του Δημήτρη Μακροδημόπουλου
Την Τετάρτη 15 Ιουνίου το Ισραήλ και η Αίγυπτος υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αύξηση εξαγωγών φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη. Ποιοί απουσίαζαν από αυτή τη συνάντηση; Η Ελλάδα, η Κυπριακή Δημοκρατία και η Τουρκία, καίτοι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, διότι έχουν εμπλακεί σε έναν ατελέσφορο ανταγωνισμό χωρίς να έχουν κατορθώσει να επιτύχουν το αυτονόητο, δηλαδή την οριοθέτηση της ΑΟΖ τους στη βάση του Διεθνούς Δικαίου ώστε να αξιοποιήσουν τις ενεργειακές πηγές που αντιστοιχούν στην ΑΟΖ της κάθε χώρας. Το αποτέλεσμα στις σημερινές συνθήκες; Κατά την πρόσφατη συζήτηση στα πλαίσια της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης του ΣΕΒ, ο πρόεδρος του απευθυνόμενος στον κύριο Μητσοτάκη, επισήμανε ότι “η Ευρώπη θα έχει ανταγωνιστικό μειονέκτημα στο κόστος ενέργειας (λόγω της απεξάρτησής της από το ρωσικό αέριο), μαζί και η Ελλάδα. Κατ’ ελάχιστον θα πρέπει να φροντίσουμε οι ελληνικές επιχειρήσεις να μην είναι σε μειονεκτική θέση απέναντι στην υπόλοιπη Ευρώπη”. Προς επιβεβαίωσή του, την ίδια μέρα, η Gazprom μείωσε τις ποσότητες αερίου προς την Ιταλία και τη Γερμανία με αποτέλεσμα η τιμή του να ξεπεράσει τα 100 ευρώ/μεγαβατώρα, δείχνοντας τί επιφυλάσσει το μέλλον. Η Ελλάδα θα μπορούσε προφανώς να μην υφίσταται τις συνέπειες αυτές ή να τις υφίσταται σε πολύ μικρότερο βαθμό αν είχε φροντίσει να αξιοποιήσει τις ενεργειακές πηγές υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου.
Όμως, πόσο σχετίζεται η ελληνική πολιτική με την πραγματικότητα; Πριν ένα χρόνο ο ΥΠΕΞ κ. Δένδιας κατά την επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία είχε δηλώσει στην εφημερίδα Arab News: «Η Ελλάδα πιστεύει στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Δεν πρόκειται να ξεκινήσει να σκάβει τον πυθμένα της Μεσογείου Θάλασσας για να βρει αέριο, για να βρει πετρέλαιο, για έναν πολύ απλό λόγο. Χρειαζόμαστε 10 ή 20 χρόνια για να το βρούμε και να το εκμεταλλευτούμε κι από άποψη κόστους-οφέλους θα είναι πολύ πιο ακριβό απ’ ό,τι, για παράδειγμα, στη Σαουδική Αραβία. Άρα από οικονομική άποψη δεν οραματίζομαι ότι η Ελλάδα θα γίνει μια χώρα παραγωγής πετρελαίου». Όμως, ποιοί κυβερνούσαν πριν 10 ή 20 χρόνια;; Σε ποιόν θα πρέπει να αποδοθεί η ολιγωρία της αξιοποίησης μέχρι σήμερα.
Γιατί παραμένουν αποκλεισμένες από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου οι τρεις χώρες; Κομβικό σημείο επίλυσης των ελληνοτουρκικών προβλημάτων υπήρξε δυνητικά η διάλυση της ΕΣΣΔ. Διότι, μέχρι το 1989 μοναδική διέξοδος του τουρκικού επεκτατισμού ήταν το Αιγαίο, η Κύπρος και η Θράκη. Στην Εγγύς και στη Μέση Ανατολή κυριαρχούσε η αντιπαράθεση ΗΠΑ – ΕΣΣΔ που δεν άφηνε καμιά δυνατότητα παρέμβασης τρίτης χώρας. Σε σημείο ώστε μέχρι και η Γαλλία και η Μ. Βρετανία, χώρες αποικιοκρατικές που δέσποζαν επί δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή, να αναγκαστούν να αποχωρήσουν κακήν κακώς το 1956 κατ’ απαίτηση των δύο υπερδυνάμεων. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκοπεί η γείτονα από τα κράτη της συνοριακής της περιμέτρου και της ευρύτερης περιοχής. Την κατάσταση επέτεινε και η δυτικόστροφη πολιτική του Κεμάλ. Έτσι αφόρισε το οθωμανικό της παρελθόν και αποσυνδέθηκε από τα Βαλκάνια, τον Καύκασο και τη Μ. Ανατολή αδιαφορώντας για την οθωμανική πολιτιστική κληρονομιά που συνέχιζε να τη συνδέει με τις περιοχές αυτές.. Με τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και της ΕΣΣΔ και την αποχώρηση της Μόσχας από το διεθνές προσκήνιο τα πάντα άλλαξαν για την Τουρκία. Δόθηκε η δυνατότητα να αξιοποιήσει το κοινό οθωμανικό παρελθόν και την κοινή θρησκεία με τους λαούς της Εγγύς και Μ. Ανατολής, του Καυκάσου και των Βαλκανίων, την κοινή καταγωγή με τους λαούς των Δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας που ανεξαρτητοποιήθηκαν, στο όνομα του παντουρανισμού που επικαλείται. Αυτά τα στοιχεία αξιοποιήθηκαν με την άνοδο στην εξουσία του ΑΚΡ του Ερντογάν. Αλλά και στη χώρα μας δημιουργήθηκαν δυνατότητες. Με τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας δημιουργήθηκε μια τεράστια βαλκανική ενδοχώρα που εκτείνονταν μέχρι τη Βόρεια Ευρώπη με τον Διευρωπαϊκό Άξονα ΙΧ.
Όμως όταν στην περίμετρο μιας χώρας, όπως η Τουρκία, συντελείται κοσμογονία, είναι αδιανόητο για τα συμφέροντά της να επικεντρώνεται σήμερα σε ένα μόνον σημείο, όπως το Αιγαίο και μάλιστα συγκρουσιακά, και θέματα όπως η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα να παραμένουν ανεπίλυτα. Πώς εγκλωβίστηκε η Τουρκία; Με τη διάλυση της ΕΣΣΔ αναβίωσαν οι προσδοκίες επανόδου αποικιοκρατικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη περιοχή όπου ανταγωνίζονται την Τουρκία που φιλοδοξεί να διαδραματίσει ρόλο περιφερειακής δύναμης, αξιοποιώντας ως αιχμή εναντίον της τις ελληνοτουρκικές διαφορές εντείνοντας την αντιπαράθεση Ελλάδας – Τουρκίας. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου στο «Στρατηγικό Βάθος», από το 2001, δηλαδή μετά το Ελσίνκι, όπου είχε δρομολογηθεί η ελληνοτουρκική προσφυγή στη Χάγη, διαπίστωνε: «Η αμοιβαία αδυναμία της Τουρκίας και της Ελλάδας, που συνεχώς παρακολουθούν η μία την άλλη, στα πλαίσια του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης σε σοβαρό βαθμό από τις άλλες χώρες τη στιγμή που χρειάστηκε. Αυτή η εκμετάλλευση μετέτρεψε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις πρωτίστως σε σημαντική μεταβλητή των τουρκοδυτικών σχέσεων…». Τις συνέπειες τις πληρώνουν σήμερα και οι δύο λαοί.
Η ελληνοτουρκική κρίση συνεχίζεται από το 1955 μέχρι σήμερα σε δύο αιώνες με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αν αυτό δεν αναδεικνύει την ανικανότητα της πολιτικής ηγεσίας των δύο χωρών στα όρια της ανεπάρκειας, να αξιοποιήσουν τις εκάστοτε συνθήκες, τότε πού μπορεί να αποδοθεί για πολλοστή φορά η σημερινή ένταση;
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
Αλεξ/πολη – κιν. 6947-771412
17/6/2022
