Του ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ (*)

Γράφαμε την περασμένη εβδομάδα για τη δύσκολη διαχρονικά σχέση ανάμεσα στην Αθήνα και τη Λευκωσία. Και ήρθε να επιβεβαιώσει τα γραφόμενα μας η ομιλία του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, στην οποία δεν έκανε καμιά αναφορά στην Κύπρο!

Ο πρώτος Έλληνας Πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης που στην ομιλία του στο πιο σημαντικό διεθνές φόρουμ απαξίωσε ακόμη και να αναφέρει το όνομα Κύπρος!

Περιεκτικά και πολύ συνοπτικά γράφαμε για τη δύσκολη σχέση Αθήνας- Λευκωσίας και είχαμε σταματήσει στην πικρία που δημιούργησε ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης Κωνσταντίνος Καραμανλής με τη δήλωση του κατά τη δεύτερη τουρκική εισβολή του Αυγούστου 1974 ότι «η Κύπρος κείται μακράν» που έκτοτε πολλοί στην Αθήνα την ανήγαγαν σε δόγμα. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι.

• Όταν το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε την κυβέρνηση το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου υιοθέτησε μια διαφορετική πολιτική. Μπορεί κανείς να ασκήσει όση κριτική θέλει στο ΠΑΣΟΚ και τον Παπανδρέου, και ο γράφων το έχει κάνει απεριόριστα, αλλά η πολιτική του απέναντι στην Κύπρο ήταν η καλύτερη και η πιο σωστή.

Μεσολάβησε βέβαια το «Νταβός» και η συνάντηση με τον Οζάλ και όσα επακολούθησαν, αλλά τουλάχιστον είχε το θάρρος στη Βουλή των Ελλήνων να πει το Mea Culpa. Είναι δε ο μόνος Πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης που δήλωσε ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων πως αν η Τουρκία προχωρούσε έστω και ένα βήμα παρακάτω από τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός που ίσχυε από το 1974, αυτό θα σήμαινε πόλεμο μαζί της. Και είναι αυτός που υιοθέτησε το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα που κατάργησε δυστυχώς ο διάδοχος του Κώστας Σημίτης. Του οποίου η πολιτική απέναντι στην Κύπρο, αφού στήριξε με πάθος το σχέδιο Ανάν, ήταν αυτή της απαγκίστρωσης.

Η επάνοδος της Δεξιάς στην εξουσία με τη ΝΔ και τον Κώστα Καραμανλή σήμανε μια πιο ισορροπημένη πολιτική απέναντι στην Κύπρο, ειδικά την πρώτη περίοδο, όσο στο υπουργείο Εσωτερικών βρισκόταν ο Πέτρος Μολυβιάτης. Ο Μολυβιάτης που υπήρξε στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήθελε να προφυλάξει τον άπειρο νέο Πρωθυπουργό από τις «κακοτοπιές» στις οποίες είχε πέσει ο θείος του στο Κυπριακό.

Οι ισορροπίες άλλαξαν με την τοποθέτηση της Ντόρας Μπακογιάννη στο υπουργείο Εξωτερικών, φανατικής της πολιτικής του πατρός της Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στο Κυπριακό. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που κυβέρνησε με την ΝΔ ενδιάμεσα των τριών θητειών του Ανδρέα Παπανδρέου (11 Απριλίου 1990 – 13 Οκτωβρίου 1993), θεωρούσε το Κυπριακό βαρίδι το οποίο έπρεπε να ξεφορτωθεί η Αθήνα. Η οικογένεια Μητσοτάκη στήριξε φανατικά το σχέδιο Ανάν.

• Ήταν τόση η καχυποψία απέναντι στην Ντόρα Μπακογιάννη που ο Τάσσος Παπαδόπουλος δεν της είχε καμιά εμπιστοσύνη στη διαχείριση του Κυπριακού και μιλούσε ουσιαστικά μόνο με τον Κώστα Καραμανλή.

Από τις κυβερνήσεις των μνημονίων αυτή του Γιώργου Παπανδρέου ήταν ταυτισμένη με την πολιτική Σημίτη και αυτή του Αντώνη Σαμαρά μάλλον απογοήτευσε, κυρίως όταν στο υπουργείο Εξωτερικών βρισκόταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Ο Αντώνης Σαμαράς ήταν παλιότερα ο ίδιος έντονα αντίθετος στο σχέδιο Ανάν, αλλά ως Πρωθυπουργός, ίσως και λόγω του ότι ήταν απασχολημένος με την οικονομία, ελάχιστα ασχολήθηκε με το Κυπριακό.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-Τσίπρα, κατά τη διαπίστωση πολλών αναλυτών, είχε την καλύτερη πολιτική στο Κυπριακό μετά από αυτήν του Ανδρέα Παπανδρέου.

Αυτό πρέπει να πιστωθεί κατά κύριο λόγο στον Νίκο Κοτζιά που έβαλε ξανά την Ελλάδα ως εγγυήτρια δύναμη στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Με την αξίωση να καταργηθούν οι εγγυήσεις και να αποσυρθούν τα τουρκικά στρατεύματα από την Κύπρο. Πολιτική που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στους λεγόμενους «ανανικούς» χώρους και γι’ αυτό δέχτηκε στη Λευκωσία έντονες επικρίσεις και προσωπικές επιθέσεις από διάφορες κατευθύνσεις.

Πρέπει όμως να λεχθεί ότι είχε τη στήριξη του Τσίπρα παρόλο που και στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ υπήρχαν έντονες αντιδράσεις για την πολιτική αυτή.

• Ο Τσίπρας όμως δεχόταν και την επίδραση πασοκικών στοιχείων που είχαν προσχωρήσει στο ΣΥΡΙΖΑ ή διαλέγονταν μαζί του και που βρίσκονταν σε αντίθεση με την πολιτική Σημίτη στο Κυπριακό. Αξιοσημείωτη φαίνεται να υπήρξε η επίδραση του Γεράσιμου Αρσένη που ήταν τακτικός συνομιλητής του.

Η σημερινή κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει επιστρέψει επί της ουσίας στη γνωστή πολιτική του «η Κύπρος κείται μακράν».

Στη Λευκωσία σε όλη αυτή τη μακρά μεταπολιτευτική περίοδο, καμιά κυβέρνηση, κανένας Πρόεδρος δεν συγκρούστηκε ανοιχτά με την Αθήνα. Κι όταν ακόμη υπήρχαν διαφωνίες με την Αθήνα ίσχυε πάντα μια «στοχαστική» προσαρμογή.

Αυτό για παράδειγμα φάνηκε όταν ο Γλαύκος Κληρίδης ανέλαβε την ευθύνη για τη μη έλευση των πυραύλων S300 στην Κύπρο, μολονότι ήταν ο Σημίτης που επέβαλε αυτή την πολιτική.

Η πιο δύσκολη περίοδος ήταν χωρίς αμφιβολία αυτή της προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου, επειδή συνέπεσε με το σχέδιο Ανάν και το δημοψήφισμα. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος δέχτηκε έντονες επικρίσεις και προσωπικές επιθέσεις από ένα κομμάτι του ελλαδικού πολιτικού κόσμου και των ελλαδικών ελίτ για τη στάση του απέναντι στο σχέδιο Ανάν.

Βεβαίως για το σκοπό αυτό υπήρχε μια ιερά συμμαχία με τις δυνάμεις εκείνες που και στην Κύπρο στήριζαν φανατικά το σχέδιο Ανάν.

• Συμπερασματικά να σημειώσουμε ότι ναι μεν η κύρια ευθύνη φαίνεται να βαρύνει το «εθνικό κέντρο» για τη δύσκολη σχέση Αθήνας-Λευκωσίας, αλλά και στην Κύπρο δεν έλειψαν οι Αμαθούσιοι που την υπονόμευσαν με το δικό τους τρόπο. Η Ελλάδα δέχτηκε κατά καιρούς λοιδορίες και προπηλακισμούς από αυτούς τους Αμαθούσιους.

Υ.Γ. Μολονότι το θέμα πάει να ξεχαστεί, ανάγκη υπόμνησης: Ο χρόνος θα δείξει αν η ανακοίνωση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Κύπρου για τους πίνακες του εκπαιδευτικού Γιώργου Γαβριήλ δεν είναι μια καιροσκοπική τοποθέτηση και αν αυτή η ευαισθησία δεν είναι επιλεκτική. Ως τώρα πάντως σε παρόμοια θέματα το Πανεπιστήμιο τηρούσε σιγήν ιχθύος. Και σε θέματα μείζονος ακόμη σημασίας διαχρονικά δεν τοποθετήθηκε ποτέ. Δεν υπάρχουν λογιών-λογιών ελευθερίες. Η έννοια της ελευθερίας είναι ενιαία.

(*) Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019
E-mail [email protected]

Η δύσκολη σχέση Αθήνας-Λευκωσίας: Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε την καλύτερη θέση για την Κύπρο…