Η αμερικανική αδράνεια επιδεινώνει τους διεθνείς κινδύνους – Τα κρίσιμα σημεία

Η παρατεταμένη αδυναμία(;) στη διαμόρφωση της νέα εξωτερικής πολιτικής που επιθυμεί ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επιτείνει την παγκόσμια αβεβαιότητα, δεδομένου του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και αυτό καθιστά ρευστή την κατάσταση σε κρίσιμες υποπεριοχές.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε:

Στα Βαλκάνια, τα Σκόπια αδυνατούν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Ο πρόεδρος της χώρας αρνήθηκε να δώσει εντολή σχηματισμού στον ηγέτη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Ζόραν Ζάεφ, ο οποίος είχε τη συναίνεση και αλβανικών κομμάτων. Το επιχείρημα ήταν ότι  ο Ζάεφ δεσμεύτηκε να ψηφίσει στη Βουλή την αλβανική γλώσσα ως δεύτερη επίσημη γλώσσα του κράτους, κάτι που ο πρόεδρος Ιβάνοφ θεώρησε εθνική προδοσία.

Στην Αλβανία εκτός από τη διαφθορά και τα ναρκωτικά ανθεί ένας επικίνδυνος εθνικιστικός παροξυσμός που συντηρείται (αν δεν προκαλείται) από τον ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος Έντι Ράμα, ο οποίος συνεργάζεται με το κόμμα των τσάμηδων.

Στη Βοσνία η συνύπαρξη των δύο μερών Σέρβων από τη μία και των Κροατομουσουλμάνων από την άλλη δεν είναι μόνο αδύνατη, αλλά συχνά παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Στη χώρα αυτή, επίσης, υπάρχουν επικίνδυνοι μουσουλμανικοί θύλακες που δημιουργήθηκαν και από την μεταπολεμική ιδεολογία που επικράτησε στους μουσουλμάνους της Βοσνίας, αλλά και από ομάδες τζιχαντιστών που ήρθαν και πολέμησαν στο πλευρό του Αλία Ιζετμπέκοβιτς και, αργότερα, των διαδόχων του. Σημαντικός αριθμός πολεμιστών από τις ομάδες αυτές παρέμεινε στη Βοσνία.

Άποψη από το μουσείο που άνοιξε πρόσφατα και είναι αφιερωμένο στη σφαγή της Σεμπρένιτσα (φωτ.: EPA / Fehim Demir)

Επικίνδυνοι τζιχαντιστές υπάρχουν και στο Κόσοβο, του οποίου την ύπαρξη ως κράτος δεν αναγνωρίζουν η Σερβία, η Ρωσία και η Κίνα. Μια σοβαρή ένταση μεταξύ Σέρβων και Κοσοβάρων στα βόρεια-βορειοανατολικά της περιοχής, τη Μητροβίτσα, δεν θα πρέπει να αποκλείεται.

Στη Μέση Ανατολή, το συριακό και ιρακινό δράμα μπαίνει σε μια νέα φάση κατά την οποία αρχίζει να ξεκαθαρίζει το τοπίο.

Το Ισλαμικό Κράτος φαίνεται να έχει φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων του και υποχωρεί. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του αρχηγού του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκνάντι, ο οποίος, αφού παραδέχτηκε την ήττα της οργάνωσης του στο Ιράκ,  πρότεινε στους μαχητές του να τρέξουν και να κρυφτούν, ενώ κάλεσε τους «μη Άραβες» να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, ή να αυτοκτονήσουν με εκρηκτικά έχοντας κατά νου τις «72 παρθένες στον παράδεισο».

Ταυτόχρονα φαίνεται πως η πολιορκία της Μοσούλης αποδίδει καρπούς, και οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους αναζητούν διέξοδο προς τη Συρία, όπου ακόμη κατέχουν κάποιες κρίσιμες  περιοχές. Μεταξύ των περιοχών αυτών είναι και η Ράκα, οιονεί πρωτεύουσα του Ισλαμικού Κράτους. Η πολιορκία της προετοιμάζεται από τις ΗΠΑ και από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), υπό την ηγεσία των Κούρδων αλλά και με τη συμμετοχή και Αράβων.

Η προσπάθεια της Τουρκίας να αποκλείσει από την επιχείρηση ανακατάληψης της Ράκας τους Κούρδους της Συρίας φαίνεται ότι απέτυχε, και αυτή είναι η πρώτη σαφής θέση που παίρνει σε μείζονος σημασίας θέματα εξωτερικής πολιτικής η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Δεν υπέκυψε, δηλαδή, στο δίλημμα που της έθεσε η μεγαλομανία του Ταγίπ Ερντογάν.

(Πηγή: infognomonpolitics.blogspot.gr)

Την εβδομάδα που πέρασε οι Κούρδοι κατάφεραν να ενώσουν τα ανατολικά καντόνια τους με τις περιοχές που κατέχει ο επίσημος συριακός στρατός, με τις οποίες εφάπτεται και το τρίτο κουρδικό καντόνι του Αφρίν. Το γεγονός αποτέλεσε  λόγο μείζονος ανησυχίας για την Άγκυρα. Ο τουρκικός εφιάλτης σιγά σιγά υλοποιείται.

Οι Κούρδοι, όπως προκύπτει από συνέντευξη του στρατιωτικού ηγέτη του PKK Μουράτ Καραγιλάν, δεν επιδιώκουν τον περιορισμό τους στα καντόνια που απελευθέρωσαν και στα οποία ζει κουρδικός πληθυσμός, αλλά μια ευρύτερη περιοχή όπου θα συνυπάρχουν με αραβικής καταγωγής Σύρους στο πλαίσιο ομοσπονδίας με την υπόλοιπη Συρία.

Από την άποψη αυτή τα καντόνια των Κούρδων θεωρούνται ήδη ενωμένα.

Και οι Τούρκοι με τη βοήθεια δυνάμεων που πρόσκεινται σ’ αυτούς τις προηγούμενες ημέρες εισήλθαν στην αλ Μπαμπ την οποία πολιορκούσαν επί μήνες. Σύμφωνα με τη συνέντευξη Καραγιλάν, οι Τούρκοι ήρθαν σε συνεννόηση με το Ισλαμικό Κράτος που κατείχε την πόλη, οι μαχητές του οποίου αποχώρησαν με τον οπλισμό τους.

Επιθυμία των Τούρκων είναι με διάφορα προσχήματα να παραμείνουν στη Συρία, αλλά μάλλον αυτό δεν θα το επιτρέψουν ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία, με την ηγεσία της οποίας ο Ταγίπ Ερντογάν θα συναντηθεί τις επόμενες ημέρες.

Για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της στη Συρία, η Τουρκία αναζητά τη συμμαχία πότε των ΗΠΑ και πότε της Ρωσίας, αλλά η πολιτική των δύο αυτών μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έχει πάρει λίγο πολύ τα χαρακτηριστικά της και δεν προσαρμόζεται στις τουρκικές επιθυμίες. Έτσι, τα αδιέξοδα της Άγκυρας εντείνονται και θα φανούν το επόμενο διάστημα.

Σκάφος της τουρκικής Ακτοφυλακής στα Ίμια (φωτ.: «Milliyet»)

Ως αντιστάθμισμα της αποτυχίας της στο μεσανατολικό θέατρο η Τουρκία επιχειρεί να κερδίσει τις εντυπώσεις και να κατοχυρώσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο, ανοίγοντας όλα τα μέτωπα ώστε να τα διαπραγματευτεί εάν επιχειρηθεί μια συνολική προσέγγιση για την αναδιαμόρφωση της περιοχής.

Από αυτή την πλευρά χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από την Ελλάδα. Ούτε υπερεκτίμηση, ούτε υποβάθμιση του κινδύνου που συνιστά η Τουρκία.

Στην οποία, ειρήσθω εν παρόδω, μετά τις διώξεις χιλιάδων Τούρκων στρατιωτικών στις οποίες προέβη ο Ταγίπ Ερντογάν, καίριες θέσεις έχουν καταλάβει πρόσωπα χωρίς ιδιαίτερη πείρα στη διαχείριση κρίσιμων καταστάσεων, κάτι που μπορεί να οδηγήσει ευκολότερα στο αποκαλούμενο «ατύχημα».

Στη βόρεια Αφρική, η Αίγυπτος έχει σημαντικά προβλήματα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, αλλά αντιμετωπίζει και οξύτατα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Όμως η πλέον ασταθής περιοχή είναι η Λιβύη η οποία είναι χωρισμένη στα δύο, τουλάχιστον. Εδώ, το Ισλαμικό Κράτος, μετά από μια έντονη παρουσία έχασε τα ερείσματά του και δεν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, αλλά κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι μπορεί να οδηγήσουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού σε συσπειρώσεις γύρω από τρομοκρατικές ομάδες, και να αναβιώσει το «όλοι εναντίον όλων».

Χαλίφα Χάφταρ (φωτ.: EPA / Jamal Nasrallah)

Ο Χαλίφα Χάφταρ που ηγείται της ανατολικής παράταξης του Λιβυκού Εθνικού Στρατού επιθυμεί και επιδιώκει να κυβερνήσει μια ενιαία Λιβύη. Ο στρατηγός υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Ρωσία, και προσδοκά να υποστηριχθεί και από την κυβέρνηση Τραμπ αλλά αυτό είναι δύσκολο να συμβεί.

Η υπό τον ΟΗΕ υποστηριζόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας δεν μπόρεσε –και από ό,τι φαίνεται δεν μπορεί– να επικρατήσει στη διαιρεμένη χώρα. Έτσι αναζητείται η χρυσή τομή, η οποία δύσκολα μπορεί να βρεθεί αφού η στρατιωτική λύση αποκλείεται να δώσει σταθερότητα στη χώρα, και η διπλωματική διαμεσολάβηση είναι και δύσκολη και περίπλοκη, και θα πάρει χρόνο για να φέρει αποτελέσματα.

Το πρόβλημα, όμως, που ταλανίζει την Ευρώπη σε σχέση με τη λιβυκή κρίση δεν είναι μόνο το δράμα του λαού και η εσωτερική αστάθεια που δεν επιτρέπει οποιαδήποτε συνεννόηση με κάποια δύναμη, αλλά και οι προσφυγικές ροές προς την Ιταλία αλλά, γιατί όχι, και την Κρήτη. Η Ευρώπη η οποία δεν διαθέτει σκληρή ισχύ έχει αφήσει και αυτό το ζήτημα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Ρεξ Τίλερσον και Σεργκέι Λαβρόφ στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των G20 (φωτ.: EPA / Friedemann Vogel)

Σε αυτήν την αστάθεια της ευρύτερης περιοχής η Ουάσιγκτον δεν φαίνεται να έχει διαμορφώσει ακόμα την εξωτερική της πολιτική, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον είναι σχεδόν άφαντος. Η Washington Post επιχείρησε με ένα άρθρό της να ερμηνεύσει την απουσία του Αμερικανού ΥΠΕΞ με το επιχείρημα ότι η εξωτερική πολιτική πρέπει να είναι αθέατη για να είναι αποτελεσματική, αλλά αυτό ήταν ευδιάκριτο στο κείμενο ήταν η προσχηματικότητα του επιχειρήματος.

Αφού η εφημερίδα αναρωτήθηκε αν ο Τίλερσον περιθωριοποιήθηκε, ανέφερε τρία «χτυπήματα» τα οποία δέχθηκε από τον Λευκό Οίκο. Το πρώτο ήταν η μη αποδοχή από τον Τραμπ του αναπληρωτή υπουργού που πρότεινε, το δεύτερο η περικοπή του προϋπολογισμού του υπουργείου, και το τρίτο η μείωση του προσωπικού.

Η έγκυρη αμερικανική εφημερίδα συστήνει στον υπουργό Εξωτερικών να αναζητήσει ερείσματα και στο Κογκρέσο και στον Λευκό Οίκο, στο περιβάλλον του οποίου κυριαρχεί ο Στιβ Μπάνον ο οποίος δεν τρέφει τα καλύτερα των αισθημάτων για τον νέο ΥΠΕΞ και το υπουργείο του.

Με δύο λόγια, σε μια επιδεινούμενη διεθνή και περιφερειακή αστάθεια, η υπερδύναμη η οποία θα είχε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας σταθερότητας έχει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα στο υπουργείο Εξωτερικών. Ίσως όχι μόνο στο συγκεκριμένο υπουργείο.

Και σε αυτή τη συγκυρία ο Αλέξης Τσίπρας προσπαθεί να μιλήσει τηλεφωνικά με τον Ντόναλντ Τραμπ… Ας ευχηθούμε το καλύτερο.

Παντελής Σαββίδης

pontos-news.gr