Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια θα είναι «απόλυτη προτεραιότητα» της δεύτερης θητείας της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αυτό είναι το μήνυμα που μετέφερε η Πρόεδρος της Επιτροπής σε κάθε στάδιο της περιοδείας της στις έξι υποψήφιες χώρες, γράφει σε ανάλυσή της η γαλλική Le Point.

Από την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου έως το Σάββατο 26 Οκτωβρίου, επισκέφτηκε διαδοχικά την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Σερβία, το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο.

 Υπενθύμισε όμως σε όλους ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει απαιτητική με καθεμία από τις υποψήφιες χώρες.

Η μεγάλη είδηση ​​αυτού του τουρνουά είναι η ανακοίνωση ενός «σχεδίου ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια».

Αντί να περιμένει την πλήρη ένταξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ανοίξει σταδιακά την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά σε ορισμένους οικονομικούς τομείς των υποψηφίων χωρών, με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις και με την υποστήριξη ευρωπαϊκών επενδύσεων.

•  Τα ποσά που ανακοινώθηκαν είναι σημαντικά: 920 εκατομμύρια ευρώ για την Αλβανία, 750 εκατομμύρια για τη Βόρεια Μακεδονία, 1,5 δισεκατομμύρια για τη Σερβία, 882 εκατομμύρια για το Κοσσυφοπέδιο, 380 εκατομμύρια για το Μαυροβούνιο. Η προχρηματοδότηση έχει προγραμματιστεί από τα τέλη του 2024, η οποία κυμαίνεται από 27 εκατομμύρια ευρώ για το Μαυροβούνιο έως 110 εκατομμύρια ευρώ για τη Σερβία.

Αυτό το νέο σχέδιο προστίθεται στο επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια που ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια, το οποίο έχει ήδη καταστήσει δυνατή την κινητοποίηση σημαντικών ποσών: 1,4 δισ. ευρώ στην Αλβανία, 1,7 δισ. στη Βόρεια Μακεδονία, σχεδόν 5 δισ. στη Σερβία και πάνω από 2 δισεκατομμύρια στο Μαυροβούνιο.

Συγκεκριμένα έργα: αιολικό πάρκο, πλωτή ηλιακή μονάδα…

«Έχουμε τώρα όλα τα μέσα και τα εργαλεία για να κάνουμε τη διεύρυνση πραγματικότητα», επανέλαβε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν σε κάθε στάδιο. Ένα πρώτο συγκεκριμένο μέτρο θα είναι η ένταξη αυτών των χωρών στον ενιαίο χώρο πληρωμών σε ευρώ (Sepa) από το 2025, επιτρέποντας ταχύτερες και δωρεάν μεταφορές χρημάτων με την ΕΕ.

Οι ευρωπαϊκές επενδύσεις έχουν ήδη ως αποτέλεσμα έργα μεγάλης κλίμακας.

Στη Σερβία, το αιολικό πάρκο Kostolac θα μπορούσε να τροφοδοτήσει 45.000 νοικοκυριά.

Η Αλβανία καινοτομεί με την πρώτη πλωτή ηλιακή μονάδα παραγωγής ενέργειας στην περιοχή, στο Vau i Dejës (34.000 κάτοικοι, στα βόρεια της χώρας).

Δεν παραλείπονται οι υποδομές μεταφορών: ο εκσυγχρονισμός της σιδηροδρομικής γραμμής Βελιγραδίου-Νις στη Σερβία, η ανάπτυξη των σιδηροδρομικών διαδρόμων 8 και 10 στη Βόρεια Μακεδονία για τη σύνδεση της χώρας με την Αλβανία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα.

Η Βόρεια Μακεδονία θα γίνει τότε «βασικός κόμβος μεταφορών», τόνισε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν.

Συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας για τη μετανάστευση σε αναμονή

Η επίσκεψη στην Αλβανία ήταν επίσης μια ευκαιρία να συζητηθεί η αμφιλεγόμενη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ Ρώμης και Τιράνων σχετικά με την υποδοχή μεταναστών σε δύο κέντρα κράτησης.

Ενώ μια νομική απόφαση ενός ιταλικού δικαστηρίου θέτει υπό αμφισβήτηση τη λειτουργία των σχεδιαζόμενων στρατοπέδων σε Σεντζίν και Γκιάντερ, η φον ντερ Λάιεν παρέμεινε εξαιρετικά επιφυλακτική. «Παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις που σχετίζονται με αυτή τη διμερή συμφωνία, αλλά δεν το σχολιάζουμε», είπε όταν δημοσιογράφος της έκανε ερωτήσεις για το θέμα.

Σερβία, ακανθώδης υπόθεση

Η επίσκεψη στη Σερβία παρακολουθήθηκε ιδιαίτερα στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς ήθελε να δείξει την καλή του θέληση φιλοξενώντας τη φον ντερ Λάιεν αντί να πάει στο Καζάν για τη σύνοδο κορυφής των BRICS. «Έχει σταλεί ένα σαφέστατο μήνυμα», χαιρέτησε η Πρόεδρος της Κομισιόν. Όμως παραμένουν γκρίζες ζώνες.

Ερωτηθείσα για τις σχέσεις Σερβίας-Ρωσίας, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιβεβαίωσε ότι «το μέλλον της Σερβίας είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα μέλλον κοινών αξιών».

Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς παραδέχτηκε ότι η ένταξη στην ΕΕ απαιτεί «μεγαλύτερη εναρμόνιση με τις δηλώσεις εξωτερικής πολιτικής της Ευρώπης» και ταυτόχρονα υπερασπίστηκε τη θέση ισορροπίας του.

«Συνεχίζουμε την ευρωπαϊκή μας πορεία διατηρώντας παράλληλα συνεργασίες και φιλίες με όλους», λέει. Ο πρόεδρος Βούτσιτς δεν έχει καμία πρόθεση να αποχωριστεί τη Μόσχα. Και ο πληθυσμός της παραμένει κυρίως ρωσοφίλος.

Κοσσυφοπέδιο: Η ένταση συνεχίζεται

Στο Κοσσυφοπέδιο, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στα αντίποινα που έλαβε η ΕΕ μετά τις εντάσεις με τη Σερβία.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαιρέτισε τις πρόσφατες εξελίξεις, όπως το άνοιγμα των συνόρων και την πρόοδο στη Συμφωνία Alece (Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Κεντρικής Ευρώπης). Εξετάστηκε επίσης το ζήτημα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης σαρωτών ακτίνων Χ για τον έλεγχο των σερβικών προϊόντων στα σημεία διέλευσης.

Η πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Βιόσα Οσμάνι προειδοποίησε για την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στην περιοχή, ιδιαίτερα στη Σερβία.

«Από τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, βλέπουμε μια αυξημένη παρουσία ρωσικών μέσων ενημέρωσης όπως το Sputnik και το Russia Today, Ρώσων ολιγαρχών και ακόμη και Ρώσων πρακτόρων στη Σερβία», είπε.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής αναγνώρισε την ύπαρξη αυτών των απειλών, κάνοντας λόγο για «υβριδικές επιθέσεις κατά των δημοκρατιών». Διαβεβαίωσε ότι η ΕΕ διαθέτει εργαλεία για να αντιμετωπίσει τη ρωσική παραπληροφόρηση και εργάζεται πάνω σε αυτό καθημερινά.

Οι μεταρρυθμίσεις στα Δυτικά Βαλκάνια που αναμένει η Ε.Ε

Για όλες αυτές τις χώρες, το μήνυμα είναι σαφές: η ένταξη θα βασίζεται στην αξία, ανάλογα με τις μεταρρυθμίσεις που θα επιτευχθούν.

Η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να τροποποιήσει περαιτέρω το Σύνταγμά της για να αναγνωρίσει τη βουλγαρική μειονότητα.

Το Μαυροβούνιο, το πιο προηγμένο, ελπίζει να κλείσει τέσσερα νέα κεφάλαια διαπραγματεύσεων έως το τέλος του 2024 (σε σύνολο 35).

 Η Αλβανία θα μπορούσε να ανοίξει όλα τα κεφάλαια στο τέλος του 2025 εάν πραγματοποιηθούν οι μεταρρυθμίσεις.

Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, που επλήγη πρόσφατα από καταστροφικές πλημμύρες που οδήγησαν την ΕΕ να ξεκλειδώσει μια άμεση βοήθεια 20 εκατομμυρίων ευρώ, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπενθύμισε τις ακριβείς προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων που αποφασίστηκαν τον Μάρτιο του 2024.

«Τώρα χρειαζόμαστε μια κοινή προσπάθεια, συνεργασίας και διαλόγου», είπε στο Σεράγεβο. Η χώρα πρέπει να υιοθετήσει αρκετούς θεμελιώδεις νόμους: έναν νόμο για τον έλεγχο των συνόρων, έναν νέο νόμο για το Ανώτατο Δικαστήριο και το Δημόσιο Υπουργείο, έναν νόμο για τα δικαστήρια και έναν εκλογικό νόμο που πρέπει να εφαρμόζει τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Συνταγματικά Δικαστήρια της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Αυτά τα αιτήματα στοχεύουν στην ενίσχυση του κράτους δικαίου σε μια χώρα που εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από εθνοτικές διαιρέσεις.

«Ελπίζω ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας θα ενωθούν για να κάνουμε αυτό το αποφασιστικό βήμα», επέμεινε η πρόεδρος της Κομισιόν. Ένα κάλεσμα για ενότητα που αντηχεί ιδιαίτερα σε αυτή τη χώρα όπου το θεσμικό αδιέξοδο έχει επιβραδύνει τακτικά τις μεταρρυθμίσεις μετά τις συμφωνίες του Ντέιτον.

2030, ρεαλιστικός ορίζοντας για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Αν και η φον ντερ Λάιεν απέφυγε να δώσει ακριβή ημερομηνία ένταξης, αρκετοί ηγέτες όπως ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα ή ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ αναφέρουν το 2030 ως πιθανό ορίζοντα. «Είναι ένας φιλόδοξος αλλά εφικτός στόχος», σχολίασε η πρόεδρος της Επιτροπής στο Μαυροβούνιο.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΕ δεν βασίζεται μόνο στις παραδοσιακές ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Αναπτύσσει επίσης συγκεκριμένη συνεργασία: εγκατάσταση παραρτήματος του Κολλεγίου της Ευρώπης στα Τίρανα, ανάπτυξη του Frontex στα σύνορα της πΓΔΜ, τεράστιες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υποδομές μεταφορών. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη εμφανίζεται ήδη μπροστά στις φυσικές καταστροφές που έπληξαν την περιοχή αυτό το καλοκαίρι: την τετραπλή ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας για την Αλβανία, την αποστολή βομβαρδιστικών νερού στο Κοσσυφοπέδιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Αυτή η περιοδεία σηματοδοτεί βασικά την αλλαγή προσέγγισης της ΕΕ στη διεύρυνση: αντί για μια βάναυση ένταξη, η Ευρώπη προετοιμάζει μια σταδιακή ολοκλήρωση των Δυτικών Βαλκανίων, ανά τομέα.

Αλλά στο τέλος θα πρέπει επίσης να πείσουμε τους πολίτες της Ευρώπης να καλωσορίσουν πιθανά νέα μέλη. Και αυτό το κομμάτι δεν είναι το πιο εύκολο, ειδικά στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες όπου τα ζητήματα γεωπολιτικής επιρροής στην περιοχή (σε σχέση με την Κίνα, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) πέφτουν σε μεγάλο βαθμό πάνω από τα κεφάλια των πολιτών, καταλήγει η γαλλική Le Point. 

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ