Δ. Σταματόπουλος: ο Γιανναράς και η κριτική των “προοδευτικών”

του Δημήτρη Σταματόπουλου, Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Μου έκανε πάντα εντύπωση πόσο λάθος ήταν η κριτική “προοδευτικών”, κυρίως “αριστερών” διανοουμένων στο φαινόμενο Γιανναρά. Στον Γιανναρά έβλεπαν ένα σκοταδιστικό βυζαντινολατρικό αντιδυτικισμό, όταν ήταν προφανές ότι αυτό που φαινόταν ενδιαφέρον στη σκέψη του, δηλαδή εκδοχές της κριτικής του υποκειμένου, ήταν όλο παρμένο από την κριτική φιλοσοφία του 20ου αιώνα! Το να βαφτίζεις δηλαδή την κριτική σκέψη της Φρανκφούρτης φιλοσοφία του Καβάσιλα! Το να παίρνεις τον Μαρξ και εκεί που αυτός μιλάει για “σχέσεις” (παραγωγής, εξουσίας κλπ), αυτός να ενικοποιεί και να μιλάει για “σχέση”. Έτσι δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την τεράστια διείσδυση της σκέψης του στα αριστερά ακροατήρια της δεκαετίας του 80. Αυτή η αδυναμία να τοποθετηθεί η σκέψη του Γιανναρά ως κρυφή ιδιοποίηση των θεωρητικών εργαλείων της κριτικής φιλοσοφίας, της επέτρεψε στη δεκαετία του 90 ένα νέο μετασχηματισμό: ο Γιανναράς ασκούσε λέει κριτική στον Χάντιγκτον. Η κριτική όμως που ασκούσε στον Χάντινγκτον δεν ήταν ότι όριζε τους πολιτισμούς με βάση τη θρησκεία αλλά για το που έβαζε τα όρια της “Δύσης”. Το πρόβλημα του Γιανναρά ήταν ότι η Δύση του Χάντινγκτον περιελάμβανε μόνο καθολικούς και προτεστάντες και όχι τους ορθοδόξους, τουλάχιστον τους Βαλκάνιους! Φυσικά αυτοί οι Ρώσοι με τους ονιόσχημους τρούλους τους έπρεπε να παραμείνουν κόμματια της ασιατικής Ανατολής. Ενώ το Ισλάμ για αυτόν ήταν ένα αστείο γιατί δεν είχε σοβαρή μεταφυσική! Ο Γιανναράς δεν έκανε κριτική στη Δύση: αντίθετα ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του δυτικού οριενταλιστικού λόγου, όπως το είχε θέσει ήδη ο 19ος αιώνας: το Βυζάντιο ως αναπόσπαστο κομμάτι της Δύσης και κυματοθραύστης των βαρβάρων της Ανατολής. Για αυτό το πέρασμά του στο νεοσυντηρητισμό ήταν όχι απλώς αναμενόμενο αλλά προδικασμένο. Εάν νομίζετε ότι αυτά λέγονται post mortem κάνετε λάθος: δείτε μια εκπομπή του Σαββίδη στο πρώτο σχόλιο και τη δημόσια αντιπαράθεσή μας 15 χρόνια πριν…πόσο προφητικό για το τι ακολούθησε ειδικά όσον αφορά στη Ρωσική Ανατολή….

Απο τη σελίδα του στο fb