Γράφει ο
ΑΛΕΞΗΣ ΛΕΚΑΚΗΣ
Άσπονδοι φίλοι για πάντα: Το Ιράν εκτοξεύει «πάρθια βέλη» κατά της Τουρκίας για τη διβουλία της στο ζήτημα της Γάζας
Ο μεγάλος Ιρανός ποιητής και σούφι Τζελαλεντίν Ρουμί είχε γράψει σε ένα ποίημά του τον 13 αιώνα, με το χαρακτηριστικό του σαγηνευτικό μυστικιστικό και σιβυλλικό ύφος, ότι «οι φίλοι μερικές φορές είναι εχθροί, κι οι εχθροί φίλοι». Αναμφίλεκτα, δεν δύναται να βρεθεί πιο ταιριαστό απόφθεγμα για την περίπτωση των ιρανο-τουρκικών σχέσεων. Παρεμπιπτόντως, είναι ενδιαφέρουσα η σύμπτωση ότι ο Ρουμί, ελληνιστί ο Ρωμιός, διεκδικείται και από τις δύο χώρες ως πολιτιστική τους κληρονομιά, καθότι αν και έγγραφε κυρίως στα περσικά και ήταν ιρανικής καταγωγής, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής στο Ικόνιο του Σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ρουμ, δηλαδή σε έδαφος της σημερινής Τουρκίας.
Είναι γεγονός ότι το Ιράν κι η Τουρκία διατηρούν παραδοσιακά μια ιδιότυπη λυκοφιλική σχέση. Συγκεκριμένα, έχουν κατορθώσει, με απολύτως κυνικά ψυχρό κι αποστειρωμένο τρόπο, να διαμερισματοποιήσουν τις διμερείς τους σχέσεις. Τουτέστιν, σε ορισμένους φακέλους συνεργάζονται ευκαιριακά, κι άρα όχι μόνιμα ή έστω σε κυμαινόμενο βαθμό, όπως φέρ’ ειπείν στον ενεργειακό τομέα και κατ’ επέκταση στην παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων, στο κουρδικό και την έκδοση αντιφρονούντων, ενώ την ίδια στιγμή σε άλλους φακέλους ανταγωνίζονται εντόνως, ήτοι στη διαχείριση των διασυνοριακών υδάτων, στη Συρία, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στους εμπορικούς διαδρόμους και τον Νότιο Καύκασο. Αυτό το παράδοξο φαινόμενο έχει χαρακτηριστεί ως «μια μορφή συγκρουσιακής συνεργασίας».
Ο γράφων έχει υποστηρίξει σε παλαιότερο εκτενές άρθρο του ότι με ορόσημο τον πόλεμο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ το φθινόπωρο του 2020 τα πεδία απόκλισης μεταξύ των δύο περιφερειακών δυνάμεων έχουν διευρυνθεί ραγδαία εις βάρος των σημείων σύγκλισης, με αποτέλεσμα οι διμερείς σχέσεις τους να πλησιάζουν το έρεβος, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραιτήτως ότι θα οδηγηθούν νομοτελειακά σε ευθεία στρατιωτική αναμέτρηση.
Οι ανωτέρω επαφές σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κι οι δύο χώρες υποστηρίζουν τη Χαμάς, αν και σε διαφορετικό ποιοτικό βαθμό, οδήγησε διάφορες βιαστικές, αν όχι επιπόλαιες, αναλύσεις να ισχυρισθούν ότι ο πόλεμος στη Γάζα ενδέχεται να φέρει πιο κοντά τους δύο παραδοσιακούς ανταγωνιστές. Ωστόσο, οι εξελίξεις είναι θεμελιωδώς πιο σύνθετες, κι ως εκ τούτου χρήζουν εμβάθυνσης.
Η δίβουλη στάση της Τουρκίας στο θέμα της Γάζας
Ενώ επιφανειακά οι δύο χώρες συμφωνούν για την ανάγκη επίτευξης μιας κατάπαυσης του πυρός αυθωρεί, υποδορίως, όμως, διαφωνούν κάθετα ως προς τις ενδεδειγμένες μεθόδους επίτευξής της. Συγκεκριμένα, το Ιράν καλεί τα μουσουλμανικά κράτη να διακόψουν τις διπλωματικές του σχέσεις με το Ισραήλ καθώς επίσης και την εξαγωγή και διαμετακόμιση τροφίμων και πετρελαίου προς την ίδια χώρα, προκειμένου να πιεστεί το Τελ Αβίβ να τερματίσει τις επιθέσεις του στη Γάζα. Επιπλέον, τα προτρέπει να παράσχουν οπλισμό στους Παλαιστινίους της Γάζας, για να αμυνθούν αποτελεσματικότερα κατά των ισραηλινών επιθέσεων.
Από την άλλη, η Τουρκία περιορίζεται σε λεκτικούς λεονταρισμούς και συμβολικές κινήσεις κατά του Ισραήλ, χωρίς όμως να προβαίνει σε ουσιώδεις ενέργειες που θα ασκούσαν πραγματική πίεση ή θα προκαλούσαν ζημία στο εβραϊκό κράτος, όπως φέρ’ ειπείν η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, η παύση της διαμετακόμισης του αζέρικου πετρελαίου από το τουρκικό έδαφος (αγωγός Μπακού-Τσεϊχάν) με τελικό προορισμό το Ισραήλ κι η αναστολή λειτουργίας του νατοϊκού σταθμού ραντάρ έγκυρης προειδοποίησης επιθέσεων με βαλλιστικούς πυραύλους στο Κιουρετσίκ, στην τουρκική επαρχία της Μαλάτειας, το οποίο προστατεύει τον εναέριο χώρο του Ισραήλ από τυχόν επιθέσεις του Ιράν.
Σημειωτέον, το Αζερμπαϊτζάν καλύπτει περίπου το 40% των πετρελαϊκών αναγκών του Ισραήλ. Η, δε, Τουρκία βρίσκεται στη μοναδική γεωοικονομική θέση να μπορεί δυνητικά να διακόψει ανά πάσα στιγμή τις αζέρικες εξαγωγές, κλείνοντας τη στρόφιγγα του αγωγού Μπακού-Τσεϊχάν. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η – διαμέσου Τουρκίας – εξαγωγή του αζέρικου πετρελαίου προς το Ισραήλ συνεχίζεται ακατάπαυστα μετά την 7η Οκτωβρίου. Με άλλα λόγια, η ροή αζέρικου πετρελαίου στον αγωγό Μπακού-Τσεϊχάν κι η μετέπειτα εκφόρτωσή του από τον τερματικό σταθμό του τουρκικού λιμανιού σε δεξαμενόπλοια που έχουν ως τελικό προορισμό το Ισραήλ πραγματοποιείται δίχως διακοπή. Επίσης, υπάρχει κι ο αγωγός Κιρκούκ-Τσεϊχάν που μεταφέρει ιρακινό πετρέλαιο στο τουρκικό μεσογειακό λιμάνι, κι όπου ύστερα φορτώνεται σε δεξαμενόπλοια για να παραδοθεί στο Ισραήλ. Ωστόσο, η λειτουργία του έχει παγώσει από τον Μάρτιο ένεκα μιας νομικής διαφοράς μεταξύ Άγκυρας και Βαγδάτης. Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι η επαναλειτουργία του, αν και επίκειται, δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί.
Επομένως, ο Ερντογάν επιθυμεί να σηκώσει τους τόνους κατά του Ισραήλ, για να ικανοποιήσει το εσωτερικό του ακροατήριο και τις λαϊκές μάζες στον μουσουλμανικό κόσμο, αλλά ταυτόχρονα δεν φαίνεται προσώρας διατεθειμένος να διαρρήξει τις επωφελείς οικονομικές σχέσεις του με το εβραϊκό κράτος. Χαρακτηριστική της δίβουλης στάσης της Τουρκίας είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν ότι «ο Νετανιάου δεν είναι πλέον κάποιος με τον οποίο μπορούμε να μιλήσουμε. Τον έχουμε ξεγράψει … Η πλήρης διακοπή των σχέσεων δεν είναι δυνατή, ειδικά στη διεθνή διπλωματία … Ο Ιμπραχίμ Καλίν συνομιλεί με την ισραηλινή πλευρά. Φυσικά, διαπραγματεύεται και με την Παλαιστίνη και τη Χαμάς». Ο ίδιος ο Νετανιάου έχει σχολιάσει το 2020 την τακτική του Ερντογάν να πατάει σε δύο βάρκες, λέγοντας ότι «κάποτε [ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ερντογάν] με έλεγε Χίτλερ κάθε τρεις ώρες, τώρα είναι κάθε έξι ώρες, αλλά δόξα τω Θεώ το εμπόριο [μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας] έχει ανέβει». Ως εκ τούτου, οι μέχρι στιγμής κινήσεις της Άγκυρας, να ανακαλέσει τον πρέσβη της από το Ισραήλ και να ανακοινώσει το πάγωμα των τουρκο-ισραηλινών συζητήσεων για συνεργασία σε ενεργειακά έργα όσο διεξάγονται επιθέσεις στη Γάζα, είναι ανέξοδες πομφόλυγες.
Τα πάρθια βέλη του Ιράν κατά της Τουρκίας
Οφείλεται να επισημανθεί ότι η Τεχεράνη έχει σαφέστατα μεγαλύτερο διακύβευμα στη Γάζα από ότι η Άγκυρα. Η Χαμάς αποτελεί ένα σημαντικό κρίκο στο ιρανικό σύστημα αποτροπής του Ισραήλ, αλλά όχι τον σημαντικότερο, καθότι η Χεζμπολά είναι εκείνη που αποτελεί την «πρώτη γραμμή άμυνας» του Ιράν και το πολυτιμότερο διαμάντι/επένδυση της προωθημένης αποτροπής του. Σε κάθε περίπτωση, το Ιράν βρίσκεται ενώπιον ενός άβολου διλήμματος. Αφενός, εάν εγκαταλείψει πλήρως τη Χαμάς, θα υποστεί σοβαρό πλήγμα η αξιοπιστία του απέναντι στους πολύτιμους μη κρατικούς συμμάχους του στην περιοχή αλλά και απέναντι στις μουσουλμανικές μάζες, αφού αυτοπαρουσιάζεται αυτάρεσκα ως ο πιο ακραιφνής και συνεπής υποστηρικτής των Παλαιστινίων. Αφετέρου, το Ιράν δεν επιθυμεί να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση, καθώς θέλει να αποφύγει τυχόν αντίποινα από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, τα οποία θα μπορούσαν δυνητικά να απειλήσουν με αποσταθεροποίηση το καθεστώς του. Γι’ αυτό και προκρίνει, πέρα από τη διενέργεια επιθέσεων από φιλο-ιρανικές πολιτοφυλακές σε αμερικανικές βάσεις στη Συρία και το Ιράκ με σκοπό να εξαναγκαστούν οι ΗΠΑ να περιορίσουν με τη σειρά τους το Ισραήλ, την ανάληψη διπλωματικών πρωτοβουλιών που θα αυξήσουν την πίεση στο Ισραήλ. Εντός αυτού του πλαισίου, προβαίνει σε διπλωματικές πιέσεις προς τις μουσουλμανικές χώρες που τροφοδοτούν άμεσα ή έμμεσα με πετρέλαιο την πολεμική μηχανή του Ισραήλ.
Ως εκ τούτου, το Ιράν, που σημειωτέον ανταγωνίζεται επίσης την Τουρκία στον προσεταιρισμό των μουσουλμανικών μαζών, έχει ξεκινήσει να εντείνει την κριτική του προς την τελευταία, όσο βλέπει τις ισραηλινές πολεμικές επιχειρήσεις στη Γάζα να συνεχίζουν ακάθεκτα και τη Χαμάς να απειλείται με εξάλειψη. Εν ολίγοις, αρχίζει να ξεμπροστιάζει δημοσίως την τουρκική ασυνέπεια μεταξύ των λόγων και πράξεών της αναφορικά με τον πόλεμο στη Γάζα.
Τον έναυσμα της ιρανικής κριτικής προς την Τουρκία έδωσε ουσιαστικά ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, ο αγιατολά Αλί Χαμενεΐ. Συγκεκριμένα, την 1η Νοεμβρίου δήλωσε ότι «οι μουσουλμανικές κυβερνήσεις πρέπει να εμποδίσουν την εξαγωγή πετρελαίου κι ειδών πρώτης ανάγκης στο σιωνιστικό καθεστώς, και πρέπει να σταματήσουν την οικονομική συνεργασία με το σιωνιστικό καθεστώς». Αν και δεν διευκρίνισε ποιες συγκεκριμένες χώρες εννοούσε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αναφερόταν πρωτίστως στο Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, κράτη που έχουν καίριες οικονομικές σχέσεις με το Ισραήλ.
Υπό το ίδιο πνεύμα, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον Τούρκο ομόλογό του στην Άγκυρα την 1η Νοεμβρίου, επαναλαμβάνοντας την έκκληση του Χαμενεΐ, είπε δηκτικά και με σαφή υπονοούμενα ότι «πρέπει να σταματήσουμε να στέλνουμε καύσιμα στο Ισραήλ και πρέπει να διακόψουμε τις πολιτικές και διπλωματικές μας σχέσεις». Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι ο Χακάν Φιντάν απέφυγε να απαντήσει ή έστω να κάνει τον παραμικρό σχολιασμό στο ανωτέρω ιρανικό κάλεσμα, αλλά προτίμησε απεναντίας να αλλάξει το θέμα της συζήτησης.
Επίσης, σύμφωνα με το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Ισλαμικής Δημοκρατίας, σε συνάντηση του στην Τεχεράνη με τον Τούρκο πρέσβη στο Ιράν, «ο Ιρανός υπουργός Άμυνας υπογράμμισε την ανάγκη οι περιφερειακές και μουσουλμανικές χώρες να μποϊκοτάρουν τις εξαγωγές ενέργειας και καυσίμων προς το Σιωνιστικό καθεστώς, καθώς και την επιβολή άλλων οικονομικών και αεροπορικών περιορισμών». Ωστόσο, δεν περιορίστηκε μόνο στα ανωτέρω, αλλά συνέχισε με καυστικό τόνο, λέγοντας ότι «είναι οπωσδήποτε απαραίτητο για αυτές τις χώρες, ιδιαίτερα τις μεγαλύτερες στην περιοχή, να δράσουν πιο αποφασιστικά και συντονισμένα ως προς αυτό ως θρησκευτικό και ανθρωπιστικό καθήκον».
Η κλιμάκωση των ισραηλινών βομβαρδισμών στη Γάζα επέφερε ανάλογη όξυνση των ιρανικών βελών προς την Τουρκία. Ενδεικτικά, το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων Tasnim, που ελέγχεται ουσιαστικά από τους Φρουρούς της Επανάστασης κι ως εκ τούτου εκφράζει τις απόψεις τους, ανέβασε στον επίσημο λογαριασμό του στο X (πρώην Twitter) στις 8 Νοεμβρίου ένα βίντεο που κατακρίνει εντόνως τις σχέσεις κι οικονομικές δοσοληψίες της Τουρκίας με το Ισραήλ. Μάλιστα, μεταξύ άλλων, καυτηριάζει και στοχοποιεί τον αγωγό Μπακού-Τσεϊχάν που προμηθεύει με πετρέλαιο το Ισραήλ. Το Tasnim συνόδευσε το ανωτέρω βίντεο με τον τίτλο «η τουρκική κυβέρνηση είναι εταίρος του κλέφτη και φίλος του καραβανιού στον πόλεμο της Γάζας». Με τη λέξη «κλέφτης» εννοεί το Ισραήλ και με τη φράση «φίλος του καραβανιού» εννοεί ότι η Τουρκία είναι μέλος της συμμαχίας που υποστηρίζει το Ισραήλ κατά της Χαμάς.
Το, δε, πρακτορείο ειδήσεων Fars, που επίσης συνδέεται με το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, έκανε μια ακόμη πιο σκληρή επίθεση στην Τουρκία. Τουτέστιν, «κατηγόρησε την Τουρκία ότι έχει ρόλο στις ισραηλινές επιθέσεις, επικαλούμενο την πώληση μαχητικών αεροσκαφών της στο Ισραήλ για σχεδόν μία δεκαετία».
Επίσης, την ίδια ημέρα που συναντήθηκε ο πρόεδρος Ραϊσί με τον Ερντογάν στην Τασκένδη, ήτοι στις 9 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε μια διαδήλωση έξω από την τουρκική πρεσβεία στην Τεχεράνη, όπου οι Ιρανοί διαδηλωτές κατήγγειλαν την οικονομική συνεργασία της Τουρκίας με το Ισραήλ, δηλαδή την προμήθεια πετρελαίου και τροφίμων της Άγκυρας προς το Τελ Αβίβ. Μάλιστα, οι διαδηλωτές έστησαν ένα πανό, με τίτλο «η ιστορία δεν θα σας ξεχάσει. Δύο αδέρφια από την κόλαση», που έδειχνε τον Ερντογάν και τον Νετανιάου να κάνουν χειραψία σε ένα φόντο με ψεύτικες κηλίδες αίματος. Το πανό πλαισιώθηκε από κάτω με μικρού μεγέθους φτιαχτές σωρούς τυλιγμένες σε σάβανα, υπονοώντας τη συνευθύνη και συνενοχή της Τουρκίας για τους χιλιάδες θανάτους παιδιών και βρεφών στη Γάζα. Παράλληλα, στοχοποιήθηκαν κι άλλες χώρες που προμηθεύουν με πετρέλαιο το Ισραήλ και κατ’ επέκταση την πολεμική μηχανή του, όπως η Νιγηρία, το Καζακστάν, η Ιορδανία, η Αίγυπτος και το Αζερμπαϊτζάν.
Πηγή: https://twitter.com/ragipsoylu/status/1722621618516824411/photo/1
Σημειωτέον, δύο ήμερες νωρίτερα, δηλαδή στις 7 Νοεμβρίου, είχε επιχειρηθεί μια ανάλογη διαμαρτυρία έξω από την τουρκική πρεσβεία στην Τεχεράνη, αλλά τότε η ιρανική αστυνομία δεν την επέτρεψε. Τούτο καταδεικνύει ότι όσο περνάνε οι ημέρες, η ιρανική στάση γίνεται ολοένα και πιο σκληρή προς την Τουρκία.
Πηγή: https://twitter.com/mmasiha/status/1721887365785162130/photo/1
Σε αυτό σημείο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια προ ημερών συνέντευξη του καθηγητή και συμβούλου της ιρανικής διαπραγματευτικής ομάδας για την αναβίωση της διεθνούς συμφωνίας για τον περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος Μοχαμάντ Μαραντί στο Al Jazeera, στην οποία μεταξύ άλλων τόνισε ότι «στην περίπτωση της Τουρκίας, πολύ πετρέλαιο που χρησιμοποιείται από το ισραηλινό καθεστώς κοντά σε αυτή τη χώρα, το Ιράν θα ήθελε να δει την Τουρκία … να τερματίσει αυτόν τον δεσμό κι επίσης να σταματήσει τις εισαγωγές και τις εξαγωγές». Μάλιστα, λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη, στον λογαριασμό του στο X (πρώην Twitter), ο Μαραντί, όντας πιο καυστικός, αμφισβήτησε ευθέως την ειλικρίνεια των λεκτικών επιθέσεων του Ερντογάν προς το Ισραήλ, λέγοντας ότι «ο Ερντογάν δεν έχει διακόψει τις σχέσεις με το καθεστώς του απαρτχάιντ, και το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που απαιτείται για να τροφοδοτηθεί η ισραηλινή γενοκτονία περνά από την Τουρκία». Σε με μια άλλη ανάρτησή του στο ίδιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης στηλίτευσε το γεγονός ότι «το Ισραήλ προμηθεύεται το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου του μέσω της Τουρκίας. Οι τουρκικές εξαγωγές στο καθεστώς ήταν 7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, ενώ οι εισαγωγές ανήλθαν σε 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο Ερντογάν διέκοψε τους δεσμούς με τη Συρία και χρηματοδότησε το ISIS και την Αλ Κάιντα για να ανατρέψει τον Πρόεδρο Άσαντ, αλλά μέχρι στιγμής, έχει κάνει πολύ λίγα εναντίον του Ισραήλ». Τέλος, επανέλαβε, πάλι στο X, ότι «ο Ερντογάν εξακολουθεί να διατηρεί πλήρεις πολιτικές και επιχειρηματικές σχέσεις [με το Ισραήλ]. Το ισραηλινό καθεστώς συνεχίζει να αποκτά το μεγαλύτερο μέρος του αργού πετρελαίου για τη γενοκτονία του στη Γάζα μέσω του τουρκικού εδάφους». Τα ανωτέρω λεγόμενα του Μαραντί έχουν μεγάλη βαρύτητα, καθότι διατηρεί στενές σχέσεις με το γραφείου του Ιρανού ανώτατου ηγέτη, και του έχει ουσιαστικά ανατεθεί/επιτραπεί να επικοινωνεί στα διεθνή ειδησεογραφικά δίκτυα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις απόψεις του ιρανικού βαθέος κράτους.
Πέραν τούτων, αξιοπρόσεκτο είναι ένα δημοσίευμα του πρακτορείου ειδήσεων Tasnim στις 11 Νοεμβρίου, το οποίο εκτοξεύει ευθεία βέλη προς την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Συγκεκριμένα, επικαλούμενο μια ενημερωμένη πηγή, ανάφερε ότι κατά τη διάρκεια των προπαρασκευαστικών συνομιλιών των κλιμακίων εμπειρογνωμόνων που προηγήθηκε της έκτακτης συνόδου κορυφής του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας για τα τεκταινόμενα στη Γάζα, που συγκλήθηκε στο Ριάντ, η ιρανική αντιπροσωπεία πρότεινε στα μουσουλμανικά κράτη να κάνουν ένα πλήρες μποϊκοτάζ στο Ισραήλ καθώς επίσης και να αποστείλουν όπλα προς τους Παλαιστινίους, προκειμένου να υποστηριχθεί το δικαίωμά τους στην αυτοάμυνα. Επίσης, οι Ιρανοί εμπειρογνώμονες κάλεσαν τις ισλαμικές χώρες να αποκλείσουν το Ισραήλ από τον εναέριο χώρο τους και να εμποδίσουν τη μεταφορά όπλων από αμερικανικές βάσεις στη Μέση Ανατολή προς το εβραϊκό κράτος. Το δημοσίευμα αναφέρει ότι οι ανωτέρω ιρανικές προτάσεις απορρίφθηκαν από τις μουσουλμανικές χώρες που προμηθεύουν με πετρέλαιο το εβραϊκό κράτος, κατονομάζοντας μάλιστα συγκεκριμένα το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία. Είναι ξεκάθαρο ότι δημοσίευμα επιχειρεί να ξεμπροστιάσει τις εν λόγω δύο χώρες για την υποκριτική τους στάση στο ζήτημα της Γάζας.
Τέλος, ένα άρθρο στον ιρανικό ιστότοπο Iran Nuances, που έχει διασυνδέσεις με το ιρανικό διπλωματικό κατεστημένο, εστιάζει στο γεγονός ότι «η Τουρκία λειτουργεί ως δίαυλος για τη μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου στα κατεχόμενα εδάφη, ενώ ταυτόχρονα εισάγει πετροχημικά προϊόντα από ισραηλινά διυλιστήρια, δημιουργώντας έτσι έσοδα για το Τελ Αβίβ».
Στρατηγικοί ανταγωνιστές για πάντα
Παρά τις επιδερμικές εκτιμήσεις περί του αντιθέτου, όπως καταδείχθηκε ανωτέρω, ο πόλεμος στη Γάζα δεν φαίνεται να καταλαγιάζει τον ιστορικό ανταγωνισμό μεταξύ του Ιράν και της Τουρκίας, ο οποίος ουσιαστικά είναι αδιάλειπτος, αν και κυμαινόμενος, από την εποχή των Σαφαβιδών και των Οθωμανών. Απεναντίας, φέρνει στην επιφάνεια τις αντιτιθέμενες προτεραιότητές τους ακόμη και στο ζήτημα του παλαιστινιακού. Το Ιράν κατηγορεί τον Ερντογάν ότι πατάει σε δύο βάρκες στο ζήτημα της Γάζας. Αξιοποιώντας την περίσταση, το Ιράν φαίνεται να προσπαθεί να πιέσει την Τουρκία να απομακρυνθεί ριζικά από το Ισραήλ, κάτι όμως που δεν φαίνεται να είναι εφικτό προς το παρόν. Το Ιράν αποσκοπεί σε τούτο, διότι προσπαθεί εναγωνίως να διαρρήξει τον άξονα Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν-Ισραήλ στον Νότιο Καύκασο, διότι τον θεωρεί ως σοβαρή εθνική απειλή. Παράλληλα, επιθυμεί να δυσφημίσει δημοσίως την Τουρκία ενώπιον των μουσουλμανικών μαζών, προκειμένου να κερδίσει ήπια ισχύ εις βάρος της. Τέλος, το Ιράν θέλει να προωθήσει δυνητικά αποτελεσματικά μέτρα κυρώσεων, όπως τον ενεργειακό στραγγαλισμό του Ισραήλ, διότι κάτι τέτοιο θα το απαλλάξει από την (ανεπιθύμητη) ευθύνη να εμπλακεί άμεσα ή έστω πιο ενεργά στον πόλεμο και παράλληλα δύναται να σώσουν ή να δώσουν πολύτιμο χρόνο στη Χαμάς.
Τούτων δοθέντων, δεν θα πρέπει να ξεγελούν και να αποπροσανατολίζουν οι εγκάρδιες προσφωνήσεις «φίλος» ή «αδελφός» που επιφυλάσσουν αρκετές φορές μεταξύ τους οι αξιωματούχοι των δύο χωρών, όταν συναντιούνται. Όπως έχει επισημανθεί με ιδιαιτέρως εύστοχο τρόπο, το Ιράν κι η Τουρκία «συνεχίζουν να χαμογελούν ο ένας στον άλλο πάνω από το τραπέζι, αλλά συνεχίζουν να κλωτσάνε ο ένας τον άλλον από κάτω [από το τραπέζι]». Γι’ αυτό κι ο σοφότερος οδηγός για να κατανοηθούν οι ιρανο-τουρκικές σχέσεις είναι η ποιητική ρήση του Ρουμί που αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, κι όχι διάφορες ουσιοκρατικές αναλύσεις.
*Ο Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Ιρανικής Εξωτερικής Πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά.
