανιστόρητη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» ελληνικές βραχονησίδες, όπως η Ζουράφα ή Λαδοξέρα.

*Ο Δημήτριος-Μερκούριος Κόντης είναι συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής. Ακολουθεί η απόφαση του Σαν Ρέμο.