του Δημήτρη Μακροδημόπουλου
Μετά την απόδοση καθεστώτος υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, την αναφορά της συνόδου κορυφής στην ευρωπαϊκή προοπτική της Γεωργίας και της Βοσνίας, και την προωθούμενη διαδικασία ένταξης των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, προοπτικά ο αριθμός των κρατών μελών της ΕΕ από 27 σήμερα θα εκτοξευθεί στα 36. Και τα κριτήρια που αφορούν τους θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων; Πληροί κάποια από αυτές τις χώρες στο ελάχιστο τα κριτήρια ένταξης, μήπως διαφαίνεται προοπτική εκπλήρωσής τους στο μακροπρόθεσμο μέλλον; Τότε γιατί η Ε.Ε. μεταβάλλεται σε ένα συνονθύλευμα κρατών μελών έναντι της εμβάθυνσης; Ποιούς ευνοεί αυτή η εξέλιξη;
Ο Σάμιουελ Χάντινγκτον στο πόνημά του America’s Changing Strategic Interests το 1991 ανέπτυξε την παρακάτω προβληματική: Μετά την πολυδιάσπαση του σοβιετικού μπλοκ, καθήκον των ΗΠΑ ήταν να εμποδίσει την ανάδειξη ενός νέου πόλου ισχύος που δυνητικά θα μπορούσε να ηγεμονεύσει στην Ευρασία. Και κατά τον Χάντινγκτον αυτόν τον ρόλο θα μπορούσε να διεκδικήσει μια Ενωμένη Ευρώπη. Συμβούλευσε τους Αμερικανούς ιθύνοντες να προχωρήσουν σε δράσεις που θα ανέκοπταν την πραγματοποίηση μιας γεωπολιτικά ανταγωνιστικής ενωμένης Ευρώπης. Με την πρώτη του συμβουλή πρότεινε την καλλιέργεια του φάσματος της «γερμανικής απειλής». Της αναβίωσης, δηλαδή, των εμπειριών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την επακόλουθη αποφυγή της υποταγής των Ευρωπαίων σε μια αναδυόμενη – οικονομική αυτή τη φορά -γερμανική υπερδύναμη. Με τη δεύτερη συμβουλή πρότεινε να ενθαρρυνθεί μια ραγδαία και άνευ όρων διεύρυνση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που θα απέτρεπε την εμβάθυνση και την ενοποίηση της Ευρώπης, συμβουλή που υλοποιήθηκε αφού η ΕΕ από 12 μέλη που αριθμούσε το 1991 σήμερα αριθμεί 27. Βέβαια οι ρίζες αυτής της αντίληψης είναι βαθύτερες χρονικά και ανάγονται στον μεγάλο γεωπολιτικό Νίκολας Σπάικμαν ο οποίος από το 1942 επισήμανε: «Μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, έγραφε, θα αποτελούσε μια συσσώρευση ισχύος η οποία θα άλλαζε εντελώς τη σημασία που έχουμε ως Ατλαντική δύναμη και θα αποδυνάμωνε σημαντικά τη θέση μας στο δυτικό ημισφαίριο» Αυτό ακριβώς συνέβη με μοχλό την Γερμανία μετά την επανένωσή της και την ένταξη των Ανατολικών κρατών στις δομές της ΕΕ που κατέστησαν κάθε δυνατότητα την εμβάθυνσης της Ε.Ε. ανέφικτη. Η ένταξη και νέων μελών θα παγιώσει αυτή την αδυναμία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Δεκέμβρη του 2017 κατά τις συζητήσεις για τη δημιουργία ενός μεγάλου συνασπισμού μεταξύ SPD και CDU όταν ο Μάρτιν Σουλτς πρόταξε το όραμα του SPD περί δημιουργίας των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» μέχρι το 2025, διότι έτσι θα ακούγεται η φωνή της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή, το κόμμα της Ανγκελα Μέρκελ το απέρριψε. Μάλιστα ο προσωπάρχης της καγκελαρίου ο Πέτερ Άλτμαϊερ ήταν σαφέστατος: «Η συζήτηση για το αν η Ευρώπη θα πρέπει να μετατραπεί σε ομοσπονδιακό κράτος, μια συνομοσπονδία ή ηνωμένες πολιτείες είναι για τους ακαδημαϊκούς και τους δημοσιογράφους, όχι για τη γερμανική εξωτερική πολιτική», υπογράμμισε.
Η αντίθεση της Γερμανίας στην προοπτική της πολιτικής ένωσης της Ευρώπης υπαγορεύεται από τα συμφέροντα του Βερολίνου στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης. Στο μυαλό του κόσμου έχουν δημιουργήσει την πεποίθηση ότι παγκοσμιοποίηση σημαίνει ενοποίηση των πάντων που θα οδηγήσει σε άμβλυνση ακόμη και σε εξάλειψη των ανισοτήτων. Η αλήθεια είναι ότι στην πράξη παγκοσμιοποίηση σημαίνει το εντελώς αντίθετο. Σημαίνει το γκρέμισμα όλων των φραγμών – κοινωνικών, περιβαλλοντολογικών, ηθικών – για το κεφάλαιο, όχι όμως και το γκρέμισμα των συνόρων που του είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή του. Η Αμερικανίδα ιστορικός Έλεν Μέικσινς Γουντ το αποσαφήνισε: «Ο κατακερματισμός του κόσμου σε χωριστές οικονομίες, κάθε μια με το δικό της κοινωνικό καθεστώς και τις δικές της εργασιακές συνθήκες …είναι εξίσου αναγκαίος για την παγκοσμιοποίηση με την ελεύθερη κίνηση του κεφαλαίου… Η πολιτική του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού δεν είναι το παγκόσμιο κράτος αλλά ένα παγκόσμιο σύστημα πολλών εθνικών κρατών». Ενώ αλλού σημειώνει ότι το εθνικό κράτος «βρίσκεται στην καρδιά του νέου παγκόσμιου συστήματος» καθώς «συνεχίζει να παίζει ουσιώδη ρόλο στη δημιουργία και στη διατήρηση των συνθηκών που είναι αναγκαίες για τη συσσώρευση του κεφαλαίου». Με άλλα λόγια τα σύνορα κάθε κράτους με τις εργασιακές του συνθήκες αποτελούν το κίνητρο του παγκόσμιου κεφαλαίου να μεταναστεύσει τις δραστηριότητές του εκεί. Επομένως η διατήρηση των κρατικών συνόρων εντός της ΕΕ αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την κερδοφορία του ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Το κεφάλαιο στοχεύει με τις συνεχείς διευρύνσεις της να δημιουργήσει εντός των ορίων της ΕΕ το παγκόσμιο όλον του καπιταλισμού, όπου η μητρόπολη και οι αποικίες θα συνυπάρχουν. Ώστε εντός των ορίων της Ε.Ε. να συνυπάρχουν ο Πρώτος και ο Τρίτος Κόσμος, τόσο η μητρόπολη όσο και οι αποικίες, εξελιγμένες αλλά και πολύ καθυστερημένες περιοχές. Για να εσωτερικευθούν έτσι εντός της Ε.Ε. οι άνισες ανταλλαγές μεταξύ ισχυρών και αδύναμων, με την προμήθεια φθηνών πρώτων υλών και φθηνής εργασίας από τους αδύναμους και προσφορά ακριβών προϊόντων από τους ισχυρούς, όπως διεξάγονταν στο παρελθόν μεταξύ των ισχυρών της Ευρώπης και των αποικιών τους στον Τρίτο Κόσμο. Ακόμη και η ιδέα του προέδρου Μακρόν περί μιας διευρυμένης ευρωπαϊκής “πολιτικής κοινότητας” αυτή τη λογική υπηρετεί. Γιαυτό, συμπίπτουν οι σκοπιμότητες των οικονομικά ισχυρών της Ευρώπης με αυτές των ΗΠΑ που επιθυμούν μια διευρυμένη ΕΕ για άλλους λόγους, ώστε να είναι αδύναμη πολιτικά και στρατιωτικά και να αποτραπεί η ανάδειξη ενός νέου πόλου ισχύος που δυνητικά θα μπορούσε να ηγεμονεύσει στην Ευρασία
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
Αλεξ/πολη – κιν. 6947-771412
4/7/2022
