Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Θα ξεκινήσω με τη σύντομη αφήγηση μιας πραγματικής συνομιλίας που είχα με έναν Βούλγαρο πατέρα, δικηγόρο στο επάγγελμα, όταν ασκούσα τότε το ελεύθερο επάγγελμά μου. Λίγο μετά την πτώση του διεφθαρμένου Κομμουνισμού και πριν ακόμα ενταχθεί η Βουλγαρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είχα προσλάβει στο γραφείο μου τον ελληνομαθή γιο του, ως συνεργάτη μου, στο πλαίσιο υλοποίησης ενός διετούς εγκεκριμένου κοινοτικού Σχεδίου ελληνο-βουλγαρικής διασυνοριακής συνεργασίας. Το ευγενέστατο αυτό παλληκάρι ήταν τότε φοιτητής στην Ελλάδα σε νομική Σχολή. Ρώτησα λοιπόν μια μέρα τον ελληνομαθή πατέρα του : «γιατί στέλνεις το παιδί σου σε ελληνική νομική Σχολή, κι όχι σε βουλγαρική;» Και μου απάντησε κυνικά και αφοπλιστικά : «γιατί, αν θέλεις να αγοράσεις ένα οποιοδήποτε βουλγαρικό πτυχίο, πες μου το και θα σου το αγοράσουμε». Κατέγραψα βέβαια τότε αυτήν του την μη αναμενόμενη από μέρους μου απάντηση, θεωρώντας ότι επρόκειτο για μια προσωπική του υπερβολή, δίχως να τον πιστέψω. Σήμερα όμως, δηλαδή πολλά χρόνια μετά από αυτήν την πραγματική στιχομυθία, διαπιστώνω με μεγάλη λύπη μου πόσο βαθιά και διαχρονική είναι η διαφθορά στη Βουλγαρία, εξ ου και βρισκόμαστε μπροστά στην εκατοστή 
ημέρα της βουλγαρικής κοινωνικής εξέγερσης στις 16 Οκτωβρίου 2020 ενάντια στη διαφθορά, όπως έγραψε στις 13-10-2020 στο ρεπορτάζ του ο Jean–Baptiste Chastand, ειδικός απεσταλμένος στη Σόφια, της ηλεκτρονικής έκδοσης του Le monde, με τίτλο : «Στη Βουλγαρία, οι διαδηλώσεις κατά της {δικτατορίας της μαφίας} δεν σταματούν» (En Bulgarie, les manifestations contre « la dictature de la mafia » ne s’arrêtent pas). Για σχεδόν 3 μήνες, μια «μεγάλη εθνική εξέγερση» κατά της διαφθοράς απαιτεί την αποχώρηση του συντηρητικού πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ. Νέοι φοιτητές ανεμίζοντας ευρωπαϊκές σημαίες, δικηγόροι κινητοποιημένοι ενάντια στη διαφθορά, μητέρες που ζητούν περισσότερα κοινωνικά βοηθήματα για τα παιδιά τους με αναπηρία, ένας Ορθόδοξος ιερέας, μερικές φορές ακτιβιστές, σοσιαλιστές ή ακροδεξιοί …
Κάθε βράδυ είναι ένα παρόμοιο σκηνικό, ποτέ όμως εντελώς πανομοιότυπο, που αναπαράγεται επί του 
«τριγώνου της εξουσίας», δηλαδή το σταυροδρόμι που ονομάζεται έτσι επειδή βρίσκεται στην καρδιά της Σόφιας, την έδρα : της κυβέρνησης, την Βουλγαρική Προεδρία και το Κοινοβούλιο. Αρκετές εκατοντάδες άνθρωποι – ακόμη και αρκετές χιλιάδες όπως αναμένονται για την Παρασκευή, 16 Οκτωβρίου 2020, όταν θα διοργανωθεί η 100η ημέρα κινητοποιήσεων αυτής της «μεγάλης εθνικής εξέγερσης» – μαζεύονται για να κραυγάσουν «Παραίτηση, παραίτηση» κάτω από τα παράθυρα αυτών των κτιρίων, απευθυνόμενοι στον Πρωθυπουργό, Μπόϊκο Μπορίσοφ, και στον πανίσχυρο Γενικό Εισαγγελέα Ιβάν Γκέσεφ.
«Μαφιόζικος εκτροχιασμός»
«Προς το παρόν, ζούμε κάτω από τη δικτατορία της μαφίας», διαβεβαιώνει ο Arman Babykian, ένας από τα τρία μέλη του «Τοξικού Τρίο» , το ψευδώνυμο «της οργανωτικής επιτροπής των διαδηλώσεων», η οποία 
περιλαμβάνει, εκτός από αυτόν τον επικοινωνιολόγο, έναν εξέχοντα δικηγόρο και έναν διάσημο γλύπτη. Όλοι είναι ενωμένοι στην βαθιά απόρριψη του Μπορίσοφ, ενός 61χρονου πρώην πυροσβέστη και σωματοφύλακα του Ζίφκοφ, που κυβερνά τη Βουλγαρία στα δεξιά, σχεδόν συνεχώς, από το 2009. «Μερικοί άνθρωποι έχουν καταλάβει την εξουσία και κλέβουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια για να τα διανείμουν στους φίλους τους, χρησιμοποιώντας τον γενικό εισαγγελέα», καταγγέλλει αυτός ο 53χρονος ακτιβιστής. «Δείχνουμε στους ανθρώπους ότι δεν πρέπει να φοβούνται», πρόσθεσε, πλάι του, ο δικηγόρος Nikolaï Hadjiguenov, στον Jean–Baptiste Chastand.
Οι διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν αυτό το καλοκαίρι μετά από δύο επεισόδια που έριξαν έντονο φως στο μέγεθος του προβλήματος σε αυτήν τη χώρα των 7 εκατομμυρίων κατοίκων που είναι ταυτόχρονα η φτωχότερη και η πιο διεφθαρμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με την ΜΚΟ Transparency International.
Στις 7 Ιουλίου 2020, ο πρόεδρος του κόμματος κατά της διαφθοράς, «Δημοκρατική 
Βουλγαρία», Hristo Ivanov, πηγαίνει σε μια παραλία της Μαύρης Θάλασσας που καταλαμβάνεται παράνομα από έναν ολιγάρχη, τον Ahmed Dogan (αριστερά), πρώην ηγέτη του τουρκικού μειονοτικού κόμματος που υποστηρίζει την κυβέρνηση Μπορίσοφ. Είχα γράψει σχετικά στις 19-7-2020 στις Ανιχνεύσεις : ΕΔΩ
Εκδιώκεται βίαια ο Hristo Ivanov (δεξιά) από αστυνομικούς σωματοφύλακες, που προστάτευαν παράτυπα αυτόν το ολιγάρχη αφού δεν είναι πια αιρετός. Δύο ημέρες αργότερα, τα γραφεία του προέδρου Roumen 
Radev ερευνήθηκαν από την γενική εισαγγελία, η οποία κατηγορεί δύο από τους συμβούλους του για κατάχρηση εξουσίας, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στη βουλγαρική ιστορία. Η αντιπολίτευση κατηγορεί αμέσως τον γενικό εισαγγελέα ότι χειραγωγείται από τις εντολές του πρωθυπουργού. Ηγέτης του GERB (Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας – Συντηρητικό κόμμα), ο τελευταίος πράγματι έχει μια τεταμένη συμβίωση με τον Αρχηγό του Κράτους, ο οποίος εξελέγη με την υποστήριξη του Σοσιαλιστικού Κόμματος και ο οποίος έχει επανειλημμένα ζητήσει την παραίτηση του Μπορίσοφ, κατηγορώντας τον για «μαφιόζικο εκτροχιασμό».
«Πραξικόπημα»
Μέσα σε αυτό το κλίμα, χιλιάδες διαδηλωτές, συναθροίζουν τόσο φιλοευρωπαίους αστούς νέους από τη 
Σόφια όσο και παραδοσιακούς σοσιαλιστές ακτιβιστές, που κατεβαίνουν στους δρόμους αρκετών μεγάλων πόλεων. «Κανείς από εμάς δεν ψήφισε αυτόν τον πρόεδρο, αλλά αυτό μοιάζει με ένα πραξικόπημα», καταγγέλλει ο Babykian. Κάποιοι οργανώνουν καταλήψεις σε μεγάλα σταυροδρόμια, δίνοντας σε αυτήν την κινητοποίηση τον αέρα της «Ολονυκτίας» συγκέντρωσης. Δύο μήνες αργότερα, οι καταλήψεις εκκενώνονται σε μεγάλο βαθμό από την αστυνομία και οι κινητοποιήσεις δεν έχουν πλέον την δυναμική του ξεκινήματος, καθώς πολλοί διαδηλωτές που ήρθαν για διακοπές στη Βουλγαρία το καλοκαίρι έπρεπε να επιστρέψουν στη δουλειά τους στη Δυτική Ευρώπη.
Αν και η αντιπολίτευση δεν πιστεύει πια στις πρόωρες εκλογές, το «Τοξικό Τρίο» συνεχίζει να βγαίνει στους δρόμους κάθε βράδυ και ο Μπόικο Μπορίσοφ αποτυγχάνει να ανακτήσει πλήρως τον έλεγχο. Πέντε από τους υπουργούς του έχουν πιεστεί να παραιτηθούν και έχει ξεκινήσει μια μεταρρύθμιση του Συντάγματος που έχει σχεδιαστεί επίσημα (αλλά παραπειστικά) για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των διαδηλωτών και των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Μια διαδικασία που δεν έχει καμία πιθανότητα να επιτύχει λόγω έλλειψης επαρκούς πλειοψηφίας στο Κοινοβούλιο. Αποφεύγοντας τον Τύπο, ο πρωθυπουργός εμφανίζεται μόνο στο Facebook, όπου κινηματογραφήθηκε πίσω από το τιμόνι του τζιπ που του αρέσει να οδηγεί ο ίδιος σε διαφορετικές γωνιές της Βουλγαρίας, υποσχόμενος αυξήσεις μισθών ή συντάξεων. Τι πρωτότυπο αλήθεια :
«Η αντιπολίτευση προσπαθεί να κερδίσει ψήφους πριν από τις εκλογές», που έχουν προγραμματιστεί για τον Μάρτιο του 2021, κατήγγειλε ο Μπορίσοφ σε μία από τις αναρτήσεις του στο Facebook, προσπαθώντας να κάνει τους Βουλγάρους, αλλά κι εμάς που τον είδαμε στην τηλεόραση, να ξεχάσουν τις μυστηριώδεις φωτογραφίες που κλάπηκαν και δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο, δείχνοντάς τον να κοιμάται στην επίσημη κατοικία του δίπλα σε ένα όπλο, ράβδους χρυσού και δέσμες χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ. Ενώ αναγνώρισε αυτήν την αλήθεια με το πιστόλι, ο Μπορίσοφ εξακολουθεί να αμφισβητεί τις εικόνες που τραβήχτηκαν με τα χαρτονομίσματα. «Οι διεφθαρμένοι αστυνομικοί και οι ολιγάρχες στον εσωτερικό περίγυρο του Radev έχουν σκηνοθετήσει ένα φαντασιακό χτύπημα», εξήγησε απλά ο πρωθυπουργός.
Η Ευρώπη διστακτική απέναντι στη βουλγαρική διαφθορά
Σε μια χώρα όπου η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των φιλο-Ρώσων και φιλο-Δυτικών κυριαρχεί ακόμη στην πολιτική ζωή, ο Μπορίσοφ επιμένει, πάνω απ ‘όλα, στην ευθυγράμμισή του με τους φιλο-Δυτικούς, κάτι που μέχρι στιγμής του έχει εγγυηθεί την καλοσύνη των ευρωπαϊκών πρεσβειών, οι οποίες απέχουν από οποιαδήποτε δημόσια κριτική από την έναρξη των διαδηλώσεων. «Θα ακολουθήσουμε αυστηρά τις συστάσεις», διαβεβαίωσε και πάλι την 1η Οκτωβρίου 2020 στις Βρυξέλλες ο Μπορίσοφ, μετά τη δημοσίευση μιας προσεκτικής έκθεσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επισημαίνει την έλλειψη αποτελεσματικότητας του βουλγαρικού δικαστικού συστήματος, μακράν από τις οργισμένες αντιδράσεις που μπορούμε να παρατηρήσουμε στην Ουγγαρία ή την Πολωνία.
«Αντιδρά πάντα με αυτόν τον τρόπο, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει την πολιτική βούληση για την 
καταπολέμηση της διαφθοράς», επικρίνει ο Joeri Buhrer Tavanier, ο οποίος ήταν ο 
απεσταλμένος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα ζητήματα του Κράτους δικαίου μέχρι το 2018 και που έκτοτε καταγγέλλει την διστακτικότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων στο πλαίσιο της «Ολλανδικής Επιτροπής του Ελσίνκι», η οποία παρακολουθεί τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Η Βουλγαρία πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ως δημευμένο Kράτος, αλλά επειδή ο Μπορίσοφ είναι μέλος του κύριου ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος, δηλαδή αυτό της Ανγκελά Μέρκελ [του ΕΛΚ], και επειδή 
κανείς δεν θέλει να έχει ένα επιπλέον πρόβλημα, πέρα από την Ουγγαρία ή την Πολωνία, [ο πρώην Πρόεδρος της Επιτροπής] Jean–Claude Juncker δεν ζήτησε ποτέ συγκεκριμένα αποτελέσματα», εκτιμάει ο Joeri Buhrer Tavanier. Στη Σόφια, οι ανεξάρτητοι δικαστές, οι ΜΚΟ, οι διαδηλωτές και οι φιλοευρωπαϊκοί κύκλοι δεν κρύβουν πλέον την απογοήτευσή τους με τις Βρυξέλλες, ενώ διεκδικούν την αντίδρασή της. «Η Βουλγαρία πρέπει να βρεθεί στο ίδιο επίπεδο με την Ουγγαρία ή την Πολωνία», ζητά ο Hristo Ivanov, ο οποίος ετοιμάζεται να ηγηθεί ενός συνασπισμού κεντρώων κομμάτων κατά της διαφθοράς εν όψει των εκλογών του Μαρτίου. Οι δημοσκοπήσεις του υπόσχονται σίγουρα μια επιστροφή στο Κοινοβούλιο, μετά την αποβολή του από αυτό, κατά τις προηγούμενες εκλογές, αλλά το στρατόπεδό του παραμένει πολύ πίσω από το κόμμα GERB του Borissov και από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, τα δύο παραδοσιακά κόμματα που κυριαρχούν εδώ και χρόνια στο πολιτικό τοπίο, δίχως η διαφθορά να μειώνεται έστω και κατά ένα Γιώτα στη Βουλγαρία.
Θα μπορούσε άραγε να είναι διαφορετικά σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου, στην οποία η εκεί κυβέρνηση ελέγχει τα ΜΜΕ και τη Δικαιοσύνη ; Δεν το νομίζω.
