του Παντελή Σαββίδη
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί ομιλία του δημοσιογράφου Παντελή Σαββίδη στην εκδήλωση της Τοπικής Οργάνωσης ΠΑΣΟΚ Καλαμαριάς την Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Σταύρος Κουγιουμτζής. Στην ίδια εκδήλωση πραγματοποίησε μια εξαιρετικού ενδιαφέροντος ομιλία για τον ακαδημαϊκό και πολιτικό Ανδρέα Παπανδρέου και ο καθηγητής στο Τμήμα Οικονομίας της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Νίκος Βαρσακέλης.
Χαιρέτισαν την εκδήωση ο Κώστας Μαμέλης, επι χρόνια γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής ΠΑΟΚ Θεσσαλονίκης και η Μαριάτζελα Χατζηκωστή, γραμματέας σήμερα της Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ Καλαμαριάς.
Φωτογραφία: μέρος της αίθουσας όπου πραγματοποιήθηκε η χθεσινή εκδήλωση
Το ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε πρωτόγνωρο φαινόμενο στην μεταπολιτευτική περίοδο της ελληνικής ιστορίας το οποίο δεν αναλύθηκε με αντικειμενικότητα ως προς τις κοινωνικές, ιστορικές και πολιτικές αιτίες του.
Γιατί ο κόσμος της μεταπολίτευσης συσπειρώθηκε τόσο μαζικά και με τόσο πάθος γύρω από τον ηγέτη του;
Ήταν, μόνο, το δημαγωγικό του χάρισμα ή υπήρχαν και βαθύτεροι λόγοι τους οποίους η ρηχή κοινωνιολογική και πολιτική σκέψη στην Ελλάδα αρνείται να εξετάσει σε βάθος;
Γιατί της βολεύει το ανάθεμα;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσωπικότητα του ηγέτη του διαδραμάτισε βαρύνοντα ρόλο στην εξέλιξή του.
Αλλά δεν αρκούσε μόνο αυτό.
Το ΠΑΣΟΚ εξέφρασε τα κοινωνικά στρώματα, κατ εξοχήν με ρίζες στο βενιζελισμό αλλά και τους δυσαρεστημένους από το κόμμα Αριστεράς που υπέστησαν συνεχείς ήττες από το 1935 ως και την δικτατορία της 21ης Απριλίου και την τουρκική εισβολή- κατοχή στην Κύπρο, διώχθηκαν σε εξορίες και τα απαγόρευσαν να εισέρχονται ακόμη και σε χώρους δημοσίων υπηρεσιών.
Όπως είπε ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου: το ΠΑΣΟΚ το συνέθεσαν τρείς μεγάλες γενιές, τρία ιστορικά κοινωνικο-πολιτικά ρεύματα: της Εθνικής Αντίστασης (εννοούσε τους μη εγκλωβισμένους στην παραδοσιακή Αριστερά), του Ανένδοτου Αγώνα (εννοούσε το μεγάλο δημοκρατικό κίνημα ιδιαίτερα μετά το Βασιλικό πραξικόπημα), και της γενιάς του Πολυτεχνείου (εννοούσε τον μαχητικό αντιδικτατορικό αγώνα όπου το Πολυτεχνείο αποτέλεσε την κορύφωση).
Πολλοί κρίνουν με τα σημερινά δεδομένα τις κοινωνικές αντιδράσεις της εποχής και τις πολιτικές που ικανοποιούσαν τα εκτός κάθε συμμετοχής λαϊκά στρώματα.
Ένα άλλο στοιχείο ήταν ότι η σύνθεση του Κινήματος στον ηγετικό του πυρήνα δεν περιείχε τίποτε που να θύμιζε το προδικτατορικό παρακμιακό πολιτικό σύστημα της δεκαετίας του 60 με τις αποστασίες και τις δουλείες του.
Το στοιχείο αυτό ήταν καθοριστικό και αποτέλεσε σημείο μεγάλης τριβής και σύγκρουσης μεταξύ των λεγόμενων ‘’παλαιοκομματικών’’ , από τη μία πλευρά, (χαρακτηρισμός όχι τόσο δόκιμος, αλλά που αναφερόταν στην πλειοψηφία των προδικτατορικών στελεχών της Ε.Κ. που επιθυμούσαν ένα διάδοχο σχήμα της ‘’Ένωσης Κέντρου’’) και της ριζοσπαστικής-μαζικής πτέρυγας, από την άλλη, που εκπροσωπούνταν από στελέχη των τριών ρευμάτων που ανέφερα με αξιόλογη συμμετοχή στελεχών του Ανδρέα από το ΠΑΚ.
Όλα αυτά, λοιπόν, πολιτικό-ιδεολογικά εκφράστηκαν στο τρίπτυχο του ΠΑΣΟΚ:Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση.
Υπήρχε και μια τέταρτη αρχή που συνήθως λησμονείται: Δημοκρατική Διαδικασία. Η οποία είχε σπουδαία σημασία σ΄εκείνο το μεταδικτατορικό περιβάλλον όπου η μετάβαση προς το Σοσιαλισμό εννοούνταν ότι θα πραγματοποιούνταν με δημοκρατικό τρόπο, ενώ ταυτόχρονα σκιαγραφούσε το πλαίσιο της εσωκομματικής λειτουργίας
Θα αναφερθώ εν συντομία, κυρίως, σε θέματα εξωτερικής και κοινωνικής πολιτικής. Το λαϊκή κυριαρχία είναι μια παρεξηγημένη έννοια την οποία όλοι επικαλούνται αλλά κανείς δεν σέβεται, παρά, μόνο, όταν τον βολεύει.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Υπάρχει η άποψη ότι ένα υποτυπώδες κοινωνικό κράτος διαμορφώθηκε από την περίοδο του Μεταξά.
Τούτο δεν είναι ιστορικά αληθές, με την έννοια ότι οι Δομές Κοινωνικής Ασφάλισης με εμβληματικότερη την περίπτωση του ΙΚΑ είχε νομοθετηθεί και είχε ξεκινήσει η εφαρμογή της από την τελευταία κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου (1928 -1932) για να πάρει τα τελικά, πρώτα χαρακτηριστικά της την περίοδο Μεταξά.
Όμως, τα μεταπολεμικά οικονομικά συμφέροντα που διαμορφώθηκαν κατά την κατοχή από τους μαυραγορίτες, τους συνεργάτες των Γερμανών και μετά την κατοχή από τα τρωκτικά του Σχεδίου Μάρσαλ, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις της δεξιάς το αποδόμησαν.
Οι δεξιές κυβερνήσεις συγκυβερνούσαν με τα οικονομικά συμφέροντα της εποχής. Περιθώρια για κοινωνική πολιτική δεν υπήρχαν. Προείχε η συσσώρευση κεφαλαίου. Και στα πρώτα στάδιά της η συσσώρευση ήταν άγρια. Πολύ περισσότερο όταν επρόκειτο περισσότερο για κοτζαμπασισμό παρά για καπιταλισμό.
Το ΠΑΣΟΚ εμφανίσθηκε στην πολιτική σκηνή ως σοσιαλιστικό κόμμα και τότε ο σοσιαλισμός, όπως και το σύνολο της Αριστεράς είχε ως χαρακτηριστικό γνώρισμα τον οικονομικό μετασχηματισμό (κάτι, δηλαδή, βαθύτερο από τη ‘’μεταρρύθμιση’’ που περιλάμβανε και τις σχέσεις παραγωγής).
Με την πολιτική του το ΠΑΣΟΚ ευνόησε τα ασθενέστερα στρώματα. Είτε με ευρωπαϊκά προγράμματα, είτε με δανεισμό το ΠΑΣΟΚ δεν κρατικοποίησε με ωμότητα την ιδιωτική περιουσία. Για να ασκήσει την κοινωνική πολιτική του επέλεξε άλλες μεθόδους για τις οποίες σήμερα δέχεται κριτική.
Ως νεαρός δημοσιογράφος θυμάμαι ότι το σύνθημα των σημαντικότερων, τότε, οικονομολόγων, Ελλήνων και ξένων ήταν πως ανάπτυξη δεν επιτυγχάνεται χωρίς δανεισμό.
Το ΠΑΣΟΚ ακολούθησε το κλασικό δόγμα της εποχής. Δανείστηκε και αξιοποίησε τα χρήματα προς όφελος των μικρομεσαίων στρωμάτων που εξέφρασε. Το επιχείρημα ότι τα έδωσε για κατανάλωση εν μέρει ευσταθεί. Αλλά η σχέση κατανάλωσης και οικονομίας ξεφεύγει από την ομιλία μου.
Από την άλλη, η υποστήριξη της μισθωτής εργασίας -με γενναίες αυξήσεις και η θεμελίωση της έννοιας των συμβάσεων εργασίας– έφερε την απολύτως αναγκαία ισορροπία σε μια κοινωνία που έπρεπε να ανασάνει όχι μόνο δημοκρατικά αλλά και οικονομικά, ενώ παράλληλα τόνωνε έναν γενικότερο δυναμισμό στην ελληνική οικονομία.
Ήταν η συνταγή της εποχής για να μην υπάρξει κοινωνική αναταραχή και να μην κρατικοποιηθεί ή κοινωνικοποιηθεί βιαίως η ιδιωτική περιουσία ώστε να επέλθει μια κοινωνική ισορροπία.
Δεν υπάρχει σημερινός επικριτής του ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου που να δίνει απάντηση στο ερώτημα τι άλλο θα μπορούσε να κάνει ώστε να βελτιώσει την ζωή των μικρομεσαίων στρωμάτων και των εργαζομένων.
Λένε κάτι ακατανόητα τα οποία καταλήγουν στο υπερβολικό χρέος.
Τα κράτη, όμως, έχουν συνέχεια και οι οικονομικές επιλογές κατά περιόδους αλλάζουν. Από το 1981 ως το 2008 που άρχισαν τα προμηνύματα της κρίσης, μεσολάβησαν τόσες κυβερνήσεις που θα μπορούσαν να φέρουν τις αναγκαίες ισορροπίες.
Η κρυφή επιθυμία των υποστηρικτών του γιατί ακολούθησε την πολιτική που ακολούθησε την πρώτη τετραετία το ΠΑΣΟΚ είναι να μην έκανε τίποτε ώστε να αποτελούσε ένα μικρό διάλειμμα στην δεξιά συνέχεια.
Το ΠΑΣΟΚ κράτησε και ενίσχυσε τον δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των οργανισμών κοινής ωφέλειας, συντήρησε όσο ήταν δυνατόν τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, είχε κρατικές παρεμβάσεις σε θέματα που απασχολούν την καθημερινότητα του πολίτη, επιχείρησε βελτιώσεις στην παιδεία, άλλαξε το αναχρονιστικό πλαίσιο της Ανώτατης Εκπαίδευσης, ενίσχυσε την Τεχνική Εκπαίδευση, δημιούργησε πανεπιστήμια και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, διατήρησε σε αξιοπρεπές επίπεδο τις συντάξεις των ηλικιωμένων, έδωσε συντάξεις στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και στους Έλληνες που ήρθαν στην πατρίδα από την πρώην Σοβιετική Ένωση.
Κυρίως, όμως, επιχείρησε να κάνει τομή στην υγεία με το ΕΣΥ το οποίο υπήρξε μια περίοδος που λειτούργησε ικανοποιητικά αλλά η εγκατάλειψή του στη συνέχεια, το έφερε στα σημερινά χάλια.
Σήμερα αν αρρωστήσεις από κάποια σοβαρή ασθένεια και δεν έχεις χρήματα, πεθαίνεις. Τόσο απλά.
Ρώτησα τις προηγούμενες ημέρες έναν γιατρό που ζει και εργάζεται τα τελευταία 14 χρόνια στην Αγγλία τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις ώστε να μην πεθάνεις και μου είπε τίποτε. Να βρεις χρήματα.
Αυτήν την ωμότητα του κράτους ήρθε να ανατρέψει το ΠΑΣΟΚ και ως ένα σημείο το πέτυχε.
Εσωτερικές αντιθέσεις, φραξιονισμός, υπερβολικός και αρρωστημένος μερικές φορές συνδικαλισμός, καθεστωτισμός που δημιουργεί η μακρόχρονη παραμονή στην εξουσία, αρκετός ημετερισμός και η ασθένεια του ιδρυτή του, διαμόρφωσαν ένα ΠΑΣΟΚ που απείχε παρασάγγας από τις διακηρύξεις του.
Μέχρι τότε άλλαξε το ελληνικό τοπίο, έδωσε στους αγρότες τη δυνατότητα να μπορούν να βάλουν το κεφάλι τους σε μια αξιοπρεπή στέγη, έβαλε και το άλλο μισό της κοινωνίας στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, διέλυσε τον φόβο του χωροφύλακα, και έδωσε ένα αίσθημα αξιοπρέπειας στον Έλληνα πολίτη με την εξωτερική πολιτική που ακολούθησε.
Με δυο λόγια: η πρώτη κυβερνητική τετραετία του ΠΑΣΟΚ ήταν η τετραετία των λαϊκών στρωμάτων που έπρεπε να στηριχθούν και η τετραετία γέννησης των δυναμικών, για την τότε εποχή, μεσοστρωμάτων.
Η δεύτερη τετραετία ήταν η τετραετία των συνεχιζόμενων μεταρρυθμίσεων, της μεταφοράς του κέντρου προσοχής στην ανάπτυξη, αλλά και της ανάδυσης και διαβρωτικής επίδρασης πελατειακών φαινομένων και εκφυλιστικών συμπτωμάτων.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Την εξωτερική και αμυντική πολιτική ο Παπανδρέου τις διαχειριζόταν προσωπικά ο ίδιος.
Και τότε η δεξιά δήλωνε δεδομένη. Με τα συνθήματά του για την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ ο Παπανδρέου δεν θέλησε να αμφισβητήσει τον εξωτερικό προσανατολισμό. Θέλησε να άρει το καθεστώς του δεδομένου.
Ναι στις συμμαχίες αλλά με όρους εθνικού συμφέροντος.
Προσπάθησε να αποκτήσει βαθμούς αυτονομίας στην χάραξη εξωτερικής πολιτικής και η εποχή ήταν κατάλληλη γι αυτό. Ο Παπανδρέου ήταν ακραία ρεαλιστής. Έκανε τις κινήσεις που μπορούσε. Όταν αργότερα, στην τελευταία του θητεία, κατέρρευσε ο ανατολικός συνασπισμός, ο Παπανδρέου δήλωσε πως τα δεδομένα άλλαξαν και πως θα προσαρμοστεί σε αυτά. Ήταν τότε που ως πρόεδρος της ΕΕ επισκέφθηκε την Αμερική του Κλίντον.
Στην πρώτη θητεία του ο ψυχρός πόλεμος κορυφωνόταν αλλά υπήρχε και το στρατόπεδο των Αδεσμεύτων με το οποίο συνεργάστηκε.
Εκείνο το οποίο ενόχλησε ιδιαίτερα τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ ήταν οι αστερίσκοι στις αποφάσεις του ΝΑΤΟ.
Η στενή του σχέση με τον Αραφάτ και τις αραβικές χώρες και οι θέσεις του στο μεσανατολικό προσέδωσαν κύρος και δυνατότητες διπλωματικής διαμεσολάβησης στην Ελλάδα.
Σε μια εποχή ρευστότητας από άποψη τρομοκρατικών ενεργειών η Ελλάδα έμεινε αλώβητη και όποτε χρειαζόταν προσέφερε και τις υπηρεσίες της στη διεθνή κοινότητα.
Βελτίωσε τις σχέσεις με τη Βουλγαρία, πριν, ακόμη από την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Άκουσα ο ίδιος στο Χάρκοβο τον Ζίβκωφ να δηλώνει σε κοινή συνέντευξη με τον Παπανδρέου πως όσο είμαστε εμείς στα πράγματα (Ζίβκωφ και Παπανδρέου) οι παλιές αντιπαλότητες δεν θα επανεμφανιστούν.
Έστειλε τον ηπειρώτη Παπούλια στην Αλβανία για να βελτιώσει τις σχέσεις με τα Τίρανα και υπήρξε πράγματι βελτίωση την οποία αμφισβήτησε αργότερα η συγκυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Μητσοτάκη.
Με τα Σκόπια συνήψε την Ενδιάμεση Συμφωνία που έδωσε τη λύση της προσωρινής ονομασίας πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Τα ελληνοτουρκικά τα χειρίστηκε με τη μέγιστη δυνατή αποφασιστικότητα με αποκορύφωμα την κρίση του 1987 στην οποία η Τουρκία, μάλλον, είναι που αναδιπλώθηκε.
Ήταν λάθος του το οποίο αναγνώρισε, ότι δέχθηκε να πάει στο Νταβός για συνομιλίες.
Τα θέματα που εγείρει σήμερα η Τουρκία σχεδόν όλα τα έχει θέσει από το 1973. Στο Νταβός ήταν η πρώτη φορά που τα έθεσε.
Ο Ανδρέας βοήθησε στους ελιγμούς της κυβέρνησης Καραμανλή στην διαχείριση της κρίσης με το Χώρα, υπέγραψε το Πρακτικό της Βέρνης και τη Συμφωνία Παπούλια Γιλμάζ και συνέβαλε στη διαμόρφωση του πλαισίου της εξωτερικής πολιτικής που ισχύει ως σήμερα.
Η μόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα με την Τουρκία είναι η οροθέτηση της Υφαλοκρηπίδας (τότε) ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας σήμερα.
Σημαντικός σταθμός στην διαχείριση του κυπριακού υπήρξε το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. Το αεροδρόμιο της Πάφου φέρει το όνομά του. Το ηθικό του κυπριακού ελληνισμού αναπτερώθηκε. Βεβαίως, η γενικότερη κατάσταση της χώρας δεν επέτρεψε να είναι πειστική στο ελληνικό casus belli προς την Τουρκία :την ανακήρυξη τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους.
Ο οξύνους Ανδρέας αντιλήφθηκε νωρίς που βαδίζει η Ευρώπη και διέβλεψε το μέλλον της από τότε, την σημερινή κατάστασή της.
Μιλούσε συχνά για διευθυντήριο και ασκούσε κριτική και στην πορεία της.
Η Τουρκία καιροφυλακτούσε να βρει την χώρα ακυβέρνητη για να πετύχει τους στόχους της και την μεταβατική περίοδο μεταξύ Παπανδρέου και Σημίτη, με νέα κυβέρνηση Σημίτη, προκάλεσε τα Ίμια.
Ήταν, μετά το 1974 και την εισβολή στην Κύπρο, η πρώτη απώλεια εδάφους. Ο Πάγκαλος δεν είχε πρόβλημα να το ομολογήσει.
Στο Ελσίνκι η κυβέρνηση Σημίτη, με αρχιτέκτονα τον Γιάννο Κρανιδιώτη προσπάθησε να δέσει την Τουρκία σε έναν οδικό χάρτη προς την Ε.Ε. αλλά ήταν αδύνατο να πετύχει. Η Τουρκία δεν θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ και η ΕΕ δεν θέλει στους κόλπους της την Τουρκία.
Το γνωρίζουν και οι δύο. Απλώς, διασκεδάζουν με τις υποκριτικές τακτικές τους.
Η Τουρκία μπορεί να μην μπήκε σε μια Ευρωπαϊκή ρότα αλλά από την όλη υπόθεση υπήρξε ένα σημαντικό όφελος. Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.
Και στην ΟΝΕ και το ενιαίο νόμισμα η χώρα εντάχθηκε επι ΠΑΣΟΚ, επι κυβερνήσεων Σημίτη. Αλλά όλοι ομολογούν πως οι πρώτες προετοιμασίες και οι βάσεις της προετοιμασίας για την ένταξη μπήκαν επί κυβερνήσεων Παπανδρέου.
Ακολουθούν διάδοχες καταστάσεις οι οποίες κλήθηκαν να διαχειριστούν τα μνημόνια, κατά την άποψή μου ανεπιτυχώς.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος επεδίωξε να κάνει τον σκληρό απέναντι στην τρόϊκα αλλά ανέκρουσε πρύμναν όταν η εκπρόσωποι των θεσμών αποχώρησαν χωρίς συμφωνία από την Ελλάδα. Σχεδόν τους ικέτευσε να επιστρέψουν.
Το ΠΑΣΟΚ σημάδεψε την μεταπολίτευση. Άφησε το αποτύπωμά του στην πορεία της χώρας.
Η σημερινή εικόνα του στην κοινωνία το αδικεί αλλά έχει ως βάση κυρίως τον καθεστωτισμό που επέδειξαν στελέχη και μέλη του.
Η μετά ΠΑΣΟΚ Ελλάδα δεν έχει καμιά σχέση με την Ελλάδα που παρέλαβε.
Το ερώτημα είναι η κάθε είδους ποιότητα των στρωμάτων που εξέφρασε.
Περί αυτού δεν θέλω να μιλήσω.
Το μεγαλύτερο αρνητικό στοιχείο της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ ήταν ότι δεν είχε περιφερειακή πολιτική. Ή η περιφερειακή του πολιτική ήταν στα χαρτιά και στα λόγια.
Ο θάνατος της Θεσσαλονίκης οφείλεται εν πολλοίς και στις επιλογές του ΠΑΣΟΚ.
Όπως και ο καταστρεπτικός για την περιφέρεια Καλλικράτης.
Εν κατακλείδι το ΠΑΣΟΚ δεν θα επιβιώσει αν δεν είναι ένα κόμμα με έντονο κοινωνικό χαρακτήρα και εξωτερική πολιτική που θα προασπίζεται την ακεραιότητα και τα συμφέροντα της χώρας και του λαού της.
Διαφορετικά δεν έχει και λόγο ύπαρξης.
Πολύ σωστά κύριε Σαββιδη. Δεν θα μπορέσει να υπάρξει ανεξάρτητη Ελλάδα και εθνική συνοχή εάν δεν μετριαστούν οι κοινωνικές ανισότητες . Το συγκεκριμένο κόμμα ήταν υπεύθυνο για την ταυτότητα της σύγχρονης Ελλάδας . Ως ιστορική του υποχρέωση ή Θεία Δίκη έφτασε στα όρια της καταστροφής με την ιστορία των μνημονίων .
Το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε στη τανάλια του δεξιού λαϊκισμού ( Σαμαρας που εσχιζε τα μνημόνια αντί να προτάξει το εθνικό συμφέρον και να πηγαίναμε σε μια κυβέρνηση ενότητας με ΓΑΠ μπας και βγαίναμε νωρίτερα από το πρώτο μνημόνιο) και της αριστερής δημαγωγίας (ΣΥΡΙΖΑ ο,τι πιο τυχοδιωκτικό πέρασε τα τελευταία χρόνια )
Έμεινε κυρίαρχος στον μεσαίο χώρο ο πλέον διχαστικός πολιτικός που ελέγχει τα κανάλια όλα με την αδρή χρηματοδότηση , που παραβιάζει το Σύνταγμα προχωρώντας στις υποκλοπές , εφαρμόζει με πλήρη αδιαφάνεια συμφωνίες με την Τουρκία χωρίς να έχει κάνει τίποτα για την κοινωνική συνοχή. Αποδυνάμωσε εγκληματικά το σύστημα της υγείας και υποβάθμισε συστηματικά την Δημόσια Παιδεία πυλώνες του κοινωνικού κράτους. Εκμηδένισε κάθε αίσθημα κοινού δικαίου με την υπόθεση των Τεμπων.
Όντως μετά τις εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ θα αλλάξει το πολιτικό τοπίο-σκηνικό , ιδιαίτερα μετά την διαφαινόμενη διάλυση του Σύριζα ,από τον οποίον κάτι θα πάρει το ΠΑΣΟΚ ,όπως θα πάρει και από τα άλλα μικρότερα κόμματα -ενδεχομένως και να τα ενσωματώσει-, ουδέποτε όμως θα πάρει τα ποσοστά που έπαιρνε ,χωρίς ένα Παπανδρέου (τοτέμ) αρχηγό και με τις απαγορεύσεις- που καθιέρωσε μετά την οικονομική κρίση η Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της κυβερνητικής πολιτικής με προοπτική να ομοσπονδοποιηθεί- δεν θα έχει χρήματα να μοιράσει και χωρίς αυτήν την ιδιοπροσωπεία του ΠΑΣΟΚ του παρελθόντος, νέο ΠΑΣΟΚ δεν θα υπάρξει.
Όλα της ομιλίας-άρθρου σας αγαπητέ κύριε Σαββίδη απευθύνονταν και απευθύνεται σε οπαδούς-τότε πρασινοφρουρούς -του ΠΑΣΟΚ και πολύ δύσκολα ικανοποίησε και ικανοποιεί ψηφοφόρους άλλων κομμάτων , που δεινοπάθησαν στην πρώτη 8ετία του ΑνδρεοΠασόκ, φτώχυναν στην 8ετία του Σημιτικού ΠΑΣΟΚ με το Χρηματιστήριο και ”τρόμαξαν’-μετά τα Ίμια, την Μαδρίτη , το Ελσίνκι , το ΕΛΙΑΜΕΠ και τις ΜΗΚΥΟ ,τις μαζικές ελληνοποιήσεις για να κερδίσει τις εκλογές του 2000, και την κατάργηση του θρησκεύματος από τις ταυτότητες -ότι θα χανόταν η ελληνορθοδοξία , όπως μέχρι τότε την καθιέρωσαν Άγιοι και ήρωες και εβίωσαν οι Έλληνες τους προηγούμενους 25 αιώνες.
Πρόσεξα , μου άρεσε και αντιγράφω τη παράγραφο της ομιλίας-άρθρου σας κύριε Σαββίδη , που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα του ΠΑΣΟΚ.
”Εσωτερικές αντιθέσεις ,φραξιονισμός ,υπερβολικός και αρρωστημένος συνδικαλισμός (σημειώνω βάθρο της Δημοκρατίας) , καθεστωτισμός , που δημιουργεί η μακρόχρονη παραμονή στην εξουσία , αρκετός ημετερισμός (λέγε με δωροληψίες) και η ασθένεια του ιδρυτή του διαμόρφωσαν ένα ΠΑΣΟΚ που απείχε παρασάγγας από τις διακηρύξεις του ”. ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ .
Υ.Γ Η Ενδιάμεση Συμφωνία(Παπούλια ,Χόλμπρουκ) με τα Σκόπια του 1995 , που αναφέρατε περιείχε υποχρέωση ότι το πρώτο μέρος (έτσι αναφερόταν η Πατρίδα μας ) ΔΕΝ ΘΑ ΕΘΕΤΕ ΒΕΤΟ ΣΕ ΑΙΤΗΣΗ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΈΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ (ΦΥΡΟΜ), γιαυτό η ΦΥΡΟΜ προσέφυγε στο Δ.Δ. της Χάγης μετά το Βουκουρέστι του κ. Καραμανλή του 2008 και ”καταδικάστηκε” η Ελλάδα , δικαιώνοντας τους κ.κ. ΓΑΠ ,Κοτζιά και Τσίπρα, οι οποίοι έκανα επίθεση φιλίας -υποταγής σε πολλούς και υπέγραψαν την κακίστη Συμφωνία των Πρεσπών.
Κρίνοντας μέ τά σημερινά δεδομένα τό σῶμα τοῦ ῾Ελληνισμοῦ, ἄν ρωτήσουμε πῶς σκέφτονται οἱ σημερινοί νέοι τῆς ῾Ελλάδας, τίποτα δέν θυμίζει τό πολύ κοντινό παρελθόν, τήν μετεμφυλιακή ῾Ελλάδα. ῾Η ἀνάλυση τοῦ κ. Σαββίδη εἶναι μέσα ἀπό τό ΠΑΣΟΚ καί ἀπό τήν ἀρχική προσπάθεια τοῦ ᾿Ανδρέα Παπανδρέου, πού ἀφοροῦσε τίς τρεῖς μεγάλες γενιές πού τό συνέθεσαν καί τά ὑπαρκτά προβλήματα ἐντός τῆς ῾Ελληνικῆς κοινωνίας κυρίως ἀπό τόν ἐμφύλιο. Πρέπει νά καταγραφεῖ ἱστορικά αὐτή ἡ προσπάθεια πού ἔφερε ἀποτελέσματα, αὐτό πού ζοῦμε σήμερα, μία ἰσότητα στήν ῾Ελληνική κοινωνία, μία εὐημερία σέ ὄλες τίς τάσεις τοῦ πληθυσμοῦ, μία θεραπεία τῶν πληγῶν, καί πολλές παρενέργειες πού πρέπει νά ἀντιμετωπισθοῦν σοβαρά.
῾Υπάρχει καί μία ἄλλη παράμετρος τήν ἐποχή μετά τόν ἐμφύλιο, ὄχι μόνο ἡ πολιτικοοικονομική. ῾Η θρησκευτική. ῾Η ἀριστερά στήν ῾Ελλάδα, κυρίως ἄθεη σέ μεγάλο ποσοστό, δέν ἐνστερνιζόταν τά τῆς θρησκείας. ῾Υπῆρχαν ὅμως ρεύματα θρησκευτικά ἐντός τῆς ῾Ελληνικῆς κοινωνίας, πού ἀξίζουν νά ἀναλυθοῦν ὡς πρός τίς ἐπιρροές τους, καί ὅποιος θέλει νά ἀναλύσει τήν ψυχολογία τῶν ῾Ελλήνων ἀλλά καί τά τῆς θρησκείας πρέπει νά τά ἐρευνήσει. Τό βιβλίο τοῦ Χ. Γιανναρᾶ Καταφύγιο ᾿Ιδεῶν περιγράφει τίς θρησκευτικές τάσεις τήν περίοδο ἐκείνη, τάσεις ἀρκετῶν δυτικῶν ἐπιρροῶν. Οἱ διαφορές τῆς ᾿Ορθοδοξίας μέ τά δυτικά θρησκευτικά ρεύματα εἶναι ουσιώδεις, καί στήν ῾Ελλάδα μαζί μέ τίς ἀριστερές ἰδέες, τίς δυτικές φιλοσοφικές τάσεις, τό ἄνοιγμα σέ νεωτερικές ἰδέες, ἔφεραν μία ἀπομάκρυνση ἀπό τήν θρησκεία πού βιώνουμε αὐτή τήν ἐποχή. ῾Η θρησκεία πρέπει νά ἀναζητηθεῖ στήν ρίζα της, στό τί εἶναι γιά τόν ἄνθρωπο καί ὄχι στίς δυνάμεις ἐπιβολῆς.
Βρισκόμαστε ἤδη σέ μία ἐποχή μέ ἄλλες τάσεις. Στήν ῾Ελλάδα διάφορα ξένα κεφάλαια ἐπενδύουν, ὁ ῾Ελληνισμός δέν προστατεύεται καί δέν ἀναζητεῖται οὔτε στήν παιδεία, οὔτε στήν παραγωγική διαδικασία, οὔτε στήν ἀνάπτυξη ὅλης τῆς χώρας. Συγκριτικά ἡ Κίνα ἀναζήτησε δυτική τεχνογνωσία τήν ὁποία ἀξιοποίησε ἡ κινεζική κοινωνία, τήν σπούδασε, τήν ἀφομοίωσε στίς δυνατότητές της.
Ἄν ἐνδιαφέρει ἀκόμα τό σῶμα καί ἡ πορεία τοῦ ῾Ελληνισμοῦ, πρέπει νά ἀναζητηθεῖ τό γιατί, νά τό κατανοήσουν οἱ διάφορες τάσεις, γιά νά ἀναγεννηθεῖ τό πνεῦμα τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί νά ἀποτυπωθεῖ στούς προβληματισμούς τῆς ἐποχῆς, στήν πολιτική καί νά γεννήσει νέες ἰδέες στηριζόμενες σέ μία ἀξιοκρατία.
Πρέπει να ξαναβρούμε το “χαμένο κέντρο” που έλεγε ο Ζήσιμος Λορετζάτος και να ξεκινήσουμε από εκεί…….
Γνωρίζετε τόν τίτλο τοῦ ᾿Εθνικού Ὕμνου τῆς ῾Ελλάδος;
Δέν κατευθύνεται ἡ ἐλευθερία.
Γιατί ὁ ᾿Ελύτης μιλάει γιά μιά συνέχεια δυόμιση χιλιάδων χρόνων;
«Παρ’ όλ’ αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου.»
Γιά νά ´ξεκινήσουμε ´ τώρα; ῾Η ῾Ελληνική ἱστορία εἶναι ἕνα μυθιστόρημα, πού διαβάζεται ἀπό τήν ἀρχή καί ὄχι ἀπό τό τέλος πρός τήν ἀρχή. Οὔτε παραλείπουμε σελίδες ἤ κεφάλαια, οὔτε τά ἀνακατεύουμε, οὔτε τά ἀντικαθιστοῦμε. Εἶναι ἱστορία προσώπων ἀλληλοσυνδεδεμένων, μέ γονεῖς, παιδιά, ἐπιτεύγματα, πορεῖες προσωπικές καί συνέχειες. Θά ἤθελε ὁ Μέγας ᾿Αλέξανδρος νά ἀλλάξει τήν ἱστορία του μέ τήν ἱστορία κάποιου ἄλλου; Τί ἦταν αὐτό πού τόν κατηύθυνε; κάποιο κέντρο;
Βρισκόμαστε κληρονόμοι μιᾶς μακραίωνης ἱστορίας καί ἑνός σπουδαιότατου πολιτισμοῦ.
Εἶναι ἀλήθεια ὁ στίχος τοῦ Σεφέρη
«Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια
που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω πού να τ’ ακουμπήσω.»
Ὅμως εἶναι ἕνας πολιτισμός χωρίς σκοταδισμούς, τρομοκρατίες, ἀρνητισμό, ἐνοχοποιήσεις καί συγχωροχάρτια. Πολιτισμός ὑποδειγματικός γιά τόν ἄνθρωπο πού ἀκόμα καί τόν Θεό τόν νιώθει κοντά του, σέ ἀντίθεση καί μέ Δύση καί μέ ᾿Ανατολή.
῾Ο Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέει ὅτι « τίποτα δεν είναι τόσο ευχάριστο για τους ανθρώπους, όσο το να κατακρίνουν τις πράξεις των άλλων».
Δέν στηρίχθηκε ποτέ ἡ σπουδαία ἱστορία μας σέ κρίσεις καί κατακρίσεις, ἀλλά σέ προσωπικά ἐπιτεύγματα ἡρώων βάσει ἰδανικῶν.
“Κι έναν πόντο πιο ψηλά να πάτε, άνθρωποι, ευχαριστώ θα σας πει ο Θεός.” ἔχει πεῖ ὁ ᾿Ελύτης.
Συμφωνώ μαζί σας. Γι αυτό θεωρώ ότι πρέπει να ξαναθυμηθούμε ποιοι ήμασταν γιατί τώρα μόνο κατ ‘όνομα λεγόμαστε Έλληνες…… να ξαναβρούμε το χαμένο μας κέντρο και τη σύνδεσή μας με τη θεία παράδοσή μας….
Δέν νομίζω ὅτι συμφωνοῦμε. Νά ξαναθυμηθοῦμε ποιοί ἤμασταν! πότε;
Νά ἀναφέρω κάτι σχετικό.
῾Ο Γιούνγκ καί ὁ Φρόϋντ διαφώνησαν κάποτε στίς ἀπόψεις τους, ὅταν ταξιδεύοντας οἱ δυό τους στόν ᾿Ατλαντικό, ὁ Γιούνγκ, ἐπιρρεασμένος ἴσως ἀπό ὅσα ἐρευνοῦσε, εἶδε ἕνα ὄνειρο πού τόν συγκίνησε βαθιά καί θέλησε νά τό ἀναλύσει μέ τόν Φρόυντ. «Είδε ότι κατοικούσε σε ένα σπίτι με δύο επίπεδα. Βρισκόταν στο πάνω επίπεδο με έπιπλα σε στυλ ροκοκό, κατεβαίνοντας στο κάτω επίπεδο η ατμόσφαιρα ήταν πιό μουντή, μεσαιωνικού τύπου, μία πέτρινη σκάλα κατέβαινε πιό κάτω σε ένα θολωτό δωμάτιο ρωμαϊκού τύπου και από εκεί υπήρχε μία μικρή πέτρινη σκάλα που οδηγούσε σε ένα βραχώδες σπήλαιο με κατάλοιπα ενός πρωτόγονου πολιτισμού, σκελετούς και δύο ανθρώπινα κρανία. Όταν διηγείται αυτό το όνειρο στον Φρόυντ, εκείνος ενδιαφέρεται μόνο για τα κρανία και ρωτάει τον Γιούνγκ ποιά είναι τα δύο πρόσωπα των οποίων θα μπορούσε να εύχεται ασυνείδητα τον θάνατο. Ο Γιούνγκ μένει εμβρόντητος από αυτή την ερμηνεία.» ῾Ο Γιούνγκ ἔψαχνε τό συλλογικό ἀσυνείδητο καί ὁ Φρόυντ ἔβλεπε σέ αὐτά νευρώσεις καί ψευδαισθήσεις.
Κάπως ἔτσι εἶναι καί ἡ ἱστορία τῶν ῾Ελλήνων, ἡ κάθε σελίδα μπορεῖ νά ἑρμηνευθεῖ διαφορετικά ἀποκομμένη ἤ ὡς συνέχεια τῶν προηγούμενων.
Δέν νομίζω λοιπόν ὅτι ὑπάρχει χαμένο κέντρο ἀλλά δυσκολία στόν τρόπο κατανόησης τῆς ἰδιαίτερης γλώσσας μας, τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς ἱστορίας μας.
Καί δέν εἶναι ἄσχετη ἡ ἱστορία καί ἡ πορεία τοῦ Ἑλληνισμοῦ μέ τήν θρησκεία, ἀπό τά ἀρχαῖα χρόνια.
Θα έλεγα ότι δεν είναι θέμα αντίληψης αλλά αρνηθήκαμε τον εαυτό μας και τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε ελεύθερα προσπαθώντας να μιμηθούμε άλλους. Δημιουργούμε όταν είμαστε ελεύθεροι να ορίσουμε τη μοίρα μας… ψάχνοντας μέσα μας …ο Αίσωπος δεν ένιωθε σκλάβος κι ας ήταν, μέσα του ένιωθε σημαντικός, ότι έχει αξία και έχει Λόγο ύπαρξης και κάτι καλό να προσφέρει…. Διαχρονικά πάντα στο κέντρο ήταν ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ είτε στην αρχαιότητα είτε στην ορθόδοξη πίστη μας και δεν διαχωρίζεται το κοσμικό από το θεολογικό. Δεν είναι θέμα γλώσσας είναι η αίσθηση ότι δεν δέχομαι κανέναν να μου χτυπάει το σκοπό και να χορεύω ή να μου κλωτσάει την πόρτα…. από ντροπή ή υπερηφάνεια έστω εγωισμό…. Κι αν το ανεχτώ για λίγο θα πρέπει να βρω τρόπο να ξεφύγω γιατί δεν αντέχεται μία ζωή χωρίς τιμή και ελευθερία κι αν όχι εγώ θα παλέψω για τους επόμενους να συνεχίσουν. Θα πρέπει να Σκεφτώ και να Αποφασίσω τι θα κάνω! Ο Σολωμός περιγράφει αριστουργηματικά την ηρωική έξοδο από απελπισία που κάνει τους ήρωες στην ιστορία μας διαχρονικά. Επειδή δεν μπορούσαν άλλο να ζουν στο σκοτάδι και τη σκλαβιά γιατί ένιωθαν ως προσωπικότητες σημαντικοί κι ας ήταν αγράμματοι αλλά έφεραν μία ιστορία πίσω τους και μία δόξα να πιαστούν, που έμαθαν να ζουν μαζί της με τους μύθους της και τη θεία τρέλα όταν στριμώχνονται πολύ, να τολμήσουν το αδιανόητο μέσα από τόσα παραδείγματα κι ας παίξουν με το θάνατο. Ένιωθαν ντροπή να ξεχάσουν νιώθοντας την αίσθηση του χρέους στους προηγούμενους και στους επόμενους και πάνω από όλα στο Θεό….
Συμφώνησα λοιπόν με τις αναφορές στην πλούσια παράδοσή μας που είναι ανεξάντλητη και δεν διαχωρίζεται κοσμική ή θεολογική. Είτε μιλάει ο Σεφέρης είτε ο Γρηγόριος ο θεολόγος οι ίδιες αξίες και αγωνίες αναβλύζουν που ο καθένας θα τις αντιληφθεί διαφορετικά γιατί καθένας έχει Γνώμη και δεν υπάρχει θεωρία να ακολουθήσει αλλά εμπειρία, κρίση και γνώση και πίστη στο όνομα του θείου που είναι η πυξίδα ότι κάνει το σωστό! Αυτό δεν περιγράφεται σε κανένα τσιτάτο της δύσης που δεν κατάλαβε ούτε μπορεί να καταλάβει. Φτιάχνεται ο άνθρωπος ως Πρόσωπο και Σχέση (που θα έλεγε ο Γιανναράς) και έχει γνώμη και κρίση καλή ή κακή δεν έχει σημασία …έχει όμως δική του προσωπικότητα. Δεν θα σκεφτεί με τη λογική γιατί τον πνίγει το δίκιο….θα ακολουθήσει και θα συνεχίσει αυτό που ξέρει να κάνει από την παράδοσή του κι έχει διδαχτεί….τη θυσία για να ανοίξει ο δρόμος για εκείνους που θα έρθουν!
Αυτό είναι το κέντρο…. ο άνθρωπος…. είτε με την αρχαιοελληνική είτε την ελληνιστική είτε τη βυζαντινή έννοια είναι πάντα η ίδια η υπέρβαση από το Εγώ στο Εμείς….. αγάπη στον άνθρωπος και στο δίκιο, βοήθεια και προστασία στον αδύναμο, όνειρο για μία καλύτερη ζωή και περιπέτεια στο ταξίδι προς το άγνωστο για εκείνον που δεν ησυχάζει αλλά εμπνέεται και δημιουργεί. Αλλά ξέρει να ζει και να απολαμβάνει τη ζωή όταν μπορεί κάθε στιγμή ακόμη κι απελπισίας με τον χορό, το τραγούδι, το γέλιο, τους μύθους, την παρέα, τη γειτονιά…. τη φωτεινή λαϊκή πλευρά της ζωής….
peggy όχι ανώνυμος!
Συμφωνῶ καί τά διατυπώνετε πολύ ὡραῖα.
Έχω την αίσθηση ότι ο απλός λαός που στήριξε τον Ανδρέα και το ΠΑΣΟΚ εξαρχής ήταν με παρόμοια αιτήματα με τα πρώτα επαναστατικά Συντάγματα. Ανεξαρτησία (από τους ξένους που μας ταπεινώνουν και δεν μας αφήνουν να ζήσουμε) Ελευθερία (για να νιώθουμε την εθνική μας υπόσταση) και ισότητα (άνοιξαν οι πόρτες σε θέσεις και πανεπιστήμια που ήταν απαγορευμένες για ολόκληρες ομάδες πληθυσμού που δεν ανήκαν στο κατεστημένο). Και κάτι ακόμη Αξιοπρέπεια, ότι ορίζουμε έστω ως ένα βαθμό τη μοίρα της χώρας και του εαυτού μας, για την Τιμή μας που δεν έχει τιμή. Το “Τσοβόλα δώστα όλα” ήταν παραπλανητικό αν όχι βολικό σύνθημα και ο Τσοβόλας δεν “αποζημιώθηκε” με καμία θέση πχ στην Παγκόσμια Τράπεζα….Οι αρχές της 3ης Σεπτέμβρη (στα Ιμια, στην παράδοση Οτσαλάν και στο σχέδιο ΑΝΑΝ δεν ήταν εκεί) όσο κι αν τις ξέχασαν μετά οι διάδοχοι του Ανδρέα, εφάρμοσαν ακριβώς αυτά που ο Ανδρέας πολεμούσε (συμφωνώ απόλυτα με ρεαλισμό όπως αναφέρετε κ. Σαββίδη) και τα βλέπουμε σήμερα. Όσο ήταν ακμαίος δεν προχώρησε στα “μεγάλα έργα”….Το πασοκ έγινε το κατεστημένο που υπήρξε πριν το πασοκ και στηρίζεται ακόμη στον Ανδρέα γιατί ποιος θέλει να θυμάται τους επόμενους που παρά το “κόμμα του χρηματιστηρίου” και την ευφορία της εποχής όλοι με βαριά καρδιά ψήφιζαν από τότε….Τώρα τι έμεινε από το πασόκ εκτός από το όνομα; Τουλάχιστον ο Ανδρέας πάλεψε ,με ότι υπήρχε είτε ήταν οι Αδέσμευτοι είτε προσπαθώντας να μεσολαβήσει και να ανεβάσει το κύρος της χώρας όπως με τον Μιτεράν και τον Καντάφι…πρόλαβε κάτι τουρκολιβικά μνημόνια που κάνουμε πως δεν βλέπουμε. Είχε κάτι να διαπραγματευτεί… Κι ας τον λοιδορούσαν τότε για “τα φιλιά με τον Αραφάτ”… . Έστελνε γιατρούς όχι όπλα σε πολέμους που προσπαθούσε να σταματήσει όχι να πυροδοτήσει γιατί η Ελλάδα δεν είχε ποτέ αυτή την πολυτέλεια να πολεμάει τη Ρωσία ή τον αραβικό κόσμο….Τυχαίο είναι ότι περίμεναν να καταρρεύσει ο Ανδρέας για να γίνουν τα Ιμια; Από το Χέρφιλντ περίμεναν και ετοιμαζόταν…. Άρα Πασοκ χωρίς πασόκ δεν γίνεται…
Συμφωνώ μαζί σας
https://www.skai.gr/news/entertainment/dimitra-liani-papandreou-zo-me-1400-eyro-ton-mina
Εγώ νομίζω πως το ΠΑΣΟΚ του αμέσου μέλλοντος θα μετονομασθεί με ηλεκτρονικό δημοψήφισμα των φίλων -και εν δυνάμει φίλων του- σε Δημοκρατικό Πατριωτικό Κόμμα (ΔΗΠΑΚΟ) και θα φύγει-και πρέπει – το πράσινο φόντο από τις οθόνες και τα πλατό.
Ο σοσιαλισμός απόθανε (κρητιστί) μετά το Μάαστρχτ το 1992 και το σοσιαλιστικό στην ονομασία του είναι περιττό και ειρωνεία.
Περιμένω αντίλογο .