ΠΗΓΗ ΧΑΡΤΗ: Ηλίας Κ. Κονοφάγος, «Ο ορυκτός μας πλούτος βρίσκεται μέσα στην ελληνική ΑΟΖ», Η Λαυρεωτική, 2013.
Του Θεόδωρου Καρυώτη
Η πρώτη ανακάλυψη πετρελαίου στον ελληνικό χώρο έγινε το 1974 στην τοποθεσία Πρίνος 1. Η γεώτρηση αυτή είχε αρχίσει το 1973 σε μια περιοχή 11 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της τοποθεσίας Νότια Καβάλα Ι, στο στενό ανάμεσα στην ηπειρωτική χώρα και στη Θάσο, όπου το 1972 ανακαλύφθηκε φυσικό αέριο. Η εταιρεία Oceanic Exploration έκανε τη γεώτρηση στον Πρίνο 1 σε βάθος 3.217 μέτρων, αλλά μετά την ανακάλυψη σταμάτησε για ένα διάστημα η γεώτρηση για να δημιουργηθεί η κατάλληλη υποδομή, ώστε να αρχίσει η ημερήσια παραγωγή 40.000 βαρελιών πετρελαίου και 10.000 κυβικών ποδιών φυσικού αερίου.
Πρόσφατα, ο ειδικός στους υδρογονάνθρακες καθηγητής Αντώνης Φώσκολος θυμήθηκε τον Πρίνο όταν μιλώντας στην ραδιοφωνική εκπομπή του Γιώργου Σαχίνη από την Κρήτη δήλωσε ότι διαθέτουμε 53 Πρίνους. Με αυτό εννοούσε ότι 53 Πρίνοι είναι το σύνολο των υδρογονανθράκων από τα κοιτάσματα Ζορ, Καλυψώ και Γλαύκο.
Είναι σημαντικό εδώ να αναφερθούμε στο τι ακριβώς συνέβη πριν 45 χρόνια για να μην επαναλάβουμε εκείνο το τραγικό, λάθος μας. Ο τότε ο δικτάτορας Ιωαννίδης διακήρυξε ότι η Ελλάδα πλημμύρισε από πετρέλαιο και σύντομα θα γινόταν η πλουσιότερη χώρα της ανατολικής Μεσογείου. Το τι ακολούθησε είναι στους πάντες γνωστό. Η Τουρκία, μέχρι τότε δεν πρόβαλε καμία βλέψη στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος και δεν είχε προβεί σε καμία παραβίαση του θαλάσσιου και εναέριου χώρου της πατρίδας μας. Αλλά αμέσως μετά άρχισαν οι χιλιάδες παραβιάσεις του εναερίων και θαλασσίων συνόρων μας που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Σήμερα η εικόνα για τον θαλάσσιο ορυκτό μας πλούτο έχει αλλάξει ριζικά και η πιθανότητα σε μια δεκαετία να βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να μιλάμε για το θαύμα των υδρογονανθράκων δεν αποτελεί πλέον όνειρο θερινής νυκτός, αρκεί βέβαια να κάνουμε σωστή και σοβαρή δουλειά, κάτι για το οποίο δεν φημιζόμαστε. Παρακολουθώντας τα ελληνικά ΜΜΕ τα τελευταία τέσσερα χρόνια, είναι δύσκολο να μην ενθουσιάζεται κανείς με τους αριθμούς που κυκλοφορούν ότι ο θαλάσσιος ορυκτός πλούτος της Ελλάδας ανέρχεται σε δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, και σε τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Έτσι μια χώρα που στενάζει από μια οικονομική καταστροφή, είναι εύκολο να ονειρεύεται τα τρισεκατομμύρια δολάρια από τα προσδοκώμενα κέρδη.
Έχει χυθεί πολύ μελάνι γύρω από τις πιθανές ποσότητες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και ως συνήθως πολλοί Έλληνες έχουν γίνει γεωλόγοι και γεωφυσικοί. Μια ομάδα από αυτούς πιστεύει ότι υπάρχουν τεράστια κοιτάσματα, δίδοντας αστρονομικούς αριθμούς, και μια άλλη ομάδα αντιτείνει ότι υφίστανται μόνο λίγες σταγόνες υδρογονανθράκων και σε κάθε περίπτωση απουσιάζουν οι ενδείξεις έστω και μικρών κοιτασμάτων στις θάλασσές μας.
Αναμφίβολα τα επιστημονικά δεδομένα που έχουν δημοσιοποιηθεί την τελευταία πενταετία, στηρίζουν περισσότερο την πρώτη τοποθέτηση με το συμπέρασμα ότι την επόμενη δεκαετία η Ελλάδα θα γίνει ένα σοβαρό ενεργειακό κέντρο στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι ενώ εμείς έχουμε μείνει λίγο άφωνοι με αυτές τις εξελίξεις, οι Αμερικανοί και οι Γάλλοι γνώριζαν τον ορυκτό μας πλούτο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Μία σημαντική επίπτωση από τις εξερευνήσεις στα ελληνικά πελάγη, είναι και η αναβάθμιση της Ελλάδας στο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό πεδίο. Εδώ όμως ελλοχεύει και ένα θανάσιμος κίνδυνος αν εισακουσθούν φωνές που ομιλούν για μια νέα Νορβηγία ή ακόμα και μια νέα Σαουδική Αραβία.
Η τεράστια στρατιωτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» των Τούρκων δεν είχε στόχο τα νησιά μας με την δημιουργία ενός θερμού επεισοδίου, αλλά τον θαλάσσιο πλούτο μας, ιδιαίτερα στο τρίγωνο Καστελόριζου-Κύπρου-Κρήτης, όπου βρίσκεται η πλειοψηφία των υδρογονανθράκων μας. Η τουρκική πίεση θα συνεχίζει να αυξάνεται σε όλα τα επίπεδα, εάν εμείς επιμένουμε να διαφημίζουμε τα τρισεκατομμύρια που έρχονται , παρόλον που τα έχουμε δει μόνο στα όνειρά μας.
Αντίθετα, οι Κύπριοι, που ενεργούν πιο συνετά από εμάς, ήταν πολύ προσεκτικοί στην αξιολόγηση της ανακάλυψης της ExxonMobil στο οικόπεδο 10, επισημαίνοντας ότι είναι μεν σημαντική, αλλά το Γλαύκος-1 δεν αποτελεί τεράστιο κοίτασμα και περιέχει 5-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (tcf) φυσικού αερίου καλής ποιότητας. Όπως έγραψε η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» της Λευκωσίας:
«Είναι, σίγουρα, θετική εξέλιξη. Δεν αλλάζει, όμως και πολύ τα δεδομένα, όπως τα ξέρουμε σήμερα. Με άλλα λόγια, δεν είναι εκείνο το κοίτασμα που κάνει την Κύπρο Σαουδική Αραβία. Ούτε μπορεί να αποτελέσει το όχημα για να ισχυροποιηθεί η θέση της κυβέρνησης στο Κυπριακό.»
Ακόμα και η ανακοίνωση της ExxonMobil ήταν πολύ προσεκτική:
«Θα ενσωματώσουμε όλα τα δεδομένα που αντλήσαμε από το πρόγραμμα της γεώτρησης, θα τα εντάξουμε στις εκτιμήσεις μας για το τεμάχιο 10, ώστε να συνεχίσουμε την αξιολόγησή μας για μελλοντικές δυνατότητες εξερεύνησης».
Και καταλήγει ο «Φιλελεύθερος»:
«Χρειάζεται, λοιπόν, υπομονή. Μπορεί στο μέλλον να βρεθούν κι άλλα κοιτάσματα, μπορεί να λυθεί το Κυπριακό, να αρχίσει η εκμετάλλευση και να υπάρξουν κέρδη. Πολλά «μπορεί» και πολλά «αν», που δεν τροποποιούν τα δεδομένα, ούτε αλλάζουν τις προοπτικές για την Κύπρο και την περιοχή μας.»
Οι αριθμοί που παγώνουν το αίμα
Ως οικονομολόγος έχω ακούσει επανειλημμένα, τα ανέκδοτα που κυκλοφορούν για την επιστήμη μου, όπως «πέντε οικονομολόγοι συζητούν ένα θέμα και δίνουν δέκα απαντήσεις», αλλά δεν περίμενα να δω τόσο πολλούς διαφορετικούς αριθμούς για τους υδρογονάνθρακες της ανατολικής Μεσογείου από γεωλόγους και γεωφυσικούς.
Ο παρακάτω χάρτης αποτελεί προϊόν πολυετούς μελέτης του Αντώνη Φώσκολου και του Ηλία Κονοφάγου και δείχνει τον τεράστιο ορυκτό πλούτο της χώρας μας, ο οποίος ακόμα δεν έχει αρχίσει να δίνει καρπούς
ΧΑΡΤΗΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ
ΠΗΓΗ ΧΑΡΤΗ: Ηλίας Κ. Κονοφάγος, «Ο ορυκτός μας πλούτος βρίσκεται μέσα στην ελληνική ΑΟΖ», Η Λαυρεωτική, 2013.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ηλίας Κονοφάγος για τις συζητήσεις για τον ορυκτό μας πλούτο:
«τον έχουμε εδώ και πολλά χρόνια μπροστά μας, τον έχουμε ακριβώς κάτω από τα πόδια μας, στον βυθό της θάλασσας. Απλώς τον αγνοούσαμε, τον περιφρονούσαμε συστηματικά και φροντίζαμε παράλληλα να πλουτίζουν ορισμένοι επιτήδειοι από τις εισαγωγές ξένων προϊόντων και αντίστοιχων ενεργειακών πρώτων υλών του εξωτερικού».
Όταν τη δεκαετία του 1980 είχα ξεκινήσει την εκστρατεία μου για την ανάδειξη της αξίας της ΑΟΖ για την πατρίδα μας, ο Αντώνης Φώσκολος ασχολείτο με τους ελληνικούς υδρογονάνθρακες δύο δεκαετίες νωρίτερα, αλλά και αυτόν τον αγνοούσαν στην Ελλάδα, θεωρώντας τον έναν γραφικό τύπο που ήρθε από τη μακρινή Αλμπέρτα του Καναδά για να μας ζαλίσει με τους αριθμούς του. Τώρα όμως φαίνεται ότι και αυτός δικαιώνεται. Πολλοί θεωρούν μέχρι σήμερα αστρονομικούς τους αριθμούς που μνημονεύει τακτικά για τον τεράστιο ορυκτό πλούτο που περιλαμβάνει η ΑΟΖ της Ελλάδας. Αλλά ο Φώσκολος ουδέποτε δημοσιοποίησε αριθμούς, χωρίς να στηρίζεται σε χάρτες και επιστημονικές μελέτες του Καναδά και της Αμερικής. Ο πρωτοπόρος ειδικός στους υδρογονάνθρακες μας δίνει κάποιους αριθμούς που παγώνουν το αίμα. Κατά τους υπολογισμούς του τα πιθανά αποθέματα φυσικού αερίου στις ΑΟΖ των κρατών της ανατολικής Μεσογείου σε τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια είναι:
| Κράτος | Εξακριβωμένα | Υψηλή Πιθανότητα | 50%Πιθανότητα |
| Αίγυπτος | 1,8 | 6,31 | |
| Ισραήλ | 0,9 | 0,7 | |
| Κύπρος | 0,2 | 1,7-1,8 | |
| Συρία+Λίβανος | 1,51 | ||
| Ελλάδα/Κρήτη | 3,52-5,53 | ||
| ΣΥΝΟΛΟ | 2,9 | 1,7-1,8 | 12,0-14.0 |
ΠΗΓΗ: Anthony Foscolos, The Geopolitical and Geoeconomical Importance of Hydrocarbon Exploitation in Offshore Eastern Mediterranean and Greece in Meeting the Forthcoming European Energy Crisis. The Geostrategic Location of Greece. Αδημοσίευτη μελέτη/παρουσίαση, Μάιος 2014, σελ. 14.
Σήμερα το Δέλτα του Νείλου, η Λεκάνη της Λεβαντίνης, η Λεκάνη του Ηρόδοτου και η περιοχή της νότιας Κρήτης είναι έτοιμες να απογειωθούν, γιατί κρύβουν τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων. Αυτά τα κοιτάσματα ήταν γνωστά στους Αμερικανούς από έρευνες που έγιναν την περίοδο 1925-1927 στο τρίγωνο Μάλτα – Ελλάδα – Αίγυπτος, αλλά αποφάσισαν τότε να μη δημοσιοποιήσουν τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών.
Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από την εποχή του Κώστα Σημίτη μέχρι σήμερα παραμέλησαν εντελώς τις έρευνες για τους υδρογονάνθρακες. Αλλά το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στην σημερινή κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα από το 2015 μέχρι σήμερα, που δεν επιτάχυνε τη σοβαρή δουλειά που είχε ξεκινήσει η προηγούμενη κυβέρνηση επί Υπουργίας Μανιάτη.
Και οι δύο κυβερνήσεις γνώριζαν τις σεισμικές έρευνες σε έκταση 225.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων από τη νορβηγική εταιρεία PGS στο Ιόνιο πέλαγος και νότια της Κρήτης, που δημιουργούσαν μια νέα προοπτική για να δοθεί η ευκαιρία σε μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες να εξετάζουν σοβαρά τη δυνατότητα εξερεύνησης για υδρογονάνθρακες σ’ αυτές τις περιοχές.
Σ’ αυτά τα 225.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα βρίσκεται η πλειοψηφία του ορυκτού μας πλούτουκαι όχι στο Αιγαίο όπου η Τουρκία, με τις προκλητικές δηλώσεις και ενέργειες της από το 1973 δεν αφήνει περιθώρια συνεννόησης. Όταν πριν τρία χρόνια τρεις εταιρίες (ExxonMobil, TOTAL και ΕΛΠΕ) ζήτησαν να τους παραχωρηθούν για έρευνα τα δύο ήδη οριοθετημένα οικόπεδα μας, που συνορεύουν με την Λιβύη, νοτιοδυτικά της Κρήτης, η σημερινή κυβέρνηση τις ταλαιπωρεί με καθυστερήσεις, ως να μην επιθυμεί την επένδυση.
Μια ιστορική αναδρομή
Μέσα σε όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε τον παράγοντα Τουρκία, αλλά πρέπει να εξηγήσουμε και τους λόγους που η Άγκυρα φαίνεται να έχει στρέψει την ενεργειακή προσοχή της στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο επόμενος χάρτης δείχνει ξεκάθαρα ότι το Αιγαίο Αρχιπέλαγος δεν διαθέτει σοβαρές ποσότητες υδρογονανθράκων.
ΧΑΡΤΗΣ ΥΔΡΟΓΟNΑΝΘΡΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Τέλος, υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα παράμετρος της ελληνοτουρκικής διένεξης που έχει σχέση και με τη θέση της CIA για το θέμα των υδρογονανθράκων του Αιγαίου. Σε μια απόρρητη έκθεσή της, «The Aegean Dispute: A New Look at an Old Problem, Interagency Intelligent Memorandum, Secret, 5 Νοεμβρίου 1984», που έχει αποχαρακτηριστεί από τον δημοσιογράφο Μιχάλη Ιγνατίου, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ αναλύει τις ελληνοτουρκικές διαφορές, όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από τα 6 στα 12 ν.μ., το εύρος του εναερίου χώρου, η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και η στρατιωτικοποίηση μερικών ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου.
Στις 31 σελίδες αυτού του μνημονίου, γίνεται μια προσπάθεια από τη CIA να είναι ουδέτερη σ’ αυτή την πολύ σημαντική διένεξη για την Αμερική, και ενώ αποφεύγει να ασχοληθεί με την έννοια της ΑΟΖ, κάνει και μια πολύ σημαντική και κρίσιμη διαπίστωση, ότι δεν υπάρχουν σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων στο Αιγαίο Πέλαγος. Απ’ ό,τι είμαι σε θέση να γνωρίζω, αυτή η αμερικανική θέση δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα.
Ήρθε πλέον η ώρα να συνειδητοποιήσουμε τι διακυβεύεται στην γειτονιά μας και να αντιληφθούμε ότι το μεγάλο πρόβλημα της Κύπρου και της Ελλάδας δεν είναι τίποτε άλλο από την υπεράσπιση των θαλασσών τους.
Οι τριμερείς συναντήσεις πότε με το Ισραήλ και πότε με την Αίγυπτο είναι χρήσιμες, αλλά πρέπει κάποτε να αποδώσουν απτά οφέλη για την χώρα μας, πέραν του γεωπολιτικού συμβολισμού τους. Τώρα ετοιμάζεται άλλη μια στην Κρήτη ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ και πανηγυρίζουμε γιατί θα συμμετάσχει και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο. So what; όπως θα έλεγαν και οι Αμερικανοί. Ακόμα δεν έχουμε μάθει ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν φίλους και εχθρούς αλλά μόνο συμφέροντα.
Όπως σωστά δήλωσε πρόσφατα ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος:
«Δεν θα έρθουν ποτέ Λουξεμβουργιανοί πεζοναύτες να υπερασπιστούν το Καστελόριζο. Εμείς πρέπει να είμαστε πάνω στο Καστελόριζο. Η μοναδική βοήθεια που μπορεί να περιμένει η Κύπρος, εκατό τοις εκατό, είναι από την Ελλάδα. Αν υπάρξει βοήθεια από την Ελλάδα, μπορεί να υπάρξει και βοήθεια από άλλες χώρες. Αν δεν υπάρξει βοήθεια και άμυνα από την ίδια την Κύπρο και την Ελλάδα, κανένας άλλος δεν θ’ ασχοληθεί μαζί μας».
