του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Καταρρίπτοντας τα πράγματα σε στυλ διδαγμάτων, η πρόκληση της αποτροπής είναι να επιστρατεύσουμε στρατιωτικές δυνάμεις ικανές να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους. Να συγκεντρώσουμε και να επιδεικνύουμε τη δύναμη της θέλησης για να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις δυνάμεις υπό συνθήκες που λέμε ότι θα το κάνουμε. Και να πείσουμε τον αντίπαλο για την ικανότητά μας και την αποφασιστικότητά μας να τη χρησιμοποιήσουμε. Όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι γινόμενο, όχι άθροισμα. Εάν οποιοσδήποτε από αυτούς τους παράγοντες – ικανότητα, θέληση, πεποίθηση – μηδενίζεται, το ίδιο ισχύει και για την αποτροπή. Οι αντίπαλοι ηγέτες ξέρουν τι αντιλαμβάνονται. Αυτοί αποφασίζουν αν αποθαρρύνονται ή όχι. Αυτό είναι το ανησυχητικό μέρος της χρήσης όπλων για να αποτρέψεις ή να πείσεις. Αυτό που κάνουμε έχει σημασία. Αλλά μπορεί να πάει στο μηδέν.
Γιατί, πρέπει να εισάγουμε μια ακόμη μεταβλητή στην εξίσωσή της αποτροπής, η οποία αποτελεί προϋπόθεση. Το ηθικό είναι ο τέταρτος παράγοντας, η προϋπόθεση με το να διατηρούμε ακμαίο τον ανθρώπινο παράγοντα στην ικανότητα μπροστά και στο επίκεντρο στους υπολογισμούς της αποτροπής, του εξαναγκασμού και της επιβεβαίωσης. Γιατί; Διότι είναι εύκολο και μάλιστα συνηθισμένο να συγχέουμε την ικανότητα μόνο με το υλικό. Με πλοία, αεροπλάνα και τανκς, με άλλα λόγια.
Κάτι τέτοιο κρύβει το γεγονός ότι το καλύτερο όπλο δεν είναι καλύτερο από τον χειριστή του. Μόνο ένα εξειδικευμένο πλήρωμα με κίνητρα μπορεί να αποσπάσει τη μέγιστη απόδοση σχεδιασμού από το υλικό του. Η μείωση των πάντων σε λαμπερά όπλα παραπλανά. Συσκοτίζει τον ρόλο που παίζει ο ανθρώπινος παράγοντας στον στρατηγικό ανταγωνισμό και τον πόλεμο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό το πώς αξιολογούν οι πολιτικοί με επιρροή την ικανότητα του Πολεμικού Ναυτικού. Μπορεί να θαυμάζουν τα νεότευκτα πλοία και αεροπλάνα ως φυσικά εργαλεία, αλλά οι προσπάθειες αποτροπής, καταναγκασμού και επιβεβαίωσης θα υποφέρουν εάν χάσουν την πίστη τους στην ικανότητα των πληρωμάτων να χειρίζονται επιδέξια τα όπλα τους σε ελιγμούς και μάχες. Μετά από όλα, είναι δυνατόν να κραδαίνετε ένα εξαιρετικό όπλο και να χάσετε. Στην εποχή μου, κατά τη διάρκεια των κρίσεων στο Αιγαίο του 1987 και του 1996 ενάντια στην Τουρκία, η κοινή μας πίστη ήταν ότι μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε τις εχθρικές δυνάμεις και ακόμα να κερδίσουμε. Αυτή είναι η πολιτιστική διάσταση. Εμείς το 1987 φανήκαμε κυρίαρχοι. Αλλά αν οι αμφιβολίες, όπως το 1996 στα Ίμια, για τη ναυτική και στρατιωτική ικανότητα μας διεισδύσουν αρκετά βαθιά στο μυαλό των αντιπάλων, δεν θα λαμβάνουν πλέον στα σοβαρά τις απειλές από την Αθήνα. Ούτε οι εταίροι θα παρηγορηθούν από τις υποσχέσεις της Αθήνας.
Έτσι, οι επαναλαμβανόμενες αστοχίες, για να μην αναφέρουμε τις χαμηλές επιδόσεις στον εκσυγχρονισμό και την αντιμετώπιση των ναυτικών υποθέσεων, όπως η παράδοση συστημάτων στην ώρα τους (αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας-τορπίλες βαρέως τύπου-εκσυγχρονισμός Φ/Γ), επιβαρύνονται με συνέπειες πέρα από το προφανές. Η ικανότητα ενός ναυτικού στον εξοπλισμό, την εκπαίδευση και τη λειτουργία ενός μαχητικού στόλου έχει μεγάλη σημασία. Χωρίς υγιή ανθρώπινο παράγοντα, οι προοπτικές του στόλου εξασθενούν για μάχη στην θάλασσα. Αυτό είναι αρκετά κακό. Οπότε ο στρατηγικός ανταγωνισμός εν καιρώ ειρήνης είναι ένας πόλεμος αντιλήψεων. Η δύναμη που φαίνεται καλύτερα εξοπλισμένη και πιο επιδέξια βρίσκεται πιο κοντά στην επιτυχία σε αυτόν τον εικονικό πόλεμο. Και όπως έλεγε ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης «Δεν κερδίζονται οι μάχες μόνο με τα σίδερα και τα μπαρούτια, κρίνονται και με την ψυχή» Εάν το Πολεμικό Ναυτικό έχει προβλήματα με τις παραιτήσεις στελεχών, εναπόκειται στην κυβέρνηση να τα επιδιορθώσει. Τι μπορούν να κάνουν; Δύο πράγματα. Πρώτον, αποδεχτείτε ότι αυτά τα προβλήματα είναι πραγματικά και επακόλουθα, και ορκιστείτε να τα διορθώσετε. Δεύτερον, μεταμορφώστε σε ελκυστικότερη την καριέρα των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, και του Strategy International.
