Του Δημήτρη Τσαϊλά*
Η πρόσφατη απόφαση να αποκτήσει φρεγάτες Belharra και αεροσκάφη Rafale η Ελλάδα μέσω της νέας αμυντικής συμφωνίας με τη Γαλλία καταδεικνύει τις προσπάθειες να αποτρέψουμε την αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αλλά όπως έχει καταστεί σαφές, οι ολοένα και πιο επιθετικές κινήσεις εξαναγκασμού της Τουρκίας ιδιαίτερα σε γκρίζες περιοχές με τη χρήση ασύμμετρων τακτικών για την επίτευξη στρατηγικών στόχων χωρίς την εμφανή χρήση στρατιωτικής βίας, διαβρώνει σήμερα τη τάξη στο θαλάσσιο χώρο Αιγαίου-Μεσογείου.
Δυστυχώς, οι νέες φρεγάτες Belharra δεν θα τεθούν σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα μέχρι το 2025 το νωρίτερο, και η συμφωνία δεν καλύπτει παραβιάσεις σε περιοχές εκτός εθνικής κυριαρχίας. Εννοώ τις σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Εκτιμώ, ότι οι Τούρκοι θα προβούν άμεσα σε προκλητικές ενέργειες εκτός των χωρικών υδάτων και μέσα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα με στόχο να αποδείξουν ότι η συμφωνία δεν έχει δυναμική, στο πλαίσιο του υβριδικού πολέμου που εφαρμόζει. Για να υπερασπιστούμε αποτελεσματικά τα συμφέροντά μας για την ασφάλεια και για να διαμορφώσσουμε το στρατηγικό περιβάλλον στο μεταξύ, η Αθήνα χρειάζεται μια πιο ενεργή στρατηγική για να αποτρέψει τον “εξαναγκασμό της γκρίζας ζώνης” που εφαρμόζει η Τουρκία τώρα. Η Ελλάδα και η Γαλλία θα πρέπει να το επιδιώξουν από κοινού.
Με τη ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής πρέπει να ανακτήσουμε την πρωτοβουλία διαταράσσοντας τις τουρκικές δραστηριότητες εξαναγκασμού της γκρίζας ζώνης, θέτοντας τα δικά μας διλήμματα για τις τουρκικές παραβιάσεις με περισσότερη προθυμία να επιβάλουμε σημαντικό κόστος στην Τουρκία. Αλλά από τη θάλασσα του Αιγαίου έως τη Μεσόγειο, έχουμε κολλήσει σε μια κατευναστική στάση, ανταποκρινόμενη στις ενέργειες της Άγκυρας στη σαλαμοποίηση των θαλασσίων ζωνών. Αυτό έχει εκχωρήσει στρατηγική δυναμική στην Τουρκία, με αποσταθεροποιητικά αποτελέσματα για την περιοχή.
Μια ενεργητική προσέγγιση απαιτεί τη δημιουργική χρήση των υπαρχόντων στρατιωτικών, πληροφοριακών και οικονομικών μοχλών άμεσα. Απαιτεί επίσης την ανάπτυξη νέων ή αναβαθμισμένων ανορθόδοξων δυνατοτήτων που μπορούν να περιπλέξουν το τουρκικό σχεδιασμό, αναστέλλοντας τις δράσεις τους. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Ελλάδας και Γαλλίας πρέπει να αντιληφθούν ότι οι ασύμμετρες τακτικές δεν είναι η αποκλειστική προστασία του επιτιθέμενου. Για παράδειγμα, η διακοπή των τουρκικών εργασιών σεισμικών ερευνών και γεωτρήσεων, ή η δημιουργία θύλακων επιρροής από μεσογειακά παράκτια κράτη για την εξάλειψη των μελλοντικών παραβιάσεων από τη Τουρκία, είναι οικονομικά αποδοτικοί τρόποι υπονόμευσης του επιχειρησιακού μοντέλου της Άγκυρας. Η ευφάνταστη σκέψη και η βαθιά κατανόηση των τρωτών σημείων της Τουρκίας είναι οι βασικές απαιτήσεις, που στηρίζονται από τις σωστές αρχές πολιτικής.
Ως μέρος αυτού, η Αθήνα και το Παρίσι θα πρέπει να επιβάλλουν τα δικά τους διλήμματα στην Τουρκία. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Ο στόχος θα πρέπει να είναι, να αναγκάσουμε τη τουρκική ηγεσία να εξισορροπήσει τη συμπεριφορά της έναντι των κινδύνων που προκαλεί η κλιμάκωση. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει προσπάθειες για τη δημιουργία μεγαλύτερης αβεβαιότητας στην Άγκυρα σχετικά με το κόστος στη περίπτωση που ξεπεράσει τις κόκκινες γραμμές των συμμάχων. Η αποκάλυψη ή η προσποίηση της ύπαρξης στρατιωτικών δυνατοτήτων αιχμής μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να ενσταλάξουμε τη προσοχή στη Τουρκία σχετικά με την προώθηση της βούλησης της. Στοχευμένες προσπάθειες για τη δημιουργία μετώπου με βασικούς περιφερειακούς εταίρους, όπως το Ισραήλ και την Αίγυπτο, με τρόπους αντιμετώπισης των τακτικών της γκρίζας ζώνης θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν τις τουρκικές υποθέσεις σχετικά με τις δυνατότητες συλλογικής στρατιωτικής δραστηριότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Προληπτικά βήματα όπως αυτά μπορούν να αποτρέψουν τη Τουρκία.
Η Αθήνα και το Παρίσι θα πρέπει επίσης να μοιραστούν περισσότερες πληροφορίες με ευαισθητοποίηση στο θαλάσσιο τομέα, πληθαίνοντας τη συχνότητα των συνδυασμένων περιπολιών στις αμφισβητούμενες από τη Τουρκία περιοχές και να αυξήσουν τα μόνιμα δίκτυα συνδέσμων και τις προσπάθειες δημιουργίας στρατιωτικών ικανοτήτων. Είναι σκόπιμο να επιδιώξουμε την παρουσία γαλλικών αεροναυτικών δυνάμεων σε βάσεις του Ελληνισμού (Ελλάς-Κύπρος) στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής άμυνας ώστε η πιθανή κλιμάκωση να είναι άμεση.
Πάνω απ’ όλα, η Αθήνα και το Παρίσι πρέπει να είναι πιο πρόθυμοι να επιβάλουν κόστος στη Τουρκία που καθιστά την επιθετικότητα της γκρίζας ζώνης πιο δύσκολη και επικίνδυνη. Η πολιτική βούληση για άσκηση στρατιωτικής βίας πρέπει να είναι δεδομένη στην εθνική στρατηγική, αλλιώς η όποια συμμαχία δεν θα έχει νόημα.
Εάν η συμμαχία αυτή πρόκειται να είναι ένα αξιόπιστο όχημα για την καταπολέμηση του εξαναγκασμού της γκρίζας ζώνης, η Ελλάδα και η Γαλλία που συνεργάζονται με άλλα περιφερειακά έθνη θα πρέπει να υιοθετήσουν μια συνεκτική και ενιαία προσέγγιση στρατηγικής. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τρία στοιχεία.
Πρώτον, και οι δύο χώρες θα πρέπει να αναλάβουν σαφείς ρόλους και ευθύνες μεταξύ τους. Οι πόροι είναι πεπερασμένοι και οι σύμμαχοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να βρίσκονται σε διασταυρούμενους σκοπούς με τρόπους που επιτείνουν τα κενά προς εκμετάλλευση της Τουρκίας. Η Αθήνα θα πρέπει να επικοινωνεί με σαφήνεια πώς θέλει, το Παρίσι να υποστηρίξει τους στόχους της για οικοδόμηση πρόσβασης και επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε αντάλλαγμα, το Παρίσι, θα πρέπει να εκφράσει τις προσδοκίες του για πιο φιλόδοξη παρουσία και αποφασιστικότητα της Ελλάδας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης μιας ισχυρότερης και διευρυμένης στάσης της ελληνικής στρατιωτικής δύναμης και μια προθυμία να παράσχει βαθύτερη στρατιωτική, και τακτική υποστήριξη. Και οι δύο σύμμαχοι θα πρέπει να ενθαρρύνουν ενεργά τη στενή συμμετοχή των Ισραηλινών και των Αιγυπτίων στη συλλογική τους ώθηση στις δραστηριότητες της γκρίζας ζώνης.
Δεύτερον, η Ελλάδα και η Γαλλία θα πρέπει να συμφωνήσουν σε κοινές κόκκινες γραμμές για σενάρια υψηλού ρίσκου, όπως μια κλιμάκωση σε θερμό επεισόδιο ή μια υβριδική πρόκληση με αλιευτικά. Οι σαφείς κόκκινες γραμμές και οι συμφωνημένες διαδικασίες για την υπεράσπισή τους είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή της τουρκικής επιθετικότητας, την παροχή ασφάλειας στους εταίρους και τη στήριξη με την εν λόγω δέσμευση. Οι δύο χώρες θα πρέπει να ξεκινήσουν προσδιορίζοντας ποιες συγκεκριμένες δράσεις της γκρίζας ζώνης όπως για παράδειγμα, κυβερνοεπιθέσεις κατά της κρίσιμης υποδομής ενός εκάστου, θα αποτελούσαν απαράδεκτη συμπεριφορά και θα προχωρήσουν στην ανάπτυξη συλλογικών αντιδράσεων εκ των προτέρων.
Τρίτον, η ενορχήστρωση σύνθετων δράσεων αντιστρέφοντας τον εξαναγκασμό. Η Αθήνα και το Παρίσι πρέπει να συντονίσουν διπλωματικές, μυστικές, και οικονομικές υπηρεσίες. Αυτός ο συντονισμός πρέπει να συμβεί μέσα στις αντίστοιχες υπηρεσίες και γραφειοκρατίες των δύο χωρών, καθώς και μεταξύ των κυβερνήσεων της Ελλάδας και Γαλλίας. Ένας ισχυρός και σε πραγματικό χρόνο μηχανισμός για την ενσωμάτωση των συμμαχικών προσπαθειών είναι κρίσιμος για να αποφευχθούν είτε οι χαμένες ευκαιρίες για συλλογική δράση είτε η μη χρήσιμη διπλή προσπάθεια. Ένα τέτοιο εγχείρημα υπερβαίνει τους υφιστάμενους μηχανισμούς συντονισμού και απαιτεί την εξερεύνηση νέας αρχιτεκτονικής συμμαχίας.
Η καταπολέμηση του εξαναγκασμού της γκρίζας ζώνης της Τουρκίας δεν θα είναι εύκολη επιχείρηση, ειδικά όταν η Ελλάδα και η Γαλλία δεν θα είναι συντονισμένες με μια ενιαία στρατηγική. Σε αντίθεση με την ακριβή και μακροπρόθεσμη δραστηριότητα της ενίσχυσης της στρατιωτικής ικανότητας της Ελλάδας για την αποτροπή της τουρκικής επιθετικότητας, το παιχνίδι στην γκρίζα ζώνη μπορεί να προσφέρει γρήγορα και απτά οφέλη. Μπορεί να διαταράξει τον σημερινό τυχοδιωκτισμό της Τουρκίας. Και, αν γίνει καλά, μπορεί να αναπτύξει τις δυνατότητες, να επηρεάσει τα δίκτυα και την περιφερειακή συνοχή που θα συμβάλουν στη στρατιωτική αποτροπή στο μέλλον.
Το στοίχημα για την Ελλάδα και τη Γαλλία δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο. Εάν η συμμαχία μπορεί να προσαρμοστεί στις προκλήσεις του ανταγωνισμού στις γκρίζες ζώνες, θα εξυπηρετήσει μια ολοένα και πιο πολύτιμη λειτουργία για την υποστήριξη της τάξης της Μεσογείου και το περιορισμό του εξαναγκασμού που επιθυμεί να επιβάλλει η Τουρκία. Εάν όχι, θα καταστεί άσχετη σε μία από τις σημαντικότερες πτυχές του ανταγωνισμού στην περιοχή, υπονομεύοντας τα συμμαχικά συμφέροντα ασφαλείας στη διαδικασία. Η στρατηγική δημιουργικότητα και η όρεξη για ανάληψη κινδύνου θα καθορίσουν πόσο επιτυχώς θα ανταπεξέλθει σε αυτήν την πρόκληση η συμμαχία Ελλάδας-Γαλλίας.
*Ο Υποναύαρχος Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.
“Μακεδονία”
