Εκ βαθέων για την ποντιακή υπόθεση

Στην σύντομη ομιλία που έκανα κατά τη διάρκεια της Συνέλευσης επέμενα πως κινητήρια δύναμη του ενδιαφέροντός μου ήταν η ενότητα του ποντιακού ελληνισμού, και στην κατεύθυνση αυτή θα κατέβαλα τις όποιες δυνάμεις διέθετα.

Αυτός είναι ο ένας από τους λόγους που με οδηγεί στη σύνταξη του κειμένου αυτού. Ο δεύτερος είναι η αντίληψή μου για τη δημοκρατία και την αντιπροσώπευση. Δεν θεωρώ απροϋπόθετη την αντιπροσώπευση. Ο εκλεγμένος σε οποιοδήποτε όργανο οφείλει να δίνει στους εντολείς του εξηγήσεις δημοσίως για τα πεπραγμένα του, κυρίως όταν τα θέματα είναι σημαντικά και οι στιγμές κρίσιμες. Οι εκδηλώσεις τιμής στα θύματα της Γενοκτονίας με αφορμή τη 19η Μαΐου και οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί ικανοποιούν και τις δύο παραπάνω προϋποθέσεις για μια δημόσια τοποθέτηση. Η ενότητα διακυβεύθηκε και οφείλουμε κάποια εξήγηση γι’ αυτό, σύμφωνα με την εντολή που λάβαμε.

Ως γνωστόν, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΟΕ με την ψήφο της πλειοψηφίας που εξέλεξε ως πρόεδρο τον Χρήστο Τοπαλίδη, ενέκρινε την πρόταση κατά του ενωτικού εορτασμού της επετείου. Όπως, δηλαδή, γινόταν κάθε χρόνο. Η άλλη πρόταση, του ενωτικού εορτασμού, την οποία υποστήριξε η μειοψηφία, έλεγε με λίγα λόγια τα εξής: Να αρχίσουμε τις εκδηλώσεις από την πλατεία Αγίας Σοφίας και να γίνουν όλα όσα η ΠΟΕ κάνει κάθε χρόνο. Μόλις τελειώσουμε, να πάμε στον Λευκό Πύργο, να γίνει υποστολή της σημαίας και από εκεί πεζή να διαδηλώσουμε μέχρι το τουρκικό προξενείο.

Η πρόταση που προσπαθούσε να συγκεράσει τις απόψεις ΠΟΕ και ΠΟΠΣ, απερρίφθη συγκεντρώνοντας πέντε ψήφους (η πλειοψηφούσα συγκέντρωσε εννέα).

Υπήρξε και μια τρίτη πρόταση που αναφερόταν σε δύο εκδηλώσεις και αντιπροσωπεία της μιας ομοσπονδίας που θα αποστέλλονταν στην εκδήλωση της άλλης, αλλά αυτή συγκέντρωσε δύο ψήφους. Έτσι, για άλλη μια φορά, οι εκδηλώσεις τιμής θα γίνουν ξεχωριστά. Κατά την άποψή μου αυτό είναι μεγάλο λάθος. Ιδού μερικές επισημάνσεις.

1. Θα πρέπει να κάνουμε διάκριση ποντιακού χώρου ως ολότητας, και ανθρώπων που κατά καιρούς υπηρέτησαν την οργανωμένη μορφή του. Η δύναμη των Ποντίων είναι το πάθος τους γι’ αυτό που είναι, η εμμονή τους στην παράδοση, την ιστορία και το δράμα των προγόνων τους, αλλά και η συνολική τους βούληση να πετύχουν το στόχο τους. Και στη συνολική βούληση περιλαμβάνονται και οι Πόντιοι που δεν είναι οργανωμένοι – είναι και οι περισσότεροι. Εξ ονόματος όλων των Ποντίων δρουν και οι οργανωμένες μορφές τους. Ο κύριος λόγος που κρατά μακριά την πλειονότητα των Ποντίων από τα τεκταινόμενα είναι η διχόνοια και η οξεία αντιπαράθεση. Την οποία, με το δίκιο τους, δεν μπορούν ούτε να εξηγήσουν, ούτε να δικαιολογήσουν. Για ποιο λόγο, αναρωτιούνται, υπάρχει τέτοια σύγκρουση; Τι κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα;

Η απόφαση αλλά και ολόκληρη η νοοτροπία της πλειοψηφία του ΔΣ της ΠΟΕ συντηρεί αυτό το κλίμα ακραίας πόλωσης. Ίσως το ίδιο να συμβαίνει και με την άλλη ομοσπονδία, αλλά δεν γνωρίζω από το εσωτερικό της τις διεργασίες που συντελούνται.

Προσωπικά πιστεύω πως η επιστολή που και η πρόεδρος της ΠΟΠΣ έστειλε στην ΠΟΕ για κοινή εκδήλωση ήταν προσχηματική, αλλά ούτε αυτό δεν κατάφερε να διαχειριστεί με ευελιξία η πλειοψηφία της ΠΟΕ.

2. Υπήρξαν περίοδοι που στην ηγεσία των ομοσπονδιών ανήλθαν ισχυρές προσωπικότητες που άφησαν τη σφραγίδα τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις ή επικρατεί πνεύμα ενότητας, οπότε τα πράγματα πάνε καλά, ή πνεύμα σύγκρουσης, οπότε ο διχασμός είναι βαθύς και μοιραίος.

Στον ποντιακό χώρο αυτό συνέβη. Δεν θα αναφερθώ σε ονόματα και διότι δεν θα διευκολύνει τα πράγματα, και διότι είναι γνωστά. Οι προσωπικές αντιπαραθέσεις βάθυναν υπαρκτές διαφωνίες και δεν θα έλεγα πως η ευθύνη για τις διαφωνίες αυτές είναι αποκλειστικά της ΠΟΕ.

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου, τα μέλη της πλειοψηφίας κλήθηκαν από τον πρόεδρο να τοποθετηθούν πάνω στο θέμα της ημερήσιας διάταξης για τις εκδηλώσεις της επετείου της Γενοκτονίας και την πρόταση περί κοινού εορτασμού.

Οι τοποθετήσεις, στην πλειονότητά τους, ήσαν γραπτές και μακροσκελείς, άρχιζαν δε από ένα παρελθόν άγνωστο στα νέα μέλη της Ομοσπονδίας. Ήταν τόσες οι «ιστορικές» αναφορές που συχνά προκαλούνταν η απορία αν ο κάθε φορά ομιλών αναφερόταν στο θέμα της συζήτησης ή είχε ξεχαστεί στο ιστορικό παρελθόν. Στο τέλος κατέληγε με την επωδό: γι’ αυτούς τους λόγους, η κοινή εκδήλωση είναι αδύνατη. Η αφήγηση συνοδευόταν από ένα ανυπόκριτο πάθος στο λόγο και στην έκφραση. Είμαι πεπεισμένος για την ειλικρίνεια των αισθημάτων τους. Το ερώτημά μου, όμως, είναι αν οι ηγεσίες των ομοσπονδιών θα πρέπει να αναπαράγουν ένα διχαστικό παρελθόν ή αν θα πρέπει να φροντίσουν για τις ανάγκες των Ποντίων και του μέλλοντος της ποντιακής υπόθεσης. Διότι αυτό κάνουν οι ηγεσίες. Ξεπερνούν το παρελθόν και βλέπουν το μέλλον. Εδώ, δυστυχώς, είχαμε μια αναπαραγωγή των χειρότερων στιγμών του παρελθόντος.

Όταν, μετά το τέλος της αφήγησης ενός ομιλητή της πλειοψηφίας ρώτησα τον πρόεδρο «μα εδώ μας λένε ότι είναι καταστατική και ιστορική επιταγή η μη ενότητα», είς εκ της πλειοψηφίας, όχι ο πρόεδρος, μου απάντησε: «Καλά που το κατάλαβες».

Δηλαδή, θεωρούν το διχασμό καταστατική επιβολή και ιστορική υποχρέωση. Εν ολίγοις, η αντίληψη της πλειοψηφίας είναι πως η ΠΟΕ δημιουργήθηκε για να κρατήσει αποστάσεις από τους «άλλους». Το γνωρίζουν αυτό οι Πόντιοι γενικά και τα ποντιακά σωματεία της δύναμης της ΠΟΕ ειδικότερα; Και αν το γνωρίζουν, συμφωνούν; Διότι ΣΠΟΣάρχες που πρόσκεινται στον κ. Τοπαλίδη, δήλωσαν πως έθεσαν το ερώτημα του κοινού εορτασμού στα μέλη της ΣΠΟΣ τους και είχαν αρνητική απάντηση.

Αν αυτό συμβαίνει, τότε η ρήξη είναι βαθύτερη. Ένας διάλογος επ’ αυτού θα είχε ενδιαφέρον.

3. Δεν ξέρω πόσο το συνειδητοποίησε ο ποντιακός κόσμος, αλλά στις εκλογές αναμετρήθηκαν δύο απόψεις. Η μία που ήθελε να διαιωνίσει την υπάρχουσα κατάσταση και μια άλλη που επιδίωκε την ανανέωση πνεύματος και λογικής.

Η πρώτη είναι μια γνώριμη συνδικαλιστική λογική από τα παλαιά, που επιδιώκει την αναπαραγωγή, με κάθε τρόπο, της εξουσίας στο χώρο τον οποίο θεωρεί οιονεί ιδιοκτησία της. Θεωρεί λίγο-πολύ την ΠΟΕ μια ομοσπονδία η κυριαρχία της οποίας μεταβιβάζεται κληρονομικώ δικαίω σε ημέτερες ομάδες και πρόσωπα. Κανείς άλλος, πλην των ημετέρων, δεν χωρά στην άσκηση των πεπραγμένων. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ η διαφορά μεταξύ των δύο αντιλήψεων που αναμετρήθηκαν είναι μία μόλις ψήφος (10 έναντι 9), καμιά θέση στο προεδρείο ούτε και σε επιτροπή δεν δόθηκε στην «άλλη» άποψη. Στη μειοψηφία. Αυτό ως απάντηση στο ερώτημα «γιατί δεν προσπαθείτε να υπερβείτε τις αντιθέσεις». Προσπαθούμε, αλλά δεν εισακουόμαστε. Και οποιαδήποτε πρόταση «καπελώνεται». Δεν επιτρέπουν καμιά πρωτοβουλία που δεν θα προέρχεται από αυτούς. Ένα αρνητικό κλίμα που θυμίζει τις χειρότερες στιγμές συλλογικών προσπαθειών πλανάται στην ατμόσφαιρα. Κλίμα καχυποψίας και ομαδοποίησης. Ήταν τρομερά όσα υποστήριξαν μέλη της πλειοψηφίας κατά τη συζήτηση της πρότασης για κοινή εκδήλωση. Τέτοιο μίσος δεν το συνάντησα σε καμιά κοινή προσπάθεια, όσες και να ήταν οι διαφορές.

Και το ερώτημα είναι: τι διακυβεύεται; Γιατί τόσο κλείσιμο στην ομάδα; Γιατί τέτοια επιθετικότητα; Ποιοι είναι οι «άλλοι» και αντιμετωπίζονται ως εχθροί; Δεν είναι συμμέτοχοι στην κοινή ποντιακή προσπάθεια;

4. Αναπαράγουν, άμεσα ή έμμεσα, αγκυλώσεις του παρελθόντος γύρω από πρόσωπα με τα οποία ήρθαν σε έντονη αντίθεση. Και σε μερικές περιπτώσεις, δικαίως αντιπαρατέθηκαν. Αλλά τα πρόσωπα αυτά δεν υπάρχουν σήμερα στο προσκήνιο. Η αναφορά σ’ αυτά γίνεται ιδεοληπτικά, για την αναπαραγωγή της συνοχής της ομάδας. Είναι μεγάλο το κακό που συντελείται στον ποντιακό χώρο, διότι ο τρόπος αναπαραγωγής της ομάδας δημιουργεί συμπλεγματικές καταστάσεις και δεν περιορίζεται, απλώς, στο διχασμό. Διαμορφώνει και αναπαράγει μίσος εναντίον του «άλλου». Και ακολουθώντας τις χειρότερες παραδόσεις του παλαιοκομματισμού στην Ελλάδα, δένει μαζί της απλούς Πόντιους, ή ακόμη και στελέχη των συλλόγων, στη βάση του συμφέροντος και της εξυπηρέτησης. Κάθε είδους εξυπηρέτησης.

5. Πολώνουν τον ποντιακό χώρο στη βάση επιχειρηματικών συμφερόντων. Τοποθετούνται, με λίγα λόγια, υπέρ ή κατά συγκεκριμένων επιχειρηματιών. Οι λόγοι, προφανείς.

6. Δεν υπάρχει κανένα πνεύμα ομαδικής εργασίας, και πολύ περισσότερο, πνεύμα καλλιέργειας των παραδόσεων και της ιστορίας του ποντιακού λαού. Ενώ η ΠΟΕ θεωρείται το όργανο που θα βοηθήσει τα σωματεία στη συνειδητοποίηση του «γιατί» του αγώνα τους, το θεωρητικό υπόβαθρο της πλειοψηφίας του Συμβουλίου δεν εγγυάται αυτόν τον υψηλό ρόλο.

Ένα από τα επιχειρήματα που ακούστηκαν κατά της συνδιοργάνωσης είναι ότι «εκεί», στον Λευκό Πύργο δηλαδή, όπου κάνει την εκδήλωσή της η άλλη ομοσπονδία, διεγείρεται το εθνικό φαντασιακό. Προσοχή, όχι το εθνικιστικό, αλλά το εθνικό. Μα αν δεν διεγειρόταν το εθνικό φαντασιακό, δεν θα συμμετείχαμε στις προσπάθειες προβολής και αναγνώρισης της Γενοκτονίας των προγόνων μας.

Οι άνθρωποι που υπέστησαν Γενοκτονία, την υπέστησαν διότι ήσαν Έλληνες και χριστιανοί. Αν δεν είχαμε συνείδηση εθνικότητας, ο καθένας θα θρηνούσε τους δικούς του νεκρούς, και όχι όλοι μαζί τους 353.000.

Υπήρξε ενόχληση, επίσης, από την παρουσία του στρατιωτικού αγήματος κατά την υποστολή της σημαίας στον Λευκό Πύργο. Πέραν της κριτικής που μπορεί να γίνει και στην ποιότητα των εκδηλώσεων της άλλης ομοσπονδίας, ο στρατός είναι ο σκληρός πυρήνας του ελληνικού κράτους. Και η παρουσία του υποδηλοί, εμμέσως, την αναγνώριση του γεγονότος από το κράτος.

Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμη, αλλά ήδη εξήντλησα την υπομονή σας και το χώρο που μου διατίθεται. Έχουν κάποια σημασία όλα αυτά, ή και η δική μου κατάθεση θα περάσει στη χορεία πολλών άλλων πριν από εμένα, οι οποίοι μάλιστα κατείχαν και καλύτερα τα τεκταινόμενα στον ποντιακό χώρο;

Θα ήθελα το κείμενο να είχε κάποια εμβέλεια. Αλλά και να μην έχει δεν πειράζει. Έτσι κι αλλιώς, η συμμετοχή μου στα οργανωτικά του ποντιακού ελληνισμού έγινε από ρομαντισμό.

Περίμενα την προσγείωση στην πραγματικότητα, αλλά εδώ δεν πρόκειται περί αυτού. Μιλάμε για οδυνηρή πραγματικότητα.

Σε ατομικό επίπεδο υπάρχουν λύσεις. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι το μεγαλύτερο τμήμα του ποντιακού ελληνισμού βιώνει τις καταστάσεις ως μια ψευδαίσθηση. Έχει διαφορετική εικόνα για πρόσωπα του παρόντος και του παρελθόντος. Αλλά, κυρίως, έχει διαφορετική εικόνα για τη λειτουργία της ομοσπονδίας.

Θέλω να ελπίζω στην κριτική σκέψη –άρα στην κατανόηση– και τον ίδιο ρομαντισμό των ανθρώπων που με τίμησαν με την ψήφο τους. Εκείνο που έχει σημασία είναι να μην προδοθεί το όνειρο. Και γι’ αυτό θα αγωνιστούμε και πάλι μαζί, έστω και αν αλλάξει το μετερίζι. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως ο αγώνας αυτός, στο πεδίο που περιέγραψα παραπάνω, έχει νόημα. Είναι μια ψυχοφθόρος κατάσταση που απλώς νομιμοποιεί. Και δίνει άλλοθι. Θα βρεθεί η δύναμη να αναζητηθεί η φυγή προς τα εμπρός;