Εθνική Ασφάλεια δεν είναι μόνο η άμυνα αλλά και οι πυρκαγιές με τις πλημμύρες!

- Advertisement -

του Γιώργου Κουκάκη*

Η Ελλάδα έχει βρεθεί αντιμέτωπη τα τελευταία χρόνια με αρκετά από τα εν λόγω φυσικά φαινόμενα, έχοντας «πληρώσει ακριβά» τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

 

Γιατί (και) οι δασικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες είναι ζήτημα εθνικής ασφάλειας και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν

Απομυθοποίηση της εθνικής ασφάλειας –η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο την εθνική άμυνα ενός κράτους– και την επεξήγηση της επίδρασης που έχουν τόσο οι πυρκαγιές όσο και οι πλημμύρες σε αυτήν.  Η Ελλάδα έχει βρεθεί αντιμέτωπη τα τελευταία χρόνια με αρκετά από τα εν λόγω φυσικά φαινόμενα, έχοντας «πληρώσει ακριβά» τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.  Η κατανόηση επομένως σε βάθος του συγκεκριμένου ζητήματος και των ενδεικνυόμενων τρόπων αντιμετώπισης των απειλών θα συμβάλλει θετικά στην ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας.

Γράφει ο Γιώργος Κουκάκης

Η περίοδος που διανύουμε αποτελεί ίσως μία από τις πιο ήρεμες περιόδους στην Ελλάδα όσον αφορά τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, καθώς η αντιπυρική περίοδοςi έχει τελειώσει για τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας,ii ενώ η πτώση της θερμοκρασίας δεν είναι τόσο μεγάλη ούτε οι βροχοπτώσεις τόσο έντονες ώστε να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος δασικών πυρκαγιών και περιπτώσεων αποκλεισμού ολόκληρων περιοχών λόγω έντονων χιονοπτώσεων και πλημμυρικών φαινομένων αντίστοιχα. Το γεγονός αυτό καθιστά τη παρούσα περίοδο ιδανική για αναστοχασμό, εξαγωγή συμπερασμάτων και φυσικά κατάλληλη προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα, ώστε να αποφύγουμε την επανάληψη δυσάρεστων περιστατικών του παρελθόντος τα οποία έπληξαν την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας,

Στο σημείο αυτό, ίσως πολλοί να αναρωτιούνται τι σχέση έχει η εθνική ασφάλεια με τις δασικές πυρκαγιές, τις πλημμύρες και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό ακριβώς είναι και το μεγάλο σφάλμα που επικρατεί στην αντίληψη των περισσοτέρων πολιτών, καθώς η εθνική ασφάλεια έχει εσφαλμένως συνδεθεί αποκλειστικά με την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας ενός κράτους, δηλαδή την εθνική άμυνα. Αν όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε τι είναι η εθνική ασφάλεια;

Εικόνα 1: Οι κυριότερες συνιστώσες της εθνικής ασφάλειας  |  Πηγή: Σύνθεση του Γεώργιου Κουκάκη ©

 

Εθνική ασφάλεια είναι η προστασία του κράτους και των πολιτών αυτού από κάθε είδους απειλή που στρέφεται εναντίον τους και η οποία επηρεάζει τόσο την εύρυθμη λειτουργία του κράτους όσο και την ευημερία των πολιτών.iii Ανάλογα δε με το είδος της απειλής και τον τομέα πολιτικής (policy field) που επηρεάζει, η εθνική ασφάλεια χωρίζεται στις ακόλουθες (όχι αποκλειστικές) κατηγορίες (Εικόνα 1):

1. Στρατιωτική ασφάλεια (military security).

2. Οικονομική ασφάλεια (economic security).

Συνδρομές για οικονομικές ειδήσεις

3. Ενεργειακή ασφάλεια (energy security).

4. Ασφάλεια κρίσιμων εθνικών υποδομών (critical infrastructure security).

5. Θαλάσσια ασφάλεια (maritime security).

6. Επισιτιστική ασφάλεια (food security).

7. Περιβαλλοντική ασφάλεια (environmental security).

8. Υγειονομική ασφάλεια (health security).

9. Εσωτερική ασφάλεια (domestic/internal/homeland security).

10. Κυβερνοασφάλεια (cyber security).

11. Πολιτιστική ασφάλεια (cultural security).

12. Δημογραφική ασφάλεια (demographic security).

13. Υδατική ασφάλεια (water security).

14. Ασφάλεια πληροφοριών (information security).

15. Πολιτική ασφάλεια (political security).

16 Διαστημική ασφάλεια (space security).

Εκ πρώτης όψεως, γίνεται αντιληπτό ότι τόσο οι δασικές πυρκαγιές όσο και οι πλημμύρες καθώς και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα εμπίπτουν στην κατηγορία της περιβαλλοντικής ασφάλειας, καθώς τα βασικά αίτια που τις προκαλούν –εξαιρώντας τις ενδεχόμενες κακόβουλες ενέργειες– σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Όταν ωστόσο τα εν λόγω φαινόμενα έχουν τόσο μεγάλη έκταση και ένταση ώστε να επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία του κράτους και την ευημερία των πολιτών αυτού, τότε επηρεάζουν και άλλες συνιστώσες της εθνικής ασφάλειας με κυριότερες την οικονομική ασφάλεια,iv την ενεργειακή ασφάλεια vκαι την ασφάλεια κρίσιμων εθνικών υποδομών.vi

Το γεγονός αυτό έγινε δυστυχώς αντιληπτό στην Ελλάδα τόσο κατά τις δασικές πυρκαγιές που σημειώθηκαν στην Εύβοια, τον Έβρο και τη Ρόδο τα τελευταία χρόνια όσο και κατά τις πλημμύρες που σημειώθηκαν στη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη ζημίωση της εθνικής οικονομίας και την καταστροφή μεγάλου μέρους των περιουσιακών στοιχείων των πολιτών.vii Ιδιαίτερα λυπηρό δε είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι το μόνο Ευρωπαϊκό κράτος που αντιμετώπισε τέτοια φαινόμενα, καθώς τεράστιες εκτάσεις κάηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ισπανία και την Πορτογαλία,viii ενώ έντονα καιρικά φαινόμενα σημειώθηκαν μεταξύ άλλων στη Γερμανία, τη Σερβία και τη Ρουμανία το καλοκαίρι του 2023,ix και καταστροφικές πλημμύρες στην Ισπανία μόλις πρόσφατα.x Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι σύμφωνα με το Νόμο 4662/2020 ως καταστροφή ορίζεται:

«Η σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας της κοινωνίας, που προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές και περιβαλλοντικές απώλειες, οι οποίες ξεπερνούν την ικανότητα της πληγείσας κοινωνίας να τις αντιμετωπίσει με ίδια μέσα και πόρους».xi

Όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης –δηλαδή τις τακτικές και διαχειριστικές αποφάσεις που λαμβάνονται και τις επιχειρησιακές δραστηριότητες που σχεδιάζονται και υλοποιούνται– κάθε είδους καταστροφής, αυτός σύμφωνα πάντα με τον προαναφερθέντα νόμο περιλαμβάνει τέσσερα (4) στάδια τα οποία συνθέτουν τον κύκλο διαχείρισης καταστροφής (Εικόνα 2).xii Τα στάδια αυτά είναι τα ακόλουθα:

1. Πρόληψη (Prevention) – Μετριασμός (Mitigation), η οποία περιλαμβάνει το σύνολο των δράσεων και μέτρων που στοχεύουν στην απόλυτη αποφυγή των δυνητικών επιπτώσεων των κινδύνων και στην ελαχιστοποίηση των φυσικών, τεχνολογικών καταστροφών και λοιπών απειλών.

Εικόνα 2: Τα στάδια του Κύκλου Διαχείρισης Καταστροφής (Disaster Management Cycle)
Πηγή: https://www.tidalbasingroup.com/the-role-of-disaster-mitigation-in-modern-urban-planning/

2. Ετοιμότητα (Preparedness/Preparation), η οποία περιλαμβάνει το σύνολο δράσεων και μέτρων που λαμβάνονται εκ των προτέρων για να διασφαλίσουν αποτελεσματική αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών.

3. Αντιμετώπιση (Response), η οποία περιλαμβάνει τις δράσεις, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την καταστροφή, για την προστασία της ζωής και της υγείας των ανθρώπων, για την αντιμετώπιση άμεσων αναγκών διαβίωσής τους και για τη διασφάλιση παροχής αρωγής και υποστήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων της καταστροφής.

4. Αποκατάσταση (Relief/Recovery), η οποία περιλαμβάνει δράσεις μετά από μία καταστροφή με στόχο την αποκατάσταση ή τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης κατά τις πρώτες ώρες και ημέρες μετά την εκδήλωσή της.

Ένας ακόμα παράγοντας στον οποίο θα πρέπει να δοθεί έμφαση είναι η ατομική ευθύνη που φέρουν οι πολίτες, καθώς η συνολική γενική ευθύνη που όντως φέρει το κράτος δεν τους απαλλάσσει από το δικό τους μερίδιο, το οποίο συνίσταται στην κατάλληλη ατομική προετοιμασία αλλά και τη συνεισφορά τους στο μέτρο του δυνατού στις δράσεις του κράτους κατά τη διάρκεια των τεσσάρων προαναφερθέντων σταδίων. Κατά τη διάρκεια δε της εκδήλωσης κάποιας καταστροφής (3ο στάδιο) εξαιρετικά σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο εθελοντισμός, ο οποίος δρα επικουρικά όσον αφορά τις ενέργειες του κρατικού μηχανισμού.

Για να αναπτυχθεί όμως η ατομική ευθύνη, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της κουλτούρας ασφάλειας το οποίο θα πρέπει να έχει καλλιεργηθεί, απαιτείται η εφαρμογή μίας ολιστικής προσέγγισης του ζητήματος, η οποία θα έχει ως κεντρικό άξονα την επιμόρφωση των πολιτών από μικρή ηλικία σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, και την εν συνεχεία παροχή δια βίου μάθησης σε συνδυασμό με την κατάλληλη προβολή και προώθηση των σχετικών δράσεων με τη βοήθεια των Μέσων Μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) και Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι αφενός μεν η εθνική ασφάλεια είναι υπόθεση όλων των πολιτών και όχι μόνο του κράτους, αφετέρου δε ότι η ασφάλεια αποτελεί σημαντικό καταλύτη και προϋπόθεση της ανάπτυξης και ΟΧΙ τροχοπέδη αυτής, καθώς σύμφωνα με τον Άγγλο φιλόσοφο Thomas Hobbes (1588-1679)xiii:

«[…] χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει χώρος για τη βιομηχανία […] δεν υπάρχουν τέχνες, δεν υπάρχουν γράμματα, δεν υπάρχει κοινωνία και το χειρότερο απ’ όλα, υπάρχει συνεχής φόβος και ο κίνδυνος βίαιου θανάτου, η ζωή του ανθρώπου είναι μοναχική, φτωχή, άσχημη, κτηνώδης και σύντομη».xiv

i Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. (χ.η.). Αντιπυρική Περίοδος. https://civilprotection.gov.gr/antipyriki-periodos

ii Dasarxeio.com. (2024, Οκτώβριος 23). Παράταση αντιπυρικής περιόδου. https://dasarxeio.com/2024/10/23/140361/

iv Koukakis, G. (2024). Understanding National Security – Part II: The component of Economic Security. Geostrategic Pulse. Issue 297, 31-46. https://www.researchgate.net/publication/383861884_Understanding_National_Security_-_Part_II_The_Component_of_Economic_Security

v Σταμπολής, Κ.& Μεζαρτάσογλου, Δ. (2018). Η Ενεργειακή Ασφάλεια της Ελλάδας και Προτάσεις για την Βελτίωσή της [Μελέτη (Μ 51)]. Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αθήνα, 9. https://www.iene.gr/articlefiles/energgeiki-asfaleia_elladas.pdf

vi Żaboklicka, E. (2020). Critical infrastructure in the shaping of national security. Security and Defence Quarterly, 28(1), 70-81. https://doi.org/10.35467/sdq/118585

vii Ρομπόλης, Σ. & Μπέτσης, Β. (2023, Σεπτέμβριος 22). Οι συνέπειες των πλημμυρών στη Θεσσαλία και η ελληνική οικονομία. Οικονομικός Ταχυδρόμος.https://www.ot.gr/2023/09/22/apopseis/experts/oi-synepeies-ton-plimmyron-sti-thessalia-kai-i-elliniki-oikonomia/

viii Ρουγγέρη, Ν. (2024, Ιούνιος 22). Φωτιές; Κινδυνεύει η Ευρώπη να καεί; – Οι mega fires ήρθαν για να μείνουν. In.gr. https://www.in.gr/2024/06/22/in-science/perivallon-b-science/foties-kindyneyei-eyropi-na-kaei-oi-mega-fires-irthan-gia-na-meinoun/

ix FLASH. (2024, Ιούνιος 20). Ακραία καιρικά φαινόμενα «διαλύουν» την Ευρώπη – «Πνίγεται» η Γερμανία – «βράζει» η Ρουμανία. https://www.flash.gr/akraia-kairika-fainomena-dialyoyn-tin-eyropi-pnigetai-i-germania-vrazei-i-roymania-943001

x CNN Greece. (2024, Οκτωβρίου 30). Πλημμύρες στην Ισπανία: Τους 62 έφτασαν οι νεκροί – Αγωνία για τους αγνοούμενους. https://www.cnn.gr/kosmos/story/446334/plimmyres-stin-ispania-tous-62-eftasan-oi-nekroi

xi Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας. (2020, Φεβρουάριος 07). Νόμος Υπ’Αριθ.4662 , Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων, αναδιάρθρωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, αναβάθμιση συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας, αναδιοργάνωση του Πυροσβεστικού και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ Α27) [Επίσημο Έγγραφο], 307. https://search.et.gr/el/fek/?fekId=598564

xii Οπ.π.

xiii Sorell, T. (2024, September 12). Thomas HobbesEncyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Thomas-Hobbes

xiv Coupland, R. (2001). Humanity: What is it and how does it influence international law?. ICRC.83(844), 980. https://international-review.icrc.org/sites/default/files/S156077550018349Xa.pdf 

Ο Αντισυνταγματάρχης ε.α. Γεώργιος Κουκάκης εισήχθη μέσω πανελληνίων εξετάσεων στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων το 1998 από όπου αποφοίτησε το 2002, 1ος μεταξύ των Ανθυπολοχαγών Πεζικού και 8ος μεταξύ όλων των απόφοιτων της Σχολής. Το 2003 εντάχθηκε στις Ειδικές Δυνάμεις, όπου υπηρέτησε μέχρι το 2017 οπότε και αποχώρησε οικειοθελώς. Έχει υπηρετήσει σε διάφορες Μονάδες και Επιτελεία των Ειδικών Δυνάμεων, του Πεζικού και της Επιστράτευσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Κύπρος και Κοσσυφοπέδιο) και είναι απόφοιτος όλων των υποχρεωτικών στρατιωτικών εκπαιδεύσεων (σχολείων) του Πεζικού και των Ειδικών Δυνάμεων, καθώς και τεσσάρων σχολείων στις ΗΠΑ (Fort Benning, Georgia). Επιπλέον είναι απόφοιτος της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (2023), από την οποία βραβεύτηκε για τη διπλωματική του διατριβή (5η καλύτερη). Αποστρατεύτηκε έπειτα από αίτησή του το 2024 έχοντας 26 έτη υπηρεσίας. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο απέκτησε με βαθμό άριστα αποφοιτώντας 1ος ανάμεσα στους συμφοιτητές του, έπειτα από υποτροφία που του χορηγήθηκε από το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ). Είναι Κύριος Ερευνητής και Γενικός Γραμματέας του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) στο οποίο εντάχθηκε το 2022, μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) από το 2022, Ερευνητικός Συνεργάτης (Research Associate) του HERMES Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy από το 2022 και μέλος της ΆΛΛΗΛΟΝ από το 2022 και της Mercury Negotiation Academy (MNA) το 2023. Επιπλέον, είναι ακαδημαϊκός υπεύθυνος του προγράμματος «Σπουδές Ασφάλειας στη Μεσόγειο» του ΚΕΔΙΒΙΜ Πανεπιστημίου Αιγαίου υπό την ακαδημαϊκή ευθύνη του Δρ. Ντάλη Σωτήρη, το οποίο λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2024. Έχει λάβει μέρος ως εισηγητής σε μία πληθώρα σεμιναρίων και συνεδρίων, ενώ μελέτες του έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά Στρατιωτική Επιθεώρηση, Διακλαδική Επιθεώρηση, NRDC-GR HERALD, Η Ελλάδα, η Ευρώπη και ο Κόσμος, καθώς και τη σειρά Global Security and Intelligence Note (GSIN) και South and South East Asia Security Research Center (SSEASRC) Research Notes του Πανεπιστημίου του Buckingham, το διμηνιαίο περιοδικό Geostrategic Pulse, τα επιστημονικά περιοδικά ομότιμης αξιολόγησης HAPSc Policy Brief Series του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων (ΕΟΠΕ) και Regional Integration: Politics, Economics, Governance (Περιφέρεια) του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (ΠΕΔΔ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), καθώς και τις ιστοσελίδες των προαναφερθέντων Ινστιτούτων με τα οποία συνεργάζεται. Είναι συν-συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα», το οποίο κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2023 από τις εκδόσεις Ινφογνώμων.

geopolitico.gr

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
37,400ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα