του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Τα γεγονότα της 1ης Οκτωβρίου σηματοδοτούν μια σημαντική κλιμάκωση των συνεχιζόμενων εντάσεων μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Η εκτόξευση 181 βαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν εναντίον του Ισραήλ δείχνει όχι μόνο την αυξημένη τόλμη της Ισλαμικής Δημοκρατίας αλλά και την αυξανόμενη εμπιστοσύνη της στις στρατιωτικές της ικανότητες. Αυτό δεν είναι απλώς ένα υπολογισμένο στοίχημα, αλλά μια άμεση πρόκληση για την αμυντική υποδομή, την περιφερειακή ασφάλεια και τις ευρύτερες γεωπολιτικές συμμαχίες του Ισραήλ. Η υποστήριξη του Ιράν σε ομάδες όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούτι είναι ένα μακροχρόνιο μέρος της στρατηγικής του για να αντιταχθεί στο Ισραήλ μέσω περιφερειακών πληρεξουσίων. Ωστόσο, το Ισραήλ έχει πράγματι αποδυναμώσει αυτές τις ομάδες σημαντικά στις πρόσφατες συγκρούσεις, αυξάνοντας τα διακυβεύματα για το Ιράν. Παρόλα αυτά, το Ιράν μπορεί να δει τον εαυτό του σε ισχυρότερη θέση σήμερα για διάφορους λόγους.
- Η Τεχεράνη γνωρίζει πλήρως ότι το Ισραήλ έχει προβλέψει τέτοιες προκλήσεις, ειδικά μετά την αποδυνάμωση της Χαμάς και της Χεζμπολάχ. Αυτές οι δύο ομάδες, κεντρικές στη στρατηγική του Ιράν, αντιμετώπισαν σημαντικές αποτυχίες, μειώνοντας την άμεση απειλή τους για το Ισραήλ. Εξαπολύοντας απευθείας επιθέσεις βαλλιστικών πυραύλων, το Ιράν μπαίνει σε έναν πιο φανερό και συγκρουσιακό ρόλο, γνωρίζοντας ότι θα φέρει τις συνέπειες.
- Το Ιράν πιθανώς βλέπει τη Δύση ως πολιτικά και οικονομικά διχασμένη, ιδιαίτερα με εσωτερικές προκλήσεις στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν, καθώς και οι συζητήσεις γύρω από τις στρατιωτικές δεσμεύσεις των ΗΠΑ στο εξωτερικό, μπορεί να ενισχύσουν την αντίληψη της Τεχεράνης ότι η Ουάσιγκτον είναι λιγότερο πρόθυμη ή ικανή να προβάλει ισχύ στη Μέση Ανατολή όπως έκανε κάποτε.
- Ο στρατηγικός λογισμός του Ιράν επηρεάζει επίσης τη μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη πραγμάτων, όπου δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα παίζουν εξισορροπητικό ρόλο έναντι των ΗΠΑ Η Τεχεράνη πιθανότατα πιστεύει ότι αυτή η αναδυόμενη πολυπολικότητα της παρέχει περισσότερο διπλωματικό και οικονομικό περιθώριο ελιγμών. Οι οικονομικοί δεσμοί της Κίνας με το Ιράν και η στρατιωτική συνεργασία της Ρωσίας με την Τεχεράνη σε μέρη όπως η Συρία ενισχύουν την πεποίθησή της ότι μπορεί να αντέξει τη δυτική πίεση και ακόμη και να επωφεληθεί από την υποστήριξη αυτών των παγκόσμιων δυνάμεων.
- Παρά την αποδυνάμωση των πληρεξούσιων του, το καθεστώς του Ιράν μπορεί να αισθάνεται ενθαρρυντικό από τις δικές του στρατιωτικές προόδους – τη βελτιωμένη τεχνολογία πυραύλων, τις διευρυμένες δυνατότητες των drone και την επιρροή του στο Ιράκ, τον Λίβανο, τη Συρία και την Υεμένη. Αυτός ο συνδυασμός περιφερειακής περιχαράκωσης και παγκόσμιας επανευθυγράμμισης μπορεί να έπεισε το Ιράν ότι μπορεί να αμφισβητήσει το Ισραήλ πιο άμεσα χωρίς να υποστεί καταστροφικές επιπτώσεις.
- Εν ολίγοις, το Ιράν βλέπει την επίθεση με πυραύλους της 1ης Οκτωβρίου ως ένα τολμηρό βήμα για να επιβεβαιωθεί εκ νέου ως περιφερειακή δύναμη. Πιστεύει ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της Δύσης και να αξιοποιήσει τις συμμαχίες της με τη Ρωσία και την Κίνα για να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο το Ισραήλ, γνωρίζοντας ότι θα έρθουν αντίποινα, αλλά υπολογίζοντας ότι μπορεί να απορροφήσει και να ανταποκριθεί σε αυτό σε αυτό το νέο παγκόσμιο τοπίο.
Ανάλυση
Καταρχάς, το Ιράν έχει εμβαθύνει τα ερείσματά του στη Συρία, τον Λίβανο, το Ιράκ και την Υεμένη, τοποθετώντας τον εαυτό περιφερειακό παίκτη στη Μέση Ανατολή. Ενώ το Ιράν αντιμετωπίζει πίεση από τη Δύση, έχει αναπτύξει ισχυρότερες συμμαχίες με δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα. Αυτές οι σχέσεις μπορεί να δώσουν στην Τεχεράνη μια αίσθηση διπλωματικής υποστήριξης και οικονομικής ανθεκτικότητας παρά τις κυρώσεις. Επίσης το εγχώριο πυραυλικό πρόγραμμα, η τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και οι ικανότητες στον κυβερνοχώρο του Ιράν έχουν εξελιχθεί, παρέχοντάς του εργαλεία για να χτυπήσει ή να αντεπιτεθεί πιο αποτελεσματικά από ό,τι τις προηγούμενες δεκαετίες. Το Ιράν πιθανότατα κατανοεί τους κινδύνους της άμεσης αντιμετώπισης του Ισραήλ, ειδικά με την υποστήριξη της Δύσης. Ωστόσο, θα μπορούσε να είναι ένα στοίχημα ότι αυτή η αντιπαράθεση θα κινητοποιήσει την εσωτερική και περιφερειακή υποστήριξη ή ίσως θα αναγκάσει το Ισραήλ σε μια σύγκρουση που θα εξαπλωθεί σε πολλαπλά μέτωπα, επεκτείνοντας τις στρατιωτικές του δυνατότητες.
Την τελευταία δεκαετία, το Ιράν έχει εργαστεί για να αναβαθμίσει τη στρατιωτική του τεχνολογία, ιδιαίτερα τις ικανότητές του σε πυραύλους και drone. Η ακρίβεια, το βεληνεκές και η ισχύς των βαλλιστικών πυραύλων του έχουν βελτιωθεί, θέτοντας μια πιο τρομερή απειλή για τις κρίσιμες υποδομές και τα πληθυσμιακά κέντρα του Ισραήλ. Η επίθεση της 1ης Οκτωβρίου το υπογραμμίζει αυτό, καθώς το Ιράν στόχευσε πολλές τοποθεσίες σε ολόκληρο το Ισραήλ, αναγκάζοντας εκατομμύρια αμάχους να κρυφτούν σε καταφύγια. Η δημόσια δήλωση του Ιράν που προειδοποιεί για «μια ακόμη πιο συντριπτική και ισχυρότερη απάντηση» την επόμενη φορά έχει σαφώς σχεδιαστεί για να αποτρέψει το Ισραήλ από τα αντίποινα. Η Τεχεράνη πιθανότατα ελπίζει ότι κλιμακώνοντας τις επιθέσεις της και εκπέμποντας τέτοιες απειλές, μπορεί να εμποδίσει το Ισραήλ να απαντήσει με πλήρη ισχύ και να αποτρέψει έναν ευρύτερο πόλεμο.
Το αυξανόμενο δίκτυο πληρεξουσίων του Ιράν, οπλισμένο με προηγμένη ιρανική τεχνολογία πυραύλων και drone, ενισχύει την εμβέλειά του σε όλη τη Μέση Ανατολή. Εξάγοντας αυτές τις δυνατότητες σε ομάδες όπως στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και στο Ιράκ και τους Χούτι στην Υεμένη, το Ιράν έχει αναπτύξει μια ικανότητα πολλαπλών μετώπων να χτυπήσει το Ισραήλ και τους περιφερειακούς παράγοντες. Αυτό το δίκτυο χρησιμεύει ως πολλαπλασιαστής ισχύος και περιπλέκει τον λογισμό ασφαλείας του Ισραήλ, καθώς τα ισραηλινά αντίποινα θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση. Η στρατηγική του Ιράν φαίνεται να περιλαμβάνει τη σταδιακή δοκιμή των ορίων των στρατιωτικών και αμυντικών απαντήσεων του Ισραήλ από τον περασμένο χρόνο. Η επίθεση του Απριλίου, με περισσότερα από 300 drones και πυραύλους, ήταν μια τέτοια δοκιμή. Σπρώχνοντας επανειλημμένα τα όρια και κλιμακώνοντας τις επιθέσεις του, το Ιράν εκτιμά πόσο μακριά μπορεί να φτάσει προτού προκαλέσει μια συντριπτική απάντηση από το Ισραήλ, με την υποστήριξη των Η.Π.Α. Ο χρόνος της επίθεσης είναι επίσης κρίσιμος. Με την εκτόξευση μεγάλης κλίμακας βαλλιστικού πυραύλου, το Ιράν στέλνει ένα σαφές μήνυμα στο Ισραήλ και τους δυτικούς συμμάχους του ότι δεν φοβάται την αντιπαράθεση. Το Ιράν θα μπορούσε να επιδιώκει να αξιοποιήσει οποιεσδήποτε αντιληπτές περιφερειακές ή παγκόσμιες αδυναμίες, όπως οι εσωτερικές πολιτικές εντάσεις των ΗΠΑ ή η μετατόπιση της γεωπολιτικής εστίασης στην Ουκρανία στη Μεσόγειο στην Ερυθρά ή τον Ινδο-Ειρηνικό.
Τα προηγμένα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ, όπως τα συστήματα Iron Dome, David’s Sling και Arrow, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην άμυνα έναντι αυτών των τύπων επιθέσεων, που το Ισραήλ ανέμενε αφού είχε τις πληροφορίες από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Ωστόσο, η επίθεση κορεσμού των πυραύλων του Ιράν πιθανότατα θα πιέσει τις αμυντικές δυνατότητες του Ισραήλ και θα το αναγκάσουν να εξετάσει μια ισχυρότερη επιθετική απάντηση. Δεδομένης της κλίμακας της επίθεσης και της σαφούς εμπλοκής του Ιράν, η ηγεσία του Ισραήλ είναι απίθανο να αφήσει αυτό να περάσει χωρίς σημαντική απάντηση. Η υπόσχεση του Ισραήλ να αντεπιτεθεί σκληρότερα από ό,τι έκανε τον Απρίλιο δείχνει ότι η περιοχή θα μπορούσε να δει μια πολύ μεγαλύτερη στρατιωτική αντιπαράθεση τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αεροπορικές επιδρομές εναντίον ιρανικών στρατιωτικών στόχων στη Συρία, το Ιράκ ή ακόμη και απευθείας πλήγματα σε ιρανικές υποδομές.
Η υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ εκτιμάται ότι θα παραμείνει αταλάντευτη, όπως αποδεικνύεται από την ανταλλαγή πληροφοριών που συνέβη πριν από την επίθεση. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον θα είναι επίσης πρόθυμη να διαχειριστεί την κλιμάκωση και να αποφύγει έναν περιφερειακό πόλεμο πλήρους κλίμακας, ειδικά δεδομένων των άλλων παγκόσμιων προτεραιοτήτων της. Άλλοι περιφερειακοί παράγοντες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, καθώς και αυτοί είναι επιφυλακτικοί για τις φιλοδοξίες του Ιράν και έχουν συμφέροντα για το αποτέλεσμα.
Συμπέρασμα
Τελικά, αυτή η επίθεση του Ιράν την 1η Οκτωβρίου είναι το πιο τολμηρό του στοίχημα στη μακροχρόνια αντιπαράθεσή του με το Ισραήλ, είναι μια κίνηση υψηλού κινδύνου. Η στρατιωτική ισχύς και οι δυνατότητες πληροφοριών του Ισραήλ, σε συνδυασμό με την υποστήριξη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, αποτελούν τρομερές προκλήσεις για την Τεχεράνη. Οι επόμενες μέρες θα αποκαλύψουν εάν αυτό το ρίσκο οδηγεί σε μεγαλύτερη αντιπαράθεση ή αν αναζητείται διπλωματικός δρόμος για την αποκλιμάκωση της κατάστασης. Με την επίθεση κορεσμού με βαλλιστικούς πυραύλους και απειλώντας για περαιτέρω κλιμάκωση, το Ιράν δοκιμάζει τα όρια της αποτροπής του Ισραήλ και της υποστήριξης των ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα σηματοδοτεί τη δύναμή του στους περιφερειακούς συμμάχους και εχθρούς του. Το Ισραήλ, ωστόσο, είναι απίθανο να υποχωρήσει μπροστά σε μια τέτοια επιθετικότητα και τα υποσχόμενα αντίποινα θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια επικίνδυνη και εκτεταμένη σύγκρουση στην περιοχή. Οι επόμενες ημέρες θα αποκαλύψουν εάν αυτό το ρίσκο θα αποδώσει για το Ιράν ή αν θα έχει καταστροφικές συνέπειες.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, και του Strategy International.
