Ενώ ο Τραμπ έχασε το γκουβέρνο κι οι χρυσαυγίτες βρίσκονται στη φυλακή, οι Πορτογάλοι ακροδεξιοί σάρωσαν τους ακροαριστερούς της Πορτογαλίας στις εκλογές.

Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου [email protected]   www.kalkis.eu

Μπορεί ο Τραμπ να έχασε το γκουβέρνο κι οι χρυσαυγίτες ηγέτες να βρίσκονται στη φυλακή, ο ακροδεξιός τραμπισμός δεν πρόκειται να παραδοθεί αμαχητί. Τον είδαμε στην εισβολή του στο αμερικάνικο Καπιτώλιο πώς εννοεί τους δημοκρατικούς κανόνες εναλλαγής στην εξουσία. Για αυτό και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Τα εκλογικά αποτελέσματα στις προεδρικές εκλογές της Πορτογαλίας της περασμένης Κυριακής 24-1-2021 και στις βουλευτικές εκλογές της Ρουμανίας στις 6 Δεκεμβρίου 2020 έδειξαν ότι «η ακροδεξιά είναι εκεί. Ενωμένη δυνατή». Αρκεί να δείτε την σχετική είδηση για την δεύτερη περίπτωση στο δημοσίευμά μου στις Ανιχνεύσεις στις 12-12-2020 : ΕΔΩ

και το ρεπορτάζ για την Πορτογαλία της Sandrine Morel στον ηλεκτρονικό Le Monde στις 25-1-2021 με τίτλο : «Πίσω από την επανεκλογή του προέδρου Marcelo Rebelo de Sousa στην Πορτογαλία, η άνοδος της ακροδεξιάς» (Derrière la réélection du président Marcelo Rebelo de Sousa au Portugal, la poussée de l’extrême droite). Οι εκλογές επιβεβαίωσαν επίσης το τέλος της «Πορτογαλικής εξαίρεσης» : με το 12% των ψήφων, η πορτογαλική ακροδεξιά μετράει τώρα σε μια χώρα που μπορούσε να καυχιέται ότι παρέμεινε αμόλυντη μέχρι τώρα.

Είναι μια μεγάλη νίκη για τον απερχόμενο και επανεκλεγέντα πρόεδρο στην Πορτογαλία. Με το 61% των ψήφων, ο μετριοπαθής συντηρητικός Marcelo Rebelo de Sousa επανεκλέχθηκε ως επικεφαλής της χώρας στον πρώτο γύρο την Κυριακή 24 Ιανουαρίου. Αυτός ο 72χρονος «O Marcelo» – όπως είναι το παρατσούκλι του – πρώην καθηγητής νομικής και χαρισματικός πολιτικός σχολιαστής επιβεβαιώνει την εικόνα του ως ενωτικού πολιτικού ηγέτη, ικανού να συμφιλιώσει αριστερά και δεξιά προς όφελος της σταθερότητας των θεσμών. Ήρθε πολύ μπροστά από τους αντιπάλους του, με περισσότερες από 50 μονάδες διαφορά από τη σοσιαλίστρια Ana Gomes και τον ακροδεξιό λαϊκιστή André Ventura. «Είναι ένας έμπειρος πολιτικός που καθησυχάζει και ξέρει να είναι κοντά στους πολίτες. Και, σε περιόδους κρίσης, αυτό εξηγεί τη σημασία του σκορ του», λέει ο αρθρογράφος Rui Tavares. Για να μην αναφέρουμε ότι, από το τέλος της δικτατορίας του Σαλαζάρ το 1974, όλοι οι Πορτογάλοι πρόεδροι έχουν εκλεγεί εκ νέου στον πρώτο γύρο. Επιδέξιος, καλός στην επικοινωνία, O Marcelo δύσκολα θα μπορούσε να παρεκκλίνει από αυτόν τον κανόνα.

Ωστόσο, οι εκλογές επικύρωσαν επίσης το τέλος της «Πορτογαλικής εξαίρεσης»: με το 12% των ψήφων, η ακροδεξιά πέτυχε σημαντική άνοδο σε μια χώρα η οποία, από το τέλος της δικτατορίας το 1974,  μπορούσε να καυχιέται ότι παρέμεινε άνοση έναντι αυτού του ακροδεξιού ρεύματος. Η οικονομική και κοινωνική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία Covid-19  αναμφίβολα δεν είναι άσχετη με αυτήν την ξαφνική εξέλιξη.

«Η πιο επείγουσα αποστολή είναι η καταπολέμηση της πανδημίας», υπενθύμισε αμέσως ο αρχηγός του κράτους το απόγευμα της νίκης του, υποσχόμενος να διατηρήσει την «απόλυτη αλληλεγγύη προς την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο» σε αυτό το θέμα. Την προηγούμενη μέρα, η Πορτογαλία κατέγραψε τα χειρότερα στοιχεία μέσα σε ένα χρόνο, με 11.721 περιπτώσεις μετάδοσης του ιού Covid-19 και 275 θανάτους μέσα σε μια μέρα, ένα νέο ρεκόρ, σύμφωνα με το άρθρο του  François Musseau στην ηλεκτρονική Libération στις 25-1-2021 με τίτλο : «Πορτογαλία : Ο Marcelo εκλέχθηκε με τα χέρια ψηλά» (Portugal : «O Marcelo» réélu haut la main). Τα νοσοκομεία της είναι κορεσμένα και τα Γραφεία Κηδειών της δεν προλαβαίνουν θα θάβουν. Από τις 15 Ιανουαρίου, η χώρα υπόκειται εκ νέου σε γενική καραντίνα και στις 21 Ιανουαρίου αποφασίστηκε να κλείσουν τα σχολεία για δύο εβδομάδες.

Ποσοστά αποχής ρεκόρ

Αυτή η κατάσταση εξηγεί το ρεκόρ αποχής που καταγράφηκε στις προεδρικές εκλογές, 60%, δηλαδή αύξηση 8 μονάδων σε σύγκριση με την αποχή του 2016. Χιλιάδες Πορτογάλοι, μολυσμένοι και σε καθεστώς απομόνωσης, δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν, άλλοι φοβόταν να πάνε στις κάλπες και να κολλήσουν τον ιό, και τελικά μια γενική αίσθηση ότι όλα παίχτηκαν εκ των προτέρων και ότι οι εκλογές αυτές ήταν επομένως δευτερεύουσας σημασίας κι έτσι απομάκρυναν τους ψηφοφόρους από τα εκλογικά κέντρα. Αυτό δεν εμπόδισε βέβαια τον αρχηγό του ακροδεξιού κόμματος Chega (που σημαίνει «Αρκετά»), τον André Ventura, να επιτύχει αποτελέσματα που ο ίδιος χαρακτήρισε  ως «ιστορικά». Αυτός ο 38χρονος αθλητικός σχολιαστής, πτυχιούχος νομικής, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως «αντι-συστημικός» και εκφωνεί βίαιες ομιλίες κατά της μετανάστευσης, έλαβε σχεδόν 500.000 ψήφους ή 12% των ψήφων. Είχε λάβει μόνο 68.000 (το 1,3%) στις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2019, κάτι που μόλις του επέτρεψε να μπει στο πορτογαλικό κοινοβούλιο με μία έδρα.

Πρώην ακτιβιστής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD, κεντροδεξιά), ο Ventura το εγκατέλειψε για να ιδρύσει το δικό του κόμμα τον Απρίλιο του 2019. Έκτοτε, κατάφερε να κάνει τους Πορτογάλους να μιλούν γι ‘αυτόν στοχεύοντας στην προβοκάτσια και στη ρητορική με ξενοφοβικούς τόνους, μερικές φορές προτείνοντας τη δημιουργία ενός ειδικού σχεδίου καραντίνας για τους Ρομά, μερικές φορές να λέει να «σταλεί πίσω στη χώρα καταγωγής της» μια βουλευτίνα του Κοινοβουλίου που γεννήθηκε στη Γουινέα-Μπισάου. Σερφάροντας στο γόνιμο έδαφος της σοβαρής οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που προκλήθηκε από την πανδημία, κατάφερε, την Κυριακή 24-1-2020, να κερδίσει ψήφους τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. Έκανε μια σημαντική διείσδυση  στα παραδοσιακά κομμουνιστικά κάστρα, όπως εκείνα του Alentejo, με μια ομιλία να βάζει σε αντιπαράθεση τους «καλοπροαίρετους Πορτογάλους» ενάντια στους «Ωφελιμιστές Πορτογάλους».

Το απόγευμα των αποτελεσμάτων, αν και δεν κατάφερε να καταλάβει τη δεύτερη θέση και το 15% των ψήφων που φιλοδοξούσε να πιάσει, ο Ventura υπερηφανεύτηκε ότι έλαβε «τηλεφωνήματα από τους περισσότερους Ευρωπαίους ηγέτες. της πολιτικής του ομάδας. (…) Όλοι, μαζί, του είπαν ότι η Πορτογαλία κοιμόταν, ότι η πραγματική δεξιά δεν θα είχε ποτέ θέση στην Πορτογαλία, αλλά σήμερα, από την Ισπανία, τη Γερμανία, μέσω της Ιταλίας και της Γαλλίας, όλοι αυτοί οι ηγέτες  ευχαριστήθηκαν από τη δύναμή του. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Ventura δέχθηκε την επίσκεψη της Marine Le Pen και την υποστήριξη του Ιταλού Matteo Salvini. Πεπεισμένος ότι το αποτέλεσμά του δείχνει ότι έχει «αναδιαμορφώσει τη Δεξιά στην Πορτογαλία», έστειλε ένα μήνυμα στο πρώην κόμμα του, την κύρια πολιτική δύναμη στην κεντροδεξιά και του κόμματος του επανεκλεγμένου προέδρου : «PSD, ακούστε προσεκτικά, δεν θα υπάρξει καμία κυβέρνηση στην Πορτογαλία χωρίς το κόμμα «Αρκετά». Στην ομιλία του, ο Marcelo Rebelo de Sousa, από την πλευρά του, έθεσε στον εαυτό του ως στόχο να «κάνει τους ανθρώπους να ξεχάσουν την ξενοφοβία» και «τους εδραιωμένους φόβους».

Κατάρρευση της ριζοσπαστικής αριστεράς

Προς το παρόν, είναι κυρίως αριστερά τα ανησυχητικά αποτελέσματα των εκλογών. Φυσικά, ο επικεφαλής της πορτογαλικής κυβέρνησης, ο σοσιαλιστής Αντόνιο Κόστα, εξασφάλισε ότι η ευρεία νίκη του συντηρητικού προέδρου ήταν κατά κάποιο τρόπο και δική του. Έχοντας επίγνωση της συντριπτικής δημοτικότητας του Rebelo de Sousa, απέφυγε να κατεβάσει έναν δικό του υποψήφιο για το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS), αφήνοντας την πρώην σοσιαλίστρια ευρωβουλευτή Ana Gomes, μια 66χρονη διπλωμάτη, να κατέβει ως ανεξάρτητη και να δώσει ελευθερία ψήφου στα μέλη του. Το οικολογικο-σοσιαλιστικό κόμμα Livre («ελεύθερο»), το οποίο υποστήριξε την υποψηφιότητα της Ana Gomes, δεν παρέλειψε να επικρίνει την απόφαση του Costa να «στηριχθεί στη δημοτικότητα του Marcelo» και «να υποβαθμίσει τις εκλογές», αρνούμενος να «πάρει θέση» και να υποστηρίξει την υποψήφια του πολιτικού του στρατοπέδου.

Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η κατάρρευση των ριζοσπαστών αριστερών υποψηφίων, οι οποίοι είναι οι βασικοί υποστηρικτές της σοσιαλιστικής κυβέρνησης από το 2015, ενώ η κυρία Gomes ήρθε στη δεύτερη θέση, με το 13% των ψήφων. Η υποψήφια του αριστερού κόμματος Bloc, Marisa Matias, δεν έλαβε παρά μόνο το 4% των ψήφων, από το 10% που έλαβε στις βουλευτικές εκλογές του 2019, πίσω από το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο μόλις την ξεπέρασε με 4,3%. «Έχουμε συντρίψει την άκρα αριστερά», καυχήθηκε ο Ventura. Για την αριστερή κυβέρνηση, οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του προσεχούς Σεπτεμβρίου θα είναι μια μεγάλη δοκιμασία.

Συμπερασματικά

Η εκλογική επίδοση του  λαϊκιστή και Τραμπιστή André Ventura αντικατοπτρίζει τον αυξανόμενο οικονομικό και κοινωνικό θυμό σε μια χώρα που μέχρι σήμερα ήταν γνωστή για τη μετριοπάθειά της. Για άλλη μια φορά αποδείχθηκε ότι οι τιμωριτικές ψήφοι πηγαίνουν μάλλον στην άκρα Δεξιά παρά στην άκρα Αριστερά.