Του Κων/νου Α. Καραγιαννίδη
Διπλωματούχου ΗΜΜΥ ΑΠΘ
Η κυρίαρχη και ευρέως διαδεδομένη αντίληψη για το μεταναστευτικό ζήτημα είναι πως πρόκειται για ένα εξωγενές φαινόμενο (για κάποιον παρατηρητή εντός του «δυτικού» κόσμου), προκαλούμενο από έναν συνδυασμό συνθηκών σε υποανάπτυκτες περιοχές του πλανήτη, όπως υπεργεννητικότητα, οικονομική υστέρηση, πολεμικές εχθροπραξίες, κ.α.
Αυτό που με απασχολούσε πάντοτε ήταν η δαπάνη τεραστίων ποσών (για τα δεδομένα τους) από τους μετανάστες, για την μετάβασή τους στην «Γη της Επαγγελίας» και η σχετική απάθεια για το φαινόμενο των ηγεσιών στις χώρες προορισμού. Άραγε η απάθεια αυτή οφειλόταν σε αδυναμία αντιμετώπισης του φαινομένου, αδυναμία κατανόησης των μακροχρόνιων επιπτώσεών του, ή κάτι άλλο;
Προ καιρού, υπέπεσε στην αντίληψή μου, σε μία συνήθη διαδικτυακή μου περιήγηση, ο όρος «replacement migration» («αναπληρωτική μετανάστευση» θα τον απέδιδα στα ελληνικά). Αναζητώντας περισσότερα σχετικά στοιχεία, κατέληξα σε ένα δελτίο τύπου του ΟΗΕ, από τις 13/03/2000 [1], που αναφερόταν σε μία εκτενή μελέτη του οργανισμού για το φαινόμενο [2].
Η μελέτη επικεντρώνεται σε ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, με δείκτες γονιμότητας κάτω του 2 (για την διατήρηση ενός πληθυσμού δεχόμαστε ότι ο δείκτης πρέπει να ισούται με 2,1) και εξετάζει κατά πόσον η εισαγωγή πληθυσμού από τρίτες χώρες είναι μία δόκιμη λύση στο πρόβλημα της γήρανσης και μείωσης του πληθυσμού τους. Πρόκειται αποκλειστικά για στατιστική/ποσοτική ανάλυση, που αφορά δημογραφικούς δείκτες.
Από την πλευρά της δημογραφικής προσέγγισης η μελέτη είναι άρτια, διερωτώμαι, όμως, εάν η κεντρική ιδέα που την διατρέχει αντανακλάται και στο πεδίο της πολιτικής πράξης. Εάν δηλαδή, υφίστανται πολιτικές/οικονομικές δυνάμεις που προκρίνουν ως λύση στο δημογραφικό πρόβλημα των ανεπτυγμένων χωρών την «μετάγγιση» πλεονάζοντος πληθυσμού από τις υποανάπτυκτες χώρες.
Κατηγορηματική απάντηση στο ανωτέρω ερώτημα δεν μπορώ να δώσω, υπάρχουν, ωστόσο, αρκετές ενδείξεις που στηρίζουν το ενδεχόμενο αυτό. Για να εστιάσω στα καθ’ ημάς, πρώην υπουργός της κυβέρνησης ΣυΡιζΑ, ο Νίκος Παππάς, έχει εκπονήσει την διδακτορική του διατριβή με θέμα «Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις των προβαλλομένων πληθυσμιακών αλλαγών στην Ελλάδα» [3]. Ο ίδιος, σε μια παρεμφερή, προγενέστερη εργασία του, ασχολήθηκε με το εάν οι μετανάστες μπορούν να σώσουν την Ελλάδα από το πρόβλημα της γήρανσης [4].
Όσο και εάν οι μελέτες αυτές, καθώς και άλλες παρόμοιες, θα μπορούσαν να ιδωθούν υπό αυστηρό μαθηματικό/ακαδημαϊκό πρίσμα, η απήχησή τους, ως προς την ποσοτικοποιημένη θεώρηση του μεταναστευτικού ζητήματος και η επαλήθευσή τους από την πραγματικότητα που βιώνουμε, με οδηγούν στην υπόνοια ότι εκφράζουν μία υπαρκτή, υπερεθνική πολιτική τάση, που επιθυμεί και ενθαρρύνει τις μεταναστευτικές ροές από τις υποανάπτυκτες στις ανεπτυγμένες χώρες, στοχεύοντας στην διατήρηση/βελτίωση οικονομικών δεικτών στις τελευταίες.
Η βασική μου ένσταση ως προς την πολιτική αυτή είναι η κυνική αντιμετώπιση ανθρώπων και κοινωνιών ως απλών αριθμών. Η υπέρμετρη εστίαση στην επίλυση εξισώσεων για την συντήρηση του ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού συστήματος και η παράλληλη εκκωφαντική απουσία μελετών για τις συνέπειες βίαιης ανάμειξης πληθυσμών διαφορετικού πολιτισμικού υποβάθρου (π.χ. διαπολιτισμικές συγκρούσεις, γκετοποίηση), όπως και η εμφανής έλλειψη πολιτικών αφομοίωσης/ενσωμάτωσης, εικάζω ότι βαθμιαία θα δημιουργήσουν πολλαπλάσια προβλήματα.
Ίσως πρέπει να ξαναδιαβάσουμε τον Huntington [5] (τον οποίο θεωρώ ότι παρερμηνεύσαμε στην Ελλάδα, είτε σκοπίμως, είτε από άγνοια), όχι τόσο για τις προβλέψεις του, όσο για να εμπεδώσουμε την έννοια της συμβατότητας/συγγένειας μεταξύ πολιτισμών και για να αναστοχαστούμε την σημασία της πολιτισμικής διάστασης στην πολιτική.
Η διάσταση αυτή, προς ώρας, φαίνεται να αγνοείται από τις ηγέτιδες ομάδες του «δυτικού» κόσμου, αν και ανησυχεί δεόντως τα τμήματα εκείνα γηγενών πληθυσμών, που έρχονται σε άμεση επαφή με μετανάστες. Ενδεικτικές του κλίματος αυτού είναι οι αλλεπάλληλες, δημόσιες δηλώσεις του πρώην προέδρου της «Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών» («Bundesverband der Deutschen Industrie», BDI), Ulrich Grillo [6], για την ανάγκη ενίσχυσης της μετανάστευσης προς την Γερμανία, προς τόνωση της ανταγωνιστικότητας της γερμανικής οικονομίας. Κάποιες ενδεικτικές, μόνο: «Εξαιτίας της δημογραφικής εξέλιξης, με τη μετανάστευση διασφαλίζουμε την ανάπτυξη και την ευημερία» [7], «…ο αριθμός των Γερμανών εργασιακής ηλικίας θα μειωθεί από 45 εκατομμύρια σήμερα στα 29 εκατομμύρια το 2050. … χωρίς εξειδικευμένους μετανάστες δεν θα καλυφθεί πλήρως το χάσμα, και δεν θα μπορέσουμε να αναπτυχθούμε.» [8]. Στο ίδιο πνεύμα κινούνται και δηλώσεις υψηλοβάθμων στελεχών γερμανικών βιομηχανιών, που αν και αναφέρονται σε ενσωμάτωση, μάλλον ενδιαφέρονται πρωτίστως για την εργασιακή, παρά για την κοινωνική [9].
Επανερχόμενος, στα καθ’ ημάς, η καίρια αντίθεση της Ελλάδος με την Γερμανία είναι πως μαστίζεται από ανεργία, όχι από έλλειψη (φθηνού) εργατικού δυναμικού. Έλλειψη παρατηρείται σε προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης, λόγω του προσφάτου κύματος φυγής προς το εξωτερικό, αλλά οι αφικνούμενοι μετανάστες δεν είναι σε θέση να καλύψουν τέτοιες θέσεις, κατά κανόνα. Επομένως, πώς θα βοηθηθεί το χρεωκοπημένο ασφαλιστικό μας σύστημα, επί παραδείγματι, όταν οι μετανάστες που συσσωρεύονται εδώ δεν μπορούν να συνεισφέρουν οικονομικά, μη εργαζόμενοι;
Εν τέλει, στην Ελλάδα, καταλήγουμε να αντιμετωπίζουμε πολλαπλώς μεγεθυμένο το πρόβλημα. Αφ’ ενός, τα συνήθη ζητήματα ενσωμάτωσης των ραγδαίως αυξανομένων μεταναστών επιτείνονται από την επιλεκτική προώθηση εκ μέρους της Τουρκίας ακραιφνών μουσουλμανικών πληθυσμών, για εξυπηρέτηση των δικών της πολιτικών επιδιώξεων, αφ’ ετέρου δεν έχουμε ούτε ελάχιστη οικονομική ωφέλεια από την παρουσία τους εδώ! Εκτός εάν έχουμε αποδεχθεί έναν ρόλο κέντρου διαλογής μεταναστών για τις πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού βορρά, έναντι πενιχρών επιδοτήσεων (τις οποίες – ίσως – και να νέμονται επιτήδειοι των πάσης λογής ΜΚΟ)!
Καταλήγω, υποστηρίζοντας, πως αν δεν συνειδητοποιήσουμε την προτεραιότητα της πολιτισμικής διάστασης του μεταναστευτικού έναντι της οικονομικής, κινδυνεύουμε να έχουμε αμελητέα οφέλη, εμπρός στις αναταραχές και συγκρούσεις που έπονται. Αν η εξωτερική πληθυσμιακή τόνωση κριθεί ως απολύτως αναγκαία για την επιβίωσή μας, αυτή πρέπει να σχεδιασθεί πολύ προσεκτικά και με γνώμονα την διατήρηση της ομοιογένειας του διαβιούντος στην Ελλάδα πληθυσμού (ας διακρίνουμε επί τέλους την πολυφυλετικότητα από την πολυπολιτισμικότητα).
ΥΓ1:
Πέρα από τον προφανή σκοπό του, αυτόν της πολύπλευρης ενημέρωσης για ένα φλέγον ζήτημα, το άρθρο υπηρετεί και έναν άλλο σκοπό. Να μεταδώσει ένα μήνυμα στην ιδεοληπτική «αριστερά», ότι η άκριτη, εκ προοιμίου υπεράσπιση κάθε μεταναστευτικής δράσης δεν υπηρετεί κατ’ ανάγκην κάποια «ανθρωπιστικά» ιδεώδη, αλλά ενδεχομένως προσφέρει υπηρεσίες σε μία σύγχρονη μορφή δουλεμπορίου, προς όφελος του «μεγάλου κεφαλαίου» (κάνω σκοπίμως χρήση της δικής τους φρασεολογίας)!
ΥΓ2:
Επειδή από πολλούς προβάλλεται ως παράδειγμα επιτυχημένης ενσωμάτωσης προς μίμηση η οικογένεια Αντετοκούμπο, να υπομνήσω, απλώς, ότι η οικογένεια αυτή είχε ασπασθεί προηγουμένως την Ορθοδοξία. Επομένως, ήταν εξ αρχής δική τους επιλογή να ακολουθήσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής, δεν απαίτησαν να επιβάλλουν σε εμάς την κατάργηση της χοιροφαγίας!
ΥΓ3:
Εύχομαι κάποτε να συζητηθούν με υπευθυνότητα οι σοβαρές πτυχές του μεταναστευτικού και στο κοινοβούλιο, αντί των παντελώς ανοήτων, τυποποιημένων ρητορειών φθηνού εντυπωσιασμού…
Παραπομπές:
[1] https://www.un.org/press/en/2000/20000317.dev2234.doc.html
[2] UN Secretariat – Department of Economic and Social Affairs – Population Division
«Replacement Migration: Is it a solution to declining and ageing populations?»
https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/ageing/replacement-migration.asp
[3] University of Strathclyde, Glasgow – Strathclyde Business School – Department of Economics
«The Macroeconomic Impacts of Projected Population Changes in Greece», Nikos Pappas, 2013
https://www.strath.ac.uk/business/economics/research/doctoralawards/
[4] University of Strathclyde, Glasgow – Department of Economics
Discussion Papers in Economics, «Can migrants save Greece from ageing?», Nikos Pappas
[5] «The clash of civilizations?», Samuel P. Huntington, Foreign Affairs (Volume 72 – Number 3), Summer 1993
http://www.guillaumenicaise.com/wp-content/uploads/2013/10/huntington_clash-of-civlizations.pdf
[6] https://bdi.eu/der-bdi/organisation/praesidium/
[7] Εφημερίδα «Το Βήμα», 23/12/2014
[8] Εφημερίδα «Καθημερινή», 19/05/2015
[9] Εφημερίδα «Ναυτεμπορική», 08/09/2015
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία” την Κυριακή 17.11.19
Για τον ΟΗΕ, ο πλανήτης είναι μία απέραντη σκακιέρα, στην οποία μετακινεί τα πιόνια όπως θέλει. Πατρίδες, έθνη, πολιτισμικές ταυτότητες/ιδιαιτερότητες κλπ. είναι ανύπαρκτα γι αυτόν. Είναι οι προθέσεις του αγαθές, ή εξυπηρετούν κάποια συμφέροντα κι αν ναι, ποια; Όπως και να έχει το πράγμα, η ανάμειξη τού ΟΗΕ στα τής χώρας μου και τής ίδιας τής ζωής μου τελικά, με βρίσκει κάθετα αντίθετο.