Δεν έχουν περάσει παρά λίγοι μήνες από τότε που κυριαρχούσε στην ελληνική αμυντική επικαιρότητα το θέμα της εξασφάλισης μεταχειρισμένων φρεγατών κλάσης Karel Doorman “M”, από την Ολλανδία και του Βελγίου.
Παρά τις εργώδεις προσπάθειες του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, η προσπάθεια δεν στέφθηκε από επιτυχία. Σήμερα, αποδεικνύεται ότι η κατάσταση που βιώνει η ανθρωπότητα στην Ουκρανία, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο και στην προσπάθεια επανεξοπλισμού του ελληνικού Στόλου, περιπλέκοντας τους σχεδιασμούς.
Πληροφορίες και δεδομένα εκείνης της περιόδου αποκτούν εκ των υστέρων νέα διάσταση και φωτίζουν εκ νέου μια τότε θολή εικόνα. Ας τα θυμηθούμε. Ενώ οι Ολλανδοί δεν είχαν αρνητική στάση στο θέμα της παραχώρησης των “M”, καθώς συμμετείχαν με ανταγωνιστική πρόταση στη διαδικασία επιλογής της νέας φρεγάτας για το Πολεμικό Ναυτικό, η υπόθεση δεν προχώρησε. Επελέγη τελικά η γαλλική Belh@rra της Group Naval.
Η Ολλανδία πλέον συμμετέχει με επίσης ανταγωνιστική πρόταση στη διαδικασία επιλογής νέας κορβέτας, αλλά και του αναδόχου που θα εκτελέσει πρόγραμμα αναβάθμισης των υφισταμένων φρεγατών MEKO 200HN. Τα δυο τελευταία προγράμματα πιθανότατα θα ανατεθούν σε μία εταιρία. Στο δε πρόγραμμα αναβάθμισης θα επανέλθουμε, διότι έχει κατεξοχήν επηρεαστεί από την κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη.
Οι Ολλανδοί είχαν ενημερώσει το Πολεμικό Ναυτικό ότι οι φρεγάτες θα ήταν αποδεσμεύσιμες μετά το 2026, ενώ οι Έλληνες ναύαρχοι επιθυμούσαν την ει δυνατόν άμεση απόκτηση μεταχειρισμένων πολεμικών πλοίων ως «ενδιάμεση λύση» για την ενίσχυση του στόλου. Δηλαδή, μέχρι την άφιξη και επιχειρησιακή ένταξη των πρώτων φρεγατών Belh@rra.
Αιτιολογία της μη αποδέσμευσης νωρίτερα, ήταν οι ανειλημμένες υποχρεώσεις του ολλανδικού Ναυτικού στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Τα ίδια ισχύουν και για το βελγικό Ναυτικό που διαθέτει άλλες δύο φρεγάτες του τύπου. Την εποχή εκείνη, αξιόπιστες συμμαχικές πηγές είχαν υπομνήσει ότι «τα επόμενα δύο χρόνια είναι εξαιρετικά επίφοβα για τις σχέσεις της Συμμαχίας με τη Ρωσία». Στη συνέχεια καταγράφηκαν και σχετικές δηλώσεις, κυρίως από Βρετανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους.
Εκ των υστέρων και εκ του αποτελέσματος, είναι λογικό να εικάσει κανείς πως ήξεραν πολύ καλά τι έλεγαν. Η εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014 είχε ανοίξει ένα νέο πολύ επικίνδυνο κεφάλαιο στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας. Στην ουσία, αυτή η κατάσταση αποτελούσε την έναρξη της αποκαλούμενης πλέον μετά-μεταψυχροπολεμικής περιόδου ή αλλιώς νεοψυχροπολεμικής περιόδου στον στρατηγικό ανταγωνισμό Ανατολής-Δύσης.
- ΟΙ ΜΥΗΜΕΝΟΙ ΗΞΕΡΑΝ ΓΙΑΤΙ ΕΒΛΕΠΑΝ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΡΟΣ ΤΗ ΡΩΣΙΑ
Όσο κι αν εμφανίζονται έκπληκτοι πολλοί για την τροπή των γεγονότων, μετά την Κριμαία τέθηκε σε κίνηση ένας μηχανισμός στρατιωτικής εξισορρόπησης επί του εδάφους, καθώς η επικρατούσα εκτίμηση ήταν ότι η Ρωσία δεν θα σταματήσει στην Κριμαία. Ήταν θέμα χρόνου προτού επιχειρήσει να ενσωματώσει και τις περιοχές των Ρωσόφωνων του Ντονμπάς. Ωστόσο, οι επιλογές τις Δύσης, από τη στιγμή που για διάφορους λόγους είχε αποκλειστεί το σενάριο αναζήτησης μιας νέας ισορροπίας διά της διπλωματίας, είτε «κλείδωσαν» είτε επέσπευσαν τη σύγκρουση.
Έκτοτε, εκτιμήσεις ειδικών έκαναν λόγο για μια καλοστημένη παγίδα στη Ρωσία να εμπλακεί σε μια σύγκρουση στην Ουκρανία, με την προσδοκία να αποδειχθεί «ρωσικό Βιετνάμ», ή καλύτερα, μια επανάληψη του προηγουμένου της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν, η οποία θεωρείται και εκ των αιτιών που οδήγησαν στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Παρότι τη σήμερον ημέρα τέτοιες κουβέντες δεν είναι πολιτικώς ορθές, ο υπαινιγμός είναι σαφής με ό,τι αυτό υπονοεί για την ουκρανική ηγεσία και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι προσωπικά. Στην «καμπούρα» της Ουκρανίας και των κατοίκων της, εξελίσσεται ένα γεωστρατηγικό παίγνιο με στόχο τον περιορισμό της Ρωσίας. Υπό την ηγεσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, που έχει στοχοποιηθεί προσωπικά, η Ρωσία άρχιζε να λαμβάνει χαρακτηριστικά όπως αυτά της ΕΣΣΔ.
Κι αν είναι η Δύση να εμπλακεί σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, καλό θα ήταν γι’ αυτήν να επισημοποιηθεί η έναρξή του με τους χειρότερους δυνατούς όρους για τον Ρώσο ηγέτη, τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό. Οικονομική πίεση, εσωτερική αποσταθεροποίηση κ.λπ. Οι ναυτικές δυνάμεις της Συμμαχίας στη βόρεια Ευρώπη, έχουν κομβικό ρόλο στον «αποκλεισμό» της Ρωσίας από τη θάλασσα, το οποίο προφανώς εξυπηρετεί την ασφάλεια των ΗΠΑ που περιορίζουν τη σύγκρουση στο ευρωπαϊκό γήπεδο.
Σε μια τέτοια κατάσταση, για την οποία ήταν ενήμερες οι μυστικές υπηρεσίες κομβικών δυτικών χωρών, της ολλανδικής συμπεριλαμβανομένης, ο αγώνας του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού για την απόκτηση των μεταχειρισμένων φρεγατών ήταν εξ αρχής καταδικασμένος. Αυτό οδήγησε σε επιπλοκές στον ορθολογικό σχεδιασμό για την ανανέωση του στόλου, με τα διαθέσιμα κονδύλια, τα οποία ήταν εξ ορισμού ανεπαρκή, παρά τα 15 σχεδόν χρόνια παραμέλησης.
Παρά ταύτα, πρόσωπα που σχολιάζουν τις διεθνείς σχέσεις και την ασφάλεια της χώρας και τυγχάνουν υπερπροβολής στην Τουρκία, εξακολουθούσαν να θεωρούν… πρόκληση προς την Άγκυρα την πρόθεση αντικατάστασης ελληνικών πολεμικών πλοίων που οδεύουν ολοταχώς για να κλείσουν μισό αιώνα ζωής. Απλή ανοησία επικίνδυνη για την εθνική ασφάλεια, ή άλλη ατζέντα εκ μέρους τους;
Η μη εξασφάλιση πλοίων «ενδιάμεσης λύσης» και ο εκτροχιασμός της κατάστασης ασφαλείας σφράγισαν τη μοίρα των φρεγατών MEKO 200HN. Η πλάστιγγα γέρνει υπέρ του έστω υπερβολικά καθυστερημένου «εκσυγχρονισμού μέσης ζωής» (mid-life upgrade). Η απόσυρση των ολλανδικών φρεγατών Kortenaer “S” έχει προτεραιότητα, καθώς είναι γηραιότερες. Αυτές θα αντικαθιστούσαν οι “M”.
Τώρα, για να αποσυρθούν, θα πρέπει να καθυστερήσει η απόσυρση των πιο «ηλικιωμένων» εκ των MEKO 200HN. Άρα πρέπει να εκσυγχρονιστούν. Εδώ υπάρχει όμως ένα ρίσκο: Όταν ξεκινήσει η προσπάθεια της αναβάθμισης και «ανοιχτούν» τα καράβια, ποιος μπορεί να διαβεβαιώσει ότι η ηλικία τους δεν έχει δημιουργήσει κι άλλα προβλήματα, κοστοβόρα ως προς την αποκατάσταση, που θα επηρεάσουν το ύψος των κονδυλίων που θα απαιτηθούν για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού; Η εξίσωση είναι δύσκολη.
- Η “ΚΑΥΤΗ ΠΑΤΑΤΑ” ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ
Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες, το Πολεμικό Ναυτικό καλείται να πετύχει μια για πολλούς ανέφικτη ισορροπία ανάμεσα σε δύο βασικές επιχειρησιακές επιθυμίες: Η πρώτη είναι το να διαθέτει «πλώρες». Δηλαδή αριθμό κύριων μονάδων επιφανείας πολύ κοντά στις προβλέψεις της Δομής Δυνάμεων. Όσο το δυνατόν περισσότερα ετοιμοπόλεμα πλοία. Η δεύτερη, να αποκτήσει καινούργια πλοία, κάτι το οποίο σταδιακά θα θεραπεύσει τα προβλήματα υποστήριξης και συνολικότερης γήρανσης του στόλου.
Όταν όμως τα κονδύλια είναι συγκεκριμένα, το δίλημμα είναι, περισσότερα πλοία ή λιγότερα και άρτια εξοπλισμένα; Χαρακτηριστικό είναι το πρόβλημα με τα 2 δισ. ευρώ που θα δαπανήσει η Ελλάδα για να αποκτήσει νέες κορβέτες και να εκσυγχρονίσει τις τέσσερις MEKO 200HN. Όποιος θεωρεί ότι γνωρίζει την ιδανική «συνταγή», θα δοκίμαζε τεράστια έκπληξη όταν λάμβανε γνώση του αριθμού των κριτηρίων και παραμέτρων, μαζί με τη βαρύτητά τους, βάσει των οποίων θα ληφθεί η τελική απόφαση.
Οι νέες κορβέτες έχουν το εκτόπισμα σχεδόν των MEKO. Θα φέρουν πιο σύγχρονα συστήματα και βλήματα. Τι θα γίνει όμως μέχρι να τις παραλάβουμε και να τις εντάξουμε επιχειρησιακά; Κάπου εκεί τα υπάρχοντα σκάφη καθίστανται πολύτιμα. Παρά τα προβλήματα της παλαιότητας και της μη διάθεσης κονδυλίων ορθολογικής και έγκαιρης διαχείρισης της ηλικίας τους, το προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού «τα παίζει στα δάχτυλα».
Στη δύσκολη στιγμή θα αποτελέσει θανατηφόρο πονοκέφαλο για το τουρκικό Επιτελείο. Οι Τούρκοι το ξέρουν. Οπότε αυτό γεννά αποτροπή. Εξασφαλίζει την ειρήνη, ή μάλλον το «μη πόλεμος» που θα έλεγε και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Κι αυτές οι αρετές σήμερα είναι πιο πολύτιμες από ποτέ. Το να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα με τα περιορισμένα κονδύλια που υπάρχουν (σ.σ. όσο υπάρχουν…) είναι κρίσιμο.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε καθοριστικά την τύχη του Πολεμικού Ναυτικού, που αγωνίζεται να λύσει την πιο δύσκολη εξίσωση με κλάσμα όσων κονδυλίων έπρεπε να διατεθούν…
*(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)
Του ΖΑΧΑΡΙΑ ΜΙΧΑ*, Defence Point
