ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ “Ταξιδεύοντας στην Εποχή του Ανθρώπου. Η Ζωή στην Ανθρωπόκαινο”
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΓΕΡΜΑΝΟΣ
ἡ φύσις μηθὲν μήτε ἀτελὲς ποιεῖ μήτε μάτην.
Αριστοτέλης, Πολιτικά 1256b20
Η φύση δεν κάνει τίποτα ούτε ατελές ούτε μάταιο.
Το βιβλίο ξεκινά με τη φράση “ἡ φύσις μηθὲν μήτε ἀτελὲς ποιεῖ μήτε μάτην» (Η φύση δεν κάνει τίποτα ούτε ατελές ούτε μάταιο), παρμένει από τα Πολιτικά 1256b20 του Αριστοτέλη, προσδίδοντας την πρόθεση του συγγραφέα, την αναμόχλευση της ζωής και των φαινομένουν που τη διέπουν, και τη συγκρότησή της μέσα στη φύση και την κοινωνία των ανθρώπων (Πολιτισμό, πολιτεία, πόλις, νόμοι, ήθη, έθιμα, επιστήμη, παραδόσεις, θρησκεία κ.ά.).
Αναπτύσσει έναν άλλο λόγο, τον λόγο που αντιλαμβάνεται μέσα από τη μελέτη και την ερμηνεία των φαινομένων της ζωής και τις αντιλήψεις της ανθρωπότητας στον εκάστοτε χώρο και χρόνο.
Μετά από μεγάλες περιόδους βεβαιότητας της ανθρωπότητας σε θεσμούς, όργανα και προσωπικότητες, περάσαμε στην περίοδο που διανύουμε όπου εμφανίζονται έντονες αμφισβητήσεις, ανησυχίες και αβεβαιότητες. Αμφισβητήσεις και ανησυχίες για το είναι και το γίγνεσθαι, για τη ζωή, τον πλανήτη, τις κλιματικές μεταβολές και αλλαγές, τον διαρκώς ογκούμενο υπερπληθυσμό, την καθημερινότητα. Φαίνεται ότι ο παγκοσμιοποιημένος πλανήτης και οι καθομολογούμενες σταθερότερες συνθήκες της ανθρώπινης ευμάρειας πυροδοτούν ένα ασταθέστερο ψυχολογικό προφίλ, σε ένα ευθραστότερο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Προβληματίζεται ο συγγραφέας και τολμά, να αναμοχλεύει ιστορία και επιστήμη, κοινωνία, παραδόσεις και δρώμενα.
Με γοργό ρυθμό, στρωτό, κοφτό και ιδιαίτερο ύφος, ξεκαθαρίζει με εύληπτο τρόπο έννοιες που φαίνονται απόμακρες στον μέσο αναγνώστη. Η ίδια η Βιολογία, δεσπόζουσα σήμερα επιστήμη, φαίνεται απόμακρη γιατί, όπως διατρέχεται σε όλο το αφήγημα η επιστήμη της ζωής “είναι δύσκολο και όχι εύκολα προσπελάσιμο να μιλάς για τη ζωή όντας ζών, να είσαι δηλαδή ταυτόχρονα εξωτερικός και εσωτερικός παρατηρητής της ίδιας σου της ζωής, των δομών και των λειτουργιών, των φαινομένων που ορίζονται ως ζωή μέσα σε ένα ορισμένο περιβάλλον”.
Η ζωή είναι ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι που ξεκίνησε δισεκατομμύρια χρόνια πριν και συνεχίζεται στην εποχή του ανθρώπου, την Ανθρωπόκαινο Εποχή, όπως θέλει να την ονομάσει o άνθρωπος, θέτοντας τον εαυτό του πρωταγωνιστή των εξελίξεων στον πλανήτη και στη ζωή, θεωρώντας τον ως τον σπουδαιότερο γεωλογικό παράγοντα των τελευταίων Γεωλογικών Αιώνων.
Θα ταξιδέψουμε χρόνια πίσω, πιο μπροστά από τότε που πρωτοεμφανίσθηκε ο άνθρωπος στη Γη και μετά την εμφάνισή του και την κυριαρχία του. Θα αναλύσουμε αποτυπώματα και αντιλήψεις παλαιών και σύγχρονων πολιτισμών, έχοντας ως γνώμονα τις φιλοσοφικές, επιστημονικές, τεχνολογικές και πολιτικές αναζητήσεις καθώς και τον αντίκτυπό τους στην κοινωνία του τότε και του σήμερα. Ζητούμενο είναι να δώσουμε απαντήσεις σε μικρά ή μεγάλα ερωτήματα που αφορούν τη δυναμική του πλανήτη, τη ζωή και τα φαινόμενά της.
Πού και πώς αποτυπώνεται το πέρασμα του χρόνου στο Σύμπαν, στη Γη, στη Ζωή; Γιατί η ζωή είναι τόσο πολύπλοκη; Είναι τα πάντα δημιουργήματα ενός υπέρτατου Θεού, ή η τύχη “παίζει ζάρια”; Είμαστε δέσμιοι των γονιδίων και της κληρονομικότητας; Είναι ο καθένας μας μοναδικός; Ποιοί παράγοντες διαμορφώνουν την ιδιαιτερότητά μας; Τί είναι η “οριζόντια κληρονομικότητα”; Πού και πόσο διαφέρουμε από τον χιμπατζή; Μπορούμε να ξαναγίνουμε νέοι; Τί στιγματίζει ο “κοινωνικός δαρβινισμός”; Μπορεί να συνδυασθεί η Βίβλος με τους Γεωλογικούς Αιώνες και την Εξέλιξη της Ζωής; Τί ρόλο παίζει το περιβάλλον, στενό ή ευρύ, στη διαμόρφωση και την εκδήλωση της ζωής; Είναι οι φυσικοί πόροι ατελείωτοι; Τί είναι η κλιματική αλλαγή; Τί είναι ο Κόκκινος Κατάλογος; Μπορεί ο λύκος να γίνει συνεργάτης του ανθρώπου; Είναι ο άνθρωπος “γεωλογικός παράγοντας”; Τί είναι η “Ανθρωπόκαινος Εποχή”; Μπορούμε να διαμορφώσουμε το μέλλον μας;
Είναι κάποια από τα ερωτήματα που περιμένουν απαντήσεις μέσα από τις σελίδες του βιβλίου.
Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που δεν εφησυχάζει, που σκέπτεται, που νοιάζεται για την ύπαρξη και τη συνύπαρξη, τη ζωή και τη συνέχειά της, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, τις πεποιθήσεις και το επάγγελμα.
Σημεία Προσοχής:
- το 1ο Κεφάλαιο (τίθονται οι βασικοί άξονες του βιβλίου).
- Ο πίνακας περιεχομένων – Τα περιεχόμενα (δίνουν μια καλή περιγραφή του βιβλίου)
- Οι εικόνες στην αρχή κάθε κεφαλαίου (εκτός του 12ου) φιλοτεχνήθηκαν από τη σκιτσογράφο Ειρήνη Σκούρα, δίνοντας μία “περίληψη” του κάθε κεφαλαίου.
- Θεώρηση της ζωής ως συμβίωση ιδιαίτερων και διαφορετικών μορφών και εκφράσεων, από την εμφάνιση των πρώτων, αρχαίγονων μορφών της μέχρι σήμερα, τη μεγαλύτερη πολυπλοκότητα που αντιμετώπισε ποτέ ο ανθρώπινος νους.
- Τα τελευταία κεφάλαια είναι κατά το πλείστον κοινωνιολογικά και πολιτικά, με γνώμονα πάντα τα φαινόμενα που διέπουν τη ζωή: τις διαρκείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ του γενοτύπου (τι είναι γραμμένο στο DNA), των παραγόντων του εκάστοτε μικρο και μακρο περιβάλλοντος και την εφάνιση του φαινοτύπου.
……………………….
Από την απλή του μεριά, το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα ως ένα αφήγημα ενός ταξιδιού, την πορεία της ανθρωπότητας μέσα στους αιώνες, και τον προβληματισμό της για το μέλλον, μέσα από τις δικές τη αντιξοότητες.
*Ο Ζαχαρίας Σκούρας είναι καθηγητής Γενετικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
