Γράφει ο Παντελής Σαββίδης
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συνομιλεί με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους, στην Άγκυρα (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΥΠΕΞ/ΧΑΡΗΣ ΑΚΡΙΒΙΑΔΗΣ)
Μετά τη δικαιολογημένη ικανοποίηση της ελληνικής κοινής γνώμης από την αντίδραση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στην πρόκληση Τσαβούσογλου, θα πρέπει να αρχίσουμε να «διαβάζουμε» το τοπίο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Υπάρχουν νέα δεδομένα και τι μπορεί να εξαχθεί από την επίσκεψη;
1. Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει επίσημη ελληνική αντίδραση –και μάλιστα έντονη– στη φωλιά του κούκου. Έφθασε στο αμήν το υπουργείο Εξωτερικών; Αποτελεί τομή στην μέχρι τώρα πορεία των ελληνοτουρκικών; Θα διαμορφωθεί μια νέα πολιτική; Υποστηρίχθηκε από τον διεθνή παράγοντα; Υπάρχει εσωτερικό ακροατήριο;
2. Οι πληροφορίες που διαρρέουν υποστηρίζουν πως ο κ. Δένδιας κατά την συνάντησή του με τον κ. Μητσοτάκη πριν την πραγματοποίηση της επίσκεψης πήρε εντολή να διατυπώσει, εν συντομία, τις ελληνικές θέσεις και αν προκληθεί να απαντήσει. Έτσι και έγινε. Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν τη διαρροή αυτή ως προσπάθεια του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος να αποδοθούν στον πρωθυπουργό τα οφέλη από την θετική αντίδραση της κοινής γνώμης. Το ζήτημα για τους περισσότερους Έλληνες δεν είναι ποιος θα εισπράξει τα κέρδη, αλλά αν η αντίδραση Δένδια ήταν προγραμματισμένη, υπολογισμένη και συντονισμένη. Φαίνεται πως ήταν. Διαφορετικά, η εν θερμώ αντίδραση σε τέτοιες περιπτώσεις ενέχει κινδύνους.
3. Για την κλασική προσέγγιση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η αντίδραση της Τουρκίας την επόμενη ημέρα ήταν ήπια. Βεβαίως, θα πρέπει να περιμένουμε και το επόμενο διάστημα αλλά δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις η Τουρκία να σκληρύνει τη στάση της. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που δεν συντρέχουν; Είναι διαχειρίσιμη η επόμενη ημέρα; Η απάντηση είναι «ναι». Και να γιατί:
- Ο ίδιος ο Ερντογάν βρίσκεται σε μια πτώση της δημοφιλίας του, κάτι που τον ανησυχεί ιδιαιτέρως. Και δεν φαίνεται να ανακάμπτει ούτε με προκλήσεις προς την Ελλάδα. Αυτό το κεφάλαιο αναλώθηκε. Ο Ερντογάν πρέπει να κερδίσει πάση θυσία τις επερχόμενες εκλογές για να σώσει την ίδια τη ζωή του όχι την παραμονή του στο πολιτικό προσκήνιο. Κάτι τέτοιο δεν θεωρείται, πλέον, βέβαιο. Αυτή η αβεβαιότητα τον κάνει να αναζητά εναλλακτικές λύσεις καθώς, ούτε την οικονομία του ελέγχει, ούτε τις εξελίξεις στον διεθνή περίγυρό του.
- Η νέα αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει επικοινωνήσει, ακόμη, με τον Τούρκο πρόεδρο και αυτό επιτείνει την αγωνία του. Ιστορικά η Τουρκία και τελευταία ο Ερντογάν, δεν έκαναν κινήσεις χωρίς την έγκριση των Δυνάμεων. Ο Ερντογάν μπορεί να δείχνει πως κινήθηκε αυτόνομα στη Συρία, τη Λιβύη ή το Καραμπάχ αλλά πάντοτε έπαιρνε έγκριση. Η έλλειψη επικοινωνίας του Ερντογάν με τις ΗΠΑ καθιστά προβληματική οποιαδήποτε βίαιη αντίδραση κατά της Ελλάδας. Αυτό δεν σημαίνει πως οι τουρκικές προκλήσεις θα σταματήσουν. Αλλά αυτές που έχουν γίνει business as usual.
- Το Ουκρανικό ενώ κινδυνεύει να φέρει σε ρήξη τη σχέση Πούτιν-Ερντογάν, δεν φαίνεται να προσφέρει στην Τουρκία τα ανταλλάγματα που θα ζητούσε για να ικανοποιήσει τη Δύση. Και τα ανταλλάγματα αυτά μπορεί να ήταν αρνητικά και για την Ελλάδα. Όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις στην Ουκρανία πιστεύουν πως πόλεμος με τη Ρωσία δεν θα γίνει. Και πως εν τέλει, η αμερικανική επιθυμία να ενταχθεί η Ουκρανία στο NATO θα ικανοποιηθεί. Ο τουρκικός παράγων δεν διαδραματίζει κανέναν ρόλο στην εξίσωση. Αντιθέτως, οι θέσεις της Άγκυρας στο Ουκρανικό θα δυσχεράνουν τις σχέσεις της με την Μόσχα.
- Η προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας προς όλους τους γείτονές της την έχει απομονώσει από τον περίγυρό της. Η Άγκυρα κάνει προσπάθειες να αποκαταστήσει σχέσεις στην περιοχή που, προς το παρόν, δεν φαίνεται να αποδίδουν. Εφηύρε την ιδέα της Διάσκεψης Ανατολικής Μεσογείου στην οποία θέλει να εντάξει και τα κατεχόμενα αλλά δεν φαίνεται να προχωρά. Προφανώς και δεν συμφέρει στην Ελλάδα μια τέτοια εξέλιξη. Αλλά δεν φαίνεται να έχει και προοπτική.
- Οποιαδήποτε κλιμάκωση της έντασης σε στρατιωτικό επίπεδο θα την φέρει αντιμέτωπη, ακόμη, και με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την φιλικά διακείμενη προς την Άγκυρα Άνγκελα Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος όσο και να θέλει να κάνει τα στραβά μάτια απέναντι στην Τουρκία, δεν θα μπορέσει να λειάνει όλες τις γωνίες. Τόσο, μάλλον, όσο η δημοφιλία της ίδιας και του κόμματός της πέφτει στη Γερμανία και αναδεικνύονται ως σημαντική πολιτική παρουσία οι «Πράσινοι» οι οποίοι έχουν κριτική στάση απέναντι στον Ερντογάν και την πολιτική του.
4. Το επόμενο ερώτημα που θα ήθελα να θέσω είναι γιατί ο Ερντογάν ζήτησε να δει τον Δένδια. Η εκτίμηση για προετοιμασία μιας συνάντησής του με τον Μητσοτάκη είναι αδύναμη. Αλλού διεκπεραιώνονται τέτοιες διαδικασίες. Περισσότερο πειστική είναι η εξήγηση ότι θα ήθελε να δείξει, σε συμβολικό επίπεδο, ότι δέχεται όλους τους πολιτικούς και ηγέτες της περιοχής εν είδει κυρίαρχου. Δεν αποκλείεται, όμως, ο κ. Δένδιας να του μετέφερε και κάτι από τις ΗΠΑ. Υπενθυμίζω πως πριν την πραγματοποίηση της επίσκεψής του στην Άγκυρα ο Έλληνας ΥΠΕΞ είδε και τον Αμερικανό πρέσβη. Εντάξει, πήρε έγκριση για τα δικά του αλλά κανείς δεν αποκλείει να μετέφερε και κάτι στον Ερντογάν.
5. Από εμπειρίες μου σε συναντήσεις σαν και αυτές του κ. Δένδια στην Άγκυρα, εφαρμοζόταν η τακτική της προσεκτικής προετοιμασίας τους. Οι δύο υπουργοί –και οι αντιπροσωπείες τους– γνώριζαν εκ των προτέρων τι θα πει ο καθένας. Όλο το τελετουργικό της κοινής συνέντευξης Τύπου ήταν προκαθορισμένο. Μου προκαλεί εντύπωση πως σε μια τόσο κρίσιμη συνάντηση αυτό αφέθηκε στην τύχη. Εκτός και αν…
6. Εκτός και αν υπάρχει μια ευρύτερη συνεννόηση.
7. Το κρισιμότερο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής που αντιμετωπίζει η Ελλάδα (και η Κύπρος) αυτό το διάστημα είναι η Πενταμερής που θα συγκληθεί στη Γενεύη στις 27 και 28 Απριλίου. Αναφερόμενος στο θέμα, στην Άγκυρα, ο κ. Δένδιας μίλησε για Διζωνική-Δικοινοτική Ομοσπονδία. Αλλά η Διζωνική-Δικοινοτική Ομοσπονδία όπως έχει εξελιχθεί η ιδέα ως σήμερα μπορεί να είναι χειρότερη και από διχοτόμηση. Ας περιμένουμε να δούμε μήπως όσα συνέβησαν στην Άγκυρα είναι μέρος μιας καλοστημένης διαδικασίας. Εκείνο που καθησυχάζει στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι λόγω στο Κυπριακό έχει και ο κυπριακός λαός. Του οποίου η εμπιστοσύνη στην Αθήνα βρίσκεται στο ναδίρ.
Το Καστελλόριζο και η τύχη του ως προς τα δικαιώματά του σε ΑΟΖ είναι ένα άλλο ζητούμενο. Η Τουρκία επιχειρεί την απομόνωσή του από το ευρύτερο σύμπλεγμα στο οποίο ανήκει. Δυστυχώς, υπάρχουν φωνές στην Αθήνα που υποστηρίζουν τα ίδια.
8. Και κάτι προσωπικό. Σε σχόλιά μου στο διαδίκτυο είχα επισημάνει πως δεν ήταν ο υπουργός Εξωτερικών το κατάλληλο θεσμικό πρόσωπο να αντιπαρατεθεί τόσο έντονα με την Τουρκία και πως έπρεπε να διαφυλαχθεί ως προσωπικότητα για άλλους ρόλους που αρμόζουν περισσότερο στο ΥΠΕΞ. Δέχθηκα έντονη κριτική. Δεν αναιρώ τη θέση μου. Αλλά υπάρχει ένα δόγμα που λέει: αλήθεια είναι ό,τι πιστεύουν οι πολλοί. Εντάξει, αυτό μπορεί να είναι η αλήθεια. Αλλά υπάρχει και η προσωπική αλήθεια. Εύχομαι να δικαιωθούν οι πολλοί.
Ο κύριος Σαββίδης έθεσε όπως πάντα νηφάλια όλες τις παραμέτρους της ελληνοτουρκικής συναντήσεως, ενταγμένες στο ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον. Οι προβληματισμοί του για το ενδεχόμενο η συνάντηση να έχει και κρυφές πτυχές, σε συνεννόηση των δύο πλευρών, είναι βάσιμοι. Μόνη ένσταση- απορία που προκύπτει από το σχόλιο του, είναι ότι θεωρεί πιθανότερο το ενδεχόμενο η Ουκρανία να ενταχθεί τελικά στο ΝΑΤΟ, παρά το γεγονός ότι η Ρωσσία θεωρεί την ένταξη κόκκινη γραμμή. Χρήσιμο θα ήταν άν ανέλυε περισσότερο τους λόγους που συνηγορούν στην παραπάνω άποψη.
Δεν υποστηρίζω την άποψη με φανατισμό. Ενδέχεται να μην θέλει ούτε το ΝΑΤΟ την ενταξή της στη συμμαχία. Φαντάζεστε το ΝΑΤΟ να έχει στους κόλπους ου μια χώρα που συνορεύει με τη ρωσία και να ζητά συχνά την εφαρμογή του άρθρου 5;
Είναι απολύτως κατανοητό ότι δέν υπάρχει δογματισμός στην τοποθέτησή σας. Απλώς απ΄ότι υπαινίσεσθε, οι πιθανότητες της εντάξεως φαίνεται να είναι περισσότερες. Εκεί είναι η ένστασή μου. Πρόκειται για ένα αδελφό έθνος των Ρώσων,χρόνια ενταγμένο είτε στην τσαρική Ρωσία, είτε στην ΕΣΣΔ.Υπάρχει βέβαια το δυτικό τμήμα της που μέχρι το 1918 ανήκε στην Αυστροουγγαρία και στο Μεσοπόλεμο στην Πολωνία, (τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του). Αυτοί άν και Σλαύοι έχουν ισχυρούς πολιτιστικούς δεσμούς με την Κεντρική Ευρώπη, όπου άλλωστε και ανήκουν γεωγραφικά και ισχυρά αντιρωσικά αισθήματα όπως οι Πολωνοί. Όμως είναι δίπλα σε μιά μεγάλη δύναμη όπως η Ρωσία που τουλάχιστον θέλει να κάνει κουμάντο στη γειτονιά της. Γι αυτό οι πιθανότητες να υποχωρήσουν οι ΗΠΑ είναι περισσότερες. Το ανάλογο (υποχώρηση) έπραξε και η ΕΣΣΔ το 1962 στην κρίση των πυραύλων της Κούβας, μιά και η Κούβα είναι στην αυλή των ΗΠΑ, όπως η Ουκρανία στην αυλή της Ρωσίας.
Κατά την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν στην Ελλάδα το 2017, το κλίμα στο προεδρικό μέγαρο ήταν βαρύ. Οι κύριοι Ερντογάν και Παυλόπουλος, είχαν ένα έντονο διάλογο, που συνεχίστηκε με μία εκτός πρωτοκόλλου συζήτηση, περί διεθνούς δικαίου. Στη συνάντηση του κ Ερντογάν, με τον πρωθυπουργό κ Τσίπρα, ο τελευταίος λειτούργησε πυροσβεστικά. Η αντιπολίτευση τότε, στην κριτική που άσκησε, έθεσε το θέμα, της ανεπαρκούς προετοιμασίας της επίσκεψης.
Πράγματι, οι επισκέψεις δεν γίνονται, για να πετύχουν;
Κατά την επίσκεψη του κ Δένδια στην Τουρκία, που είχε ως σκοπό την επαναπροσέγγιση, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, με τον κ Τσαβούσογλου, η αίσθηση προμνησίας (déjà vu), ήταν έντονη.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι περισσότεροι έγραψαν, «πρώτη φορά αισθάνθηκα υπερήφανος, για Έλληνα πολιτικό, με τον τρόπο που στάθηκε απέναντι στους Τούρκους, μέσα στην ίδια την Τουρκία», ή «δεν είναι τυχαία, μέσα στους τρεις δημοφιλέστερους υπουργούς της κυβέρνησης». Τα ΜΜΕ μας πληροφόρησαν, πως ο κ Δένδιας, ήταν σε συνεννόηση με τον κ πρωθυπουργό, ώστε να απαντήσει σε περίπτωση, που τον προκαλούσε ο κ Τσαβούσογλου. Το φάντασμα της κα Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, φαίνεται πως στοίχειωνε, τις σκέψεις της ελληνικής κυβέρνησης.
Για εκείνους, που δεν αισθάνθηκαν περήφανοι, από την παρουσία του κ Δένδια αλλά προβληματισμένοι, γεννήθηκαν κάποια ερωτήματα. Πόσο καλά ήταν προετοιμασμένη, η επίσκεψη; H κυβέρνηση του κ Τσίπρα, ήταν υπεύθυνη για το φιάσκο του 2017, ενώ η σημερινή όχι; Η ΝΔ πότε έχει δίκιο, όταν καταθέτουν στεφάνια οι αρχηγοί της, στο μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ ή όταν ηθικολογεί στους Τούρκους; Η συμφωνία των Πρεσπών είναι επαίσχυντη ή ιστορική; Η εξωτερική πολιτική, γίνεται για εσωτερική κατανάλωση ή για την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών; Η εξωτερική πολιτική, έχει ως τελική στοχοθεσία, την αύξηση της δημοφιλίας ή το εθνικό συμφέρον; Είναι η κα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναξιοπρεπής;
Ελληνίδα πολιτικός, εγκάλεσε την κα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, γιατί δεν απαίτησε σεβασμό, από τον κ Ερντογάν, αναφορικά με το «σκάνδαλο του καναπέ» (sofagate). Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μητέρα εφτά παιδιών, διδάκτωρ ιατρικής, δεν είναι αξιοπρεπής… Τι έπρεπε να κάνει η κα φον ντερ Λάιεν, με ένα δύσκολο συνομιλητή, να σηκωθεί και να φύγει, λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας Ιράν – Κίνας και την ανακοίνωση της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, που θα δώσει την ευκαιρία στην Τουρκία και σε όσους είναι σύμμαχοι της, να παρακάμψουν τη Συνθήκη του Moντρέ και να αλλάξουν το καθεστώς της ρωσικής λίμνης;
Η κα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν θέλησε να χάσει την Τουρκία, δεν έβαλε τον εγωισμό της, πάνω από τα δυτικά γεωπολιτικά συμφέροντα. Είναι η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναξιοπρεπής; Ασφαλώς δεν είναι δημοφιλής.
Το 1972 ο Ρίτσαρντ Νίξον, συναντήθηκε με το Μάο Τσετούνγκ στην Κίνα. Ο Νίξον στους δημοσιογράφους ηθικολόγησε, για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα, ώστε να γίνει δημοφιλής ή ο σκοπός του ταξιδιού του, είχε…
ως στοχοθεσία, να απομακρύνει το Πεκίνο από τη Μόσχα και να θέσει τις βάσεις, για το τέλος του ψυχρού πολέμου;
Ο Νίξον δεν ήταν δημοφιλής, ασφαλώς όμως ήταν Στρατηγιστής.
“Η κα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν θέλησε να χάσει την Τουρκία, δεν έβαλε τον εγωισμό της, πάνω από τα δυτικά γεωπολιτικά συμφέροντα. Είναι η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναξιοπρεπής;”
Η φον ντερ Λάιεν είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τής ποιότητος των ανθρώπων, που επιλέγονται για να ηγούνται τής ΕΕ.
Στην Ευρώπη της Φον ντερ Λάιεν
Θα αστειεύεστε βέβαια.
Φυσικά και έπρεπε να σηκωθεί να φύγει. Σε ξεφτιλίζει ένας εγωμανής ισλαμιστής δικτάκτορας (ο οποίος φυλακίζει, εξορίζει, εξαφανίζει κ.ο.κ), ο ο οποίος δεν ξέρει ούτε Αγγλικά και το καταπίνει έτσι η μανταμίτσα;
Σοβαρά μιλάτε; Διδάκτωρ ιατρικής λέτε μόνος σας.