Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Η συμπλήρωση 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή δίνει την ευκαιρία σε πολλούς συγγραφείς να ασχοληθούν με τα δραματικά γεγονότα της περιόδου εκείνης και με τη Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ανατολής από Οθωμανούς, Νεοτούρκους και Κεμαλικούς. Κατά τη γνώμη μου ένα βιβλίο που ξεχωρίζει είναι το πόνημα του Άγγελου Συρίγου, Καθηγητού Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, και του Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Καθηγητού της Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο ΕΚΠΑ, με τίτλο: «Μικρασιατική Καταστροφή» και υπότιτλο: 50 Ερωτήματα και Απαντήσεις (εκδόσεις Πατάκη).
Οι δύο συγγραφείς έχουν συνεργασθεί πριν από τρία χρόνια και μας έδωσαν μία συνοπτική και σοβαρή ανάλυση για ένα καυτό ζήτημα της επικαιρότητας με το βιβλίο τους: «Η Συμφωνία των Πρεσπών και το Μακεδονικό». Με το νέο βιβλίο τους επιχειρούν να απαντήσουν σε πενήντα ερωτήματα για τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον ξεριζωμό του Ελληνισμού. Σε 250 σελίδες επιτυγχάνουν να δώσουν τεκμηριωμένες απαντήσεις και να φωτίσουν άγνωστες πτυχές της εποχής εκείνης.
Πολλά θέματα φωτίζει το βιβλίο και πιστεύω ότι ένα από τα σημανικότερα είναι η Δίκη και καταδίκη των Έξι, οι οποίοι θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για την καταστροφή. Οι Συρίγος και Χατζηβασιλείου μάς καλούν να αρθούμε υπεράνω των παθών του Εθνικού Διχασμού της περιόδου εκείνης και να μελετήσουμε με νηφαλιότητα την Ιστορία. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι Έξι ηγέτες της αντιβενιζελικής παρατάξεως δεν ήσαν προδότες και κακώς καταδικάσθηκαν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και της εγκαταλείψεως ελληνικού εδάφους. Διέπραξαν σοβαρά λάθη, αλλά όχι προδοσία. Άλλωστε η Σμύρνη τυπικά δεν ήταν ελληνική επικράτεια.
Ο Δημήτριος Γούναρης, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, ο Γεώργιος Μπαλτατζής, ο Νικόλαος Στράτος, ο Νικόλαος Θεοτόκης και ο Αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζηανέστης εκτελέσθηκαν στις 15 Νοεμβρίου 1922 στην περιοχή, η οποία τότε καλυπτόταν από το δάσος Γουδί, και η οποία σήμερα βρίσκεται στα σύνορα Χολαργού και Παπάγου. Στον τόπο εκτελέσεως κτίσθηκε ο Ναός της Αναστάσεως και τα έξι δέντρα με τα ονοματά τους μάς θυμίζουν ότι οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν τα εξιλαστήρια θύματα μιάς εθνικής τραγωδίας.
Οι δύο συγγραφείς επισημαίνουν: «Η Δίκη των Έξι αποτελούσε παρωδία δικαστικής διαδικασίας και οδήγησε ουσιαστικά, σε μία δικαστική δολοφονία. Οι διαδικασίες ήταν τόσο ταχείες ώστε να φαίνεται ότι η αποφαση ήταν προειλημμένη, και η διενέργειά της από ένα ad hoc Έκτακτο Στρατοδικείο καταδεικνύει πως οι βασικές εγγυήσεις δεν τηρούνταν. Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι η ίδια η απόφαση ήταν προφανώς έωλη, Δεν αρκεί, για να καταδικαστεί κάποιος σε εσχάτη προδοσία, να έχει χάσει ένα πόλεμο. Ακόμη και η ανικανότητα (εάν υποτεθεί οτι υπήρξε) στη διεξαγωγή του πολέμου δεν συγκροτεί το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας. Η εσχάτη προδοσία είναι αδίκημα δόλου. Απαιτείται επομένως να αποδειχθεί ότι οι κατηγορούμενοι επιζήτησαν την ήττα του στρατού και τη εκδιωξη των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, δηλαδή ότι είχαν πρόθεση και επιδίωξαν να χάσουν τον πόλεμο, κάτι που είναι εντελώς παράλογο και ασφαλώς δεν αποδείχθηκε στη διαδικασία».
Άλλωστε, όπως τονίζουν οι δύο συγγραφείς, τον Φεβρουάριο του 1929 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πολιτικός αντίπαλος των εκτελεσθέντων, αναγνώρισε δημοσίως ότι οι Έξι εκτελεσθέντες δεν διέπραξαν προδοσία.
Κ.Χ. ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 26.2.2022
Κύριε Χολέβα, αν τυχόν διαβάζετε τα σχόλια στις αναδημοσιεύσεις των άρθρων σας, με όλον τον σεβασμό στο πρόσωπό σας και δεδομένου ότι σας παρακολουθούσα επί χρόνια στις ραδιοφωνικές σας εκπομπές, σας παρακαλώ μην συγχέετε τις πατριωτικές αξίες με την λεγόμενη Δεξιά. Αυτοί οι άνθρωποι υποστήριξαν το “οίκαδε”. Ήταν διχαστικοί για τον λαό και τον στρατό και αντιφατικοί στις αποφάσεις τους. Ναι, ειδικά ο Πρωτοπαπαδάκης πήγε άδικα. Και γενικώς οι εκτελέσεις είναι φρικιαστικές, απάνθρωπες και λειτουργούν κόντρα στην εθνική ενότητα. Αλλά οι άνθρωποι που κουμάνταραν την παρουσία της Ελλάδος στην Ιωνία μετά τον Βενιζέλο λειτούργησαν καταστροφικά. Αυτό εξάγεται εκ του αποτελέσματος και μόνον. Τα υπόλοιπα είναι φιλολογίες. Αυτοί διέλυσαν σχεδόν αμαχητί το στράτευμα στον Σαγγάριο και άρα αυτοί ευθύνονται για τον όλεθρο.
Τρεις ηγέτες έβγαλε το ελληνικό κράτος μετά το 1821: Καποδίστριας, Κουμουνδούρος και Βενιζέλος. Όλοι οι άλλοι (του Μεταξά συμπεριλαμβανομένου) λειτούργησαν ανθελληνικά. Θυμηθείτε την άρνηση του τελευταίου και όλου του βασιλικού (αντιβενιζελικού) στρατοπέδου να μπει η Ελλάδα στην Καλλίπολη με τους συμμάχους. Αν οι βασιλικοί δεν έκαναν κόνξες, τώρα θα πίναμε καφέ στον Βόσπορο. Θυμηθείτε επίσης την μετονομασία της οδού Αποστόλου Παύλου σε οδό Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη επί καθεστώτος 4ης Αυγούστου.
Λοιπόν η λεγόμενη η Δεξιά (Λαϊκό κόμμα κλπ) της εποχής ήταν προδοτική γιατί ήταν μικροελλαδικής νοοτροπίας. Τα υπαρκτά λάθη των βενιζελικών (δημοκρατικά τάγματα, δολοφονία Δραγούμη, αργότερα σύμφωνο φιλίας με τον Κεμάλ, πραξικόπημα του ’35 κλπ) ήταν πταίσματα μπροστά στην μικρασιατική καταστροφή που προκάλεσε ο γερμανόφιλος βασιλιάς Κωνσταντίνος και οι υποτακτικοί του.
Ίσως και αυτός θα έπρεπε να εκτελεστεί -αν και μισώ την θανατική ποινή- μαζί με κάποιους από τους στρατηγούς και πολιτικούς του.
@ Α.Δ.Δ.
Μήπως να διάβαζες Ιστορία, διότι δεν φαίνεται να είναι το δυνατό σου σημείο; Δεν μ’ ενδιαφέρει ποιους εσύ θεωρείς για μεγαλύτερους πολιτικούς, ο καθένας έχει την γνώμη του, αλλά όταν γράφεις ότι ο “ανθέλληνας” (sic) Μεταξάς εμπόδισε την Ελλάδα να … μπει στην Καλλίπολη και να πιούμε … καφέ στον Βόσπορο με τούς Συμμάχους, δείχνεις ότι δεν ξέρεις πού πάνε τα τέσσερα. Ξέρεις τι έγινε εκεί, στην Καλλίπολη; Προφανώς όχι, άλλως θα ήσουν ευγνώμων, που ο Μεταξάς έπεισε με κόστος την παραίτησή του τον Βενιζέλο και τελικά γλίτωσε η Ελλάδα από το σφαγείο.
Γράφεις: “Λοιπόν η λεγόμενη η Δεξιά (Λαϊκό κόμμα κλπ)…” Mα ο Μεταξάς ουδέποτε ανήκε στο ΛΚ “κλπ’. Είχε μικρό δικό του κόμμα, των Ελευθεροφρόνων, με το οποίο πολιτεύτηκε. Την αλλαγή τού ονόματος τής Απ. Παύλου δεν την έκαμε επειδή ήταν ανθέλλην, αλλά διότι συνέχιζε την πολιτική φιλίας προς την Τουρκία, την οποία είχε αρχίσει ο Βενιζέλος πριν οκτώ χρόνια. Δεν είχαμε τότε προβλήματα με την Τουρκία, περιμέναμε τον πόλεμο, όπως και ήλθε, από αλλού, λοιπόν εξασφαλίζαμε τα νώτα μας. Η πολιτική αυτή συνεχίζεται μέχρι των ημερών μας, παρά το ότι έχει αποδειχθεί ατελέσφορος και μάλλον επιβλαβής, διότι η όποια καλής θελήσεως κίνηση εκ μέρους μας, εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως αδυναμία. Τότε, δεκαετία τού ’30, δεν το ήξεραν. Τώρα έπρεπε πια να το έχουν μάθει.
Προς “Επισκέπτη”:
Δεν σε περίμενα για τόσο προσβλητικό και αγενή. Διαβάζω τα σχόλιά σου εδώ και χρόνια και γενικώς τα έβρισκα ψύχραιμα. Με το σημερινό σου σχόλιο βγάζεις τον χειρότερό σου εαυτό. Εάν διαβάζω ή γνωρίζω ιστορία, μπορώ να στο αποδείξω, έχω τις ανάλογες πηγές διαθέσιμες, αλλά δεν θα μπω σε διαδικτυακή συζήτηση μαζί σου, γιατί εσύ με το ύφος σου κόβεις την κάθε δυνατότητα γόνιμου διαλόγου.
Ποιος νομίζεις ότι είσαι; Και από πού αντλείς το δικαίωμα να ειρωνεύεσαι;
Αν είχες να πεις κάτι επί της ουσίας (π.χ. αυτό που πας να ψελλίσεις για την Καλλίπολη, ενδεχομένως αναπαράγοντας τα επιχειρήματα του Μεταξά στον διάλογό του με τον Βενιζέλο), ευχαρίστως θα έθετα τα ανάλογα αντεπιχειρήματα και ίσως πλησιάζαμε και οι δύο καλύτερα την αλήθεια.
Τώρα όμως απλώς ξέπεσες στην κατηγορία του φτηνού υβριστή του πληκτρολογίου και συνεπώς πάσα συζήτηση με εσένα κομμένη.
Είσαι ανάγωγος και δεν σου αξίζει να σχολιάζεις εδώ.
Αν εσύ προσβάλλεσαι, επειδή σού αποδείχνουν ότι κάνεις λάθος και μάλιστα σοβαρό, δεν φταίω εγώ. Τίποτε δεν ψέλλισα Καθαρά στο είπα, αλλά εσύ από πάνω φαινόσουν να είσαι πολύ σίγουρος και το ύφος σου ανάλογο. Και τώρα γράφεις ότι … αναπαράγω τα επιχειρήματα τού Μεταξά (αυτό δεν είναι προσβολή, μάλλον). Όμως τι έγινε στην εκστρατεία τής Καλλιπόλεως και από τι γλιτώσαμε, δεν φαίνεται να το ξέρεις/λες. Λυπούμαι, αλλά δεν ήταν πρόθεσή μου να προσβάλω, αλλά να τονίσω ιστορικό έλλειμμα και φανατισμό στην περίπτωσή σου.
Επισκέπτη έγραψες:
“Μήπως να διάβαζες Ιστορία, διότι δεν φαίνεται να είναι το δυνατό σου σημείο;”
“Ξέρεις τι έγινε εκεί, στην Καλλίπολη; Προφανώς όχι,…”
Αυτά δεν είναι προσβλητικές – ειρωνικές διατυπώσεις που απήθυνες σε εμένα; Και κανένα λάθος δεν απέδειξες. Μόνο μισόλογα και υπονοούμενα πέταξες περί του σφαγείου από το οποίο γλύτωσε η Ελλάδα κλπ, την στιγμή που αναφερόμουν στο διάστημα όταν οι Τούρκοι ΔΕΝ είχαν ταμπουρωθεί ακόμη στην Καλλίπολη, ΠΡΙΝ πάνε τα Αυστραλάκια και Νεοζηλανδάκια και τα θερίσει ο Κεμάλ.
Και όταν μου αποδίδεις “ιστορικό έλλειμμα και φανατισμό” δεν συνεχίζεις να με προσβάλλεις;
Τι γνώσεις έχω και τι πρεσβεύω προφανώς δεν το γνωρίζεις. Και κατ’ αρχήν στον Χολέβα απάντησα. Εσύ μπήκες να με “χτυπήσεις” και συνεπώς όφειλες να είσαι διακριτικός. Τότε ίσως να προέκυπτε ένας εποικοδομητικός διάλογος στον οποίο είμαι πάντα ανοιχτός, όταν έχω να κάνω με καλοπροαίρετους και ευγενείς συνομιλητές.
Σε είχα σε εκτίμηση -δυστυχώς όχι πλέον. Πάσα συζήτηση μαζί σου έχει τελειώσει.
“την στιγμή που αναφερόμουν στο διάστημα όταν οι Τούρκοι ΔΕΝ είχαν ταμπουρωθεί ακόμη στην Καλλίπολη, ΠΡΙΝ πάνε τα Αυστραλάκια και Νεοζηλανδάκια και τα θερίσει ο Κεμάλ.”
Όταν γράφεις “να μπει η Ελλάδα στην Καλλίπολη με τους συμμάχους”, σε ποιους συμμάχους αναφέρεσαι; Η Εκστρατεία στην Καλλίπολη έγινε μία φορά και τ’ αποτελέσματά της είναι γνωστά. Αν μπερδεύεις αυτήν, με Το σχέδιο του Ιωάννη Μεταξά για προληπτικό στρατηγικό χτύπημα στο ανατολικό Αιγαίο χωρίς κήρυξη πολέμου (Μάρτιος – Ιούνιος 1914) , τότε είναι ο Βενιζέλος που το απέρριψε, όχι ο Μεταξάς που το πρότεινε. Ξεκαθάρισε πού ακριβώς αναφέρεσαι, για να μην παρεξηγείσαι και άσε τα “γερμανόφιλος” και “ανθέλληνας” για τους αφελείς, που γνωρίζουν μονάχα την “κρατούσα” (mainstream) αντίληψη τής Ιστορίας, αυτήν που μάς δίδασκαν στα σχολεία (δεν ξέρω τι κάνουν σήμερα). Τι άλλο από φανατισμός και ιστορικό έλλειμμα σε κάνει να χρησιμοποιείς τόσο εύκολα τέτοιους χαρακτηρισμούς; Κρίμα, σε περίμενα σοβαρότερο.
“Και κατ’ αρχήν στον Χολέβα απάντησα”…. Και περιμένεις θα σού απαντήσει ο Χολέβας; Ή μήπως αυτό μού “απαγορεύει” να κάνω κριτική στην απάντησή σου και πρέπει να είμαι … “διακριτικός” (sic); Είσαι τώρα εσύ σοβαρός;
Δεν θα επανέλθω.
Μην επανέλθεις.
Για πιθανούς ανοιχτόμυαλους αναγνώστες:
“Στις 17 Φεβρουαρίου 1915, είχε πραγματοποιηθεί συνάντηση Βενιζέλου και Βασιλιά στην οποία ο Κωνσταντίνος φάνηκε να πείθεται για την ανάγκη απόβασης, στο πλευρό της Αντάντ, στην ανοχύρωτη ακόμα Καλλίπολη. Ωστόσο, ο Ιωάννης Μεταξάς, που είχε μόλις αναλάβει την αρχηγία του Γενικού Επιτελείου, διαφώνησε ανοικτά και ανακοίνωσε την παραίτησή του στον Βενιζέλο. Και καθώς ο Βενιζέλος δεν τον απέλυσε αμέσως, ως όφειλε, ο Μεταξάς κατόρθωσε εν τέλει να την αποτρέψει μεταστρέφοντας τον Κωνσταντίνο. Γράφει ο παρευρισκόμενος στη συζήτηση πρέσβης της Ελλάδας στο Παρίσι, και τότε στενός φίλος του Κωνσταντίνου, Άθως Ρωμάνος:
Ὁ Βενιζέλος εἶχε τὴν ἔγκρισιν τοῦ Βασιλέως διὰ τὴν ἐκστρατείαν τῶν Δαρδανελλίων. Ἔπρεπε νὰ τὴν χρησιμοποιήσῃ καὶ νὰ βαδίσῃ ἐμπρός, ἀντικαθιστῶν ἁπλῶς τὸν Μεταξᾶν.
Ο Βενιζέλος δίστασε, το momentum χάθηκε και τελικώς η αποστολή ελληνικού αγήματος στην Καλλίπολη ακυρώθηκε. Και όμως, επρόκειτο για μια καθοριστική στιγμή για την Ελλάδα αλλά ίσως και για την ίδια την εξέλιξη του πολέμου. Διότι αυτή η άρνηση όχι μόνο ακύρωσε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, για την οποία ήδη οι Αγγλογάλλοι πρότειναν εδαφικά ανταλλάγματα στη Μικρά Ασία και την Κύπρο, αλλά ο ελληνικός στρατός θα ενέγραφε υποθήκες για την ανατολική Θράκη και την Κωνσταντινούπολη. Επί πλέον, σε περίπτωση νίκης, την οποία ο Βενιζέλος θεωρούσε βεβαία καθώς ακόμα η Καλλίπολη δεν είχε οχυρωθεί –όπως έγινε δύο μήνες μετά–, ίσως δεν θα είχε καν ανατείλει το άστρο του Μουσταφά Κεμάλ ο οποίος, μερικούς μήνες μετά, μεταβλήθηκε σε ήρωα εξαιτίας της απόκρουσης των δυνάμεων της Αντάντ στην Καλλίπολη.”
Γιώργος Καραμπελιάς
https://www.liberal.gr/news/sta-dardanelia-to-1915-krithike-i-katastrofi-tou-1922/425974
Ο Σ. Μαρκεζίνης στην Ιστορία του (τόμος 3ος, σελ. 32 και μετά) αναφέρεται εκτενώς στην περίπτωση και παρουσιάζει όλες τις απόψεις. Αν εσύ θεωρείς ένα αρθρίδιο τού Καραμπελιά αρκετό, εγώ πάω πάσο και κακώς ασχολήθηκα μαζί σου. Και μόνον η γλώσσα που χρησιμοποιεί, όμοια με την δική σου, με χαρακτηρισμούς “γερμανόφιλος”, “ανθέλληνας” κλπ., δείχνουν την σοβαρότητα και αξιοπιστία των γραφομένων.
“σελ. 32” => σελ. 320 (και μετά).