του Γιώργου Τσουκαλά, Δικηγόρου
«Άγγελος» ή «Δαίμονας»; Συνήθως η νεοελληνική κοινωνία βλέπει τους ηγέτες της, άλλοτε ως φορείς του απόλυτου Καλού και άλλοτε ως εμποτισμένους με το απόλυτο Κακό. Πότε ως Αρχαγγέλους και πότε ως Εωσφόρους. Κάπως έτσι δεν είχε θεωρηθεί από τους συγχρόνους του, και ο Κώστας Σημίτης (1936 – 2025), πρωθυπουργός της Ελλάδας επί οκτώ συναπτά έτη (1996-2004);
Η ελληνοτουρκική κρίση των Ιμίων (1996), η παράδοση του ηγέτη των Κούρδων (1999), το κραχ του χρηματιστηρίου (1999), η κρίση των ταυτοτήτων (2000), η εισδοχή της Ελλάδας στην Οικονομική Νομισματική Ένωση (2001), η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2003), ο τρόπος ιδιωτικοποίησης των κρατικών εταιρειών, η ανεξέλεγκτη άνθιση των τραπεζών, η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων και μία πλειάδα άλλων συνταρακτικών γεγονότων, σημάδεψαν την πρωθυπουργία του Κωνσταντίνου Σημίτη. Πάντως, ο Κωνσταντίνος Σημίτης προβλήθηκε ως ο οραματιστής του «εκσυγχρονισμού», και θεωρήθηκε από πολλούς συγχρόνους του, ως συνεχιστής της πολιτικής παράδοσης ενός Χαριλάου Τρικούπη, ακόμη και του μάρτυρα Ιωάννη Καποδίστρια. Άλλωστε ο εκσυγχρονισμός αναφέρονταν στην εγκαθίδρυση στην Ελλάδα ενός οργανωμένου και αποτελεσματικού, σύγχρονου κράτους, εφάμιλλου επιτέλους εκείνων της Δύσης. Πολλαπλώς ο Κωνσταντίνος Σημίτης επιδίωξε το εκσυγχρονιστικό όραμα του, για μία «ισχυρή Ελλάδα», όπως έλεγε. Αφ’ ενός μέσω των λεγόμενων «μεγάλων έργων», ήτοι μιας ατέλειωτης σειράς φαραωνικών δημοσίων έργων που θα βελτίωναν τις δημόσιες υποδομές μέσω νεόδμητων κατασκευών, από την εμβληματική Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου έως την περίφημη Εγνατία Οδό και το Μετρό της Αθήνας, αφ’ ετέρου μέσω μιας σειράς διοικητικών μεταρρυθμίσεων, που θα ενίσχυαν το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, κυρίως με την θέσπιση ανεξάρτητων αρχών, την αναδιοργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών, και την εν γένει αποκέντρωση της κρατικής εξουσίας. Ταυτόχρονα η ελληνική οικονομία θα ιδιωτικοποιούνταν, ενώ στις διεθνείς σχέσεις της χώρας θα επικρατούσε μια ελληνοτουρκική ειρήνη.
Εκσυγχρονίστηκε τελικά η Ελλάδα ως κράτος; Εξομοιώθηκε με την υπόλοιπη Δύση, όπως το φιλόπονο εκσυγχρονιστικό όραμα του Σημίτη στοχοθετούσε; Αν η επιτυχία του πολιτικού του εγχειρήματος μέλλει και αυτή να κριθεί οριστικά στο μέλλον, τι τελικά μπορούμε σήμερα να πούμε για τον Σημίτη; Σήμερα, καθώς η τελεσίδικη κρίση ακόμα αργεί, μπορούμε μόνον να εξετάσουμε τον Σημίτη ως πρωτότυπο ηγέτη ή όχι. Ως γνωστόν, πρωτότυπο πολιτικό έργο έχουν μόνον οι μεγάλοι της πολιτικής. Οι υπόλοιποι, οι ελάσσονες πολιτικοί είναι αντιγραφείς. Υπήρξε το έργο του Σημίτη πρωτότυπο; Ανήκει ο ίδιος στους «μεγάλους άνδρες» της νεώτερης Ελλάδας;
Κατ’ αρχάς, ήταν ο Κωνσταντίνος Σημίτης ο εκσυγχρονιστής ηγέτης που προκάλεσε αιτιωδώς τα «μεγάλα έργα»; Ως γνωστόν, τα «μεγάλα έργα» οφείλονται σε έναν πακτωλό χρημάτων που ήρθε τότε από το εξωτερικό, με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης είχε την αγαθή τύχη να διαχειριστεί ως πρωθυπουργός το Β’ και Γ’ «Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης», δηλαδή μία εν πολλοίς αστείρευτη πηγή οικονομικών πόρων, που έκαναν την τότε Ελλάδα να βλέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως περίπου την μυθική όρνιθα με τα χρυσά αυγά. Άλλωστε με τόσο χρήμα, ποιος άλλος στην θέση του δεν θα πετύχαινε στην κατασκευή τους; Συνεπώς τα «μεγάλα έργα» δεν οφείλονται αποκλειστικά σε αυτόν, αλλά περισσότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία τουλάχιστον αφειδώς τα συγχρηματοδότησε. Συν τοις άλλοις, τα περιβόητα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων βασίστηκαν στον φθηνό δανεισμό, που προσφέρθηκε στην Ελλάδα από τις χρηματαγορές μετά την ένταξη της χώρας στην ζώνη του ευρώ. Μήπως δεν αποτελούν συνεπώς τα «μεγάλα έργα» προσωπικό πολιτικό έργο του Σημίτη, αλλά μία ευρωπαϊκή συγκυρία της εποχής; Άλλωστε παρόμοια έργα χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, παντού στην Ευρώπη, πότε στην νότια και πότε στην ανατολική Ευρώπη. Τίποτα αληθινά το έκτακτο και πρωτότυπο δεν συνέβη μόνον στην Ελλάδα, καθώς ανάλογα «μεγάλα έργα» έγιναν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Στάθηκαν οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις της εποχής, πνευματική έμπνευση του Κωνσταντίνου Σημίτη; Οι περισσότερες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις αποτέλεσαν εφαρμογή μέτρων και κανόνων των Κανονισμών και των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συχνά η Ελλάδα εφάρμοσε αυτές τις μεταρρυθμίσεις εν υστάτοις, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, και υπό την δαμόκλειο σπάθη προστίμων και ποινών. Τίποτα το πολιτικά πρωτότυπο δεν συνέβη λόγω Σημίτη, καθώς ανάλογοι θεσμοί θεσπίστηκαν υποχρεωτικά σε όλη την Ευρώπη, στα πλαίσια της λεγόμενης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Συνεπώς, οι περισσότερες διοικητικές μεταρρυθμίσεις της εποχής δεν συνιστούν πρωτότυπο νεοελληνικό έργο, αλλά ως επί το πλείστον υποχρεώσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε κάθε περίπτωση, χάρισαν στον Σημίτη το δίκαιο προσωνύμιο του «ευρωπαϊστή», καθώς ανέλαβε την πολιτική ιδιοκτησία τους, αν και στην πράξη η Ελλάδα μάλλον υποχρεώθηκε να τις πράξει.
Τέλος, η εξωτερική πολιτική του Κωνσταντίνου Σημίτη συνιστούσε μία νεοελληνική πρωτοτυπία; Οι ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής, και ο ίδιος ο Σημίτης ως πρωθυπουργός, προώθησαν την ένταξη της Τουρκίας, της Κύπρου, της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης θεωρούσε πως μπορούσε η Ανατολική Μεσόγειος και η Βαλκανική να γίνει απλώς όπως η Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, μία γεωγραφία ειρήνης και ευμάρειας. Σύμφωνα με το όραμα αυτό, όλα τα κράτη της περιοχής θα εντάσσονταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού πρώτα θα έλυναν με έναν χονδρικό τρόπο τις διενέξεις τους, χωρίς να πολυκοιτάξουν με ακρίβεια το δημόσιο διεθνές δίκαιο ή την γεωπολιτική. Άλλωστε θα έρχονταν στις σχέσεις τους να επικαθήσει το ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο που θα συγκάλυπτε τα πάντα, τρέποντας τα αδρά διακρατικά προβλήματα σε ξεχασμένους εθνικισμούς του παρελθόντος, και ενώ οι πολίτες, αδιακρίτως εθνικότητας θα στρέφονταν στην οικονομία, στον αέναο πλουτισμό, στον καταναλωτισμό, σε μία αειφόρο ανάπτυξη, που θα αποσπούσε την πολιτική προσοχή τους, απορροφώντας τις παντοειδείς διαφορές των κρατών.
Καθόρισε την μελλοντική Ελλάδα ο Κωνσταντίνος Σημίτης ή μήπως η επιρροή του στον ρου της Ιστορίας έσβησε μόλις αποχώρησε από την πρωθυπουργία, το 2004; Με την εξαίρεση των μακροχρόνιων συνεπειών του επιτεύγματος της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της Ελλάδας στην ευρωζώνη, μία γενιά μετά το «ευρωπαϊκό όραμα» του Σημίτη για την Ανατολική Μεσόγειο και την Βαλκανική, δεν επιβεβαιώθηκε παρά μόνον εν μέρει, ενώ αντιθέτως, η εθνοκρατοκεντρική και η αντιευρωπαϊκή ανάλυση στην περιοχή θριαμβεύει, κυρίως λόγω της ανάδυσης της Τουρκίας του Ερντογάν, ως περιφερειακής δύναμης και υβριδικής ηγέτιδας του μουσουλμανικού κόσμου. Επίσης, το ελληνικό κράτος δυστυχώς ουδέποτε εξομοιώθηκε με τα οργανωμένα και ισχυρά κράτη της Ευρώπης, καθώς στην πραγματικότητα κατά την οκταετία της πρωθυπουργίας του Σημίτη, δεν εκσυγχρονίστηκε σε βάθος, παρά μόνον επιφανειακά. Παράλληλα, η Ελλάδα είχε αποτύχει να ορθώσει μία ισχυρή ιδιωτική οικονομία, την οποία ο Σημίτης έντονα ευαγγελίζονταν, ενώ το 2010 συνέβη στην Ελλάδα μία τεράστια, άτυπη Χρεωκοπία, για την οποία ευθύνονται συλλογικά όσες κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης αύξησαν τον εξωτερικό δανεισμό, ήδη από την δεκαετία του 1980.
Φυσικά κάποτε θα συμβεί, να χωρέσει η Ελλάδα του Κωνσταντίνου Σημίτη σε μία μόνον πρόταση. Όμως μέχρι τότε, σίγουρα για δεκαετίες, ίσως για αιώνες, θα γράφονται ολάκερες βιβλιοθήκες που θα ζυγίζουν τον ιστορικό Σημίτη, σταθμίζοντας τα έργα και τις ημέρες της κυβέρνησής του. Εν κατακλείδι, οι ιστορικές ευθύνες, αν ποτέ αποδοθούν δικαίως στους πολιτικούς της Μεταπολίτευσης από τους φερέλπιδες κριτές του μέλλοντος, και αν εν τέλει δεν παρασιωπηθούν, μέλλει να φανούν σε τι βαθμό και εάν τον βαραίνουν. Εξάλλου, αν και ως γνωστόν, κατά την νεοελληνική νοοτροπία, στην Ελλάδα πάντοτε «ο νεκρός δεδικαίωται», το όραμα του εκσυγχρονισμού του κράτους πόρρω απέχει από το να έχει απονεκρωθεί, πολλώ δε μάλλον να έχει επιτέλους δικαιωθεί.
”Τι χρείαν άλλων μαρτύρων έχουμε” από το πληρέστατο αυτό άρθρο για τα έργα και τις ημέρες του κοιμηθέντος σήμερα αδελφού εν Χριστώ -αφού θα κηδευθεί χριστιανικά-Κωνσταντίνου (προτιμώ το βαφτιστικό του ) Σημίτη, τον όποιον -αν ζούσε ο Μακαριστός Χριστόδουλος (που τόσο τον αδίκησε)-, θα χοροστατούσε στην νεκρώσιμη του ακολουθία στην Μητρόπολη Αθηνών .
Δεν τον ήθελε το όλον ΠΑΣΟΚ -στο οποίο δεν επεβλήθη ως Αρχηγός-, δεν ήταν συνολικά κακός πρωθυπουργός για τα εσωτερικά της Ελλάδος, αλλά για τα εξωτερικά θέματα δεν είναι πρωθυπουργός για μίμηση από επόμενους πρωθυπουργούς.
Υ.Γ Συγχαίρω για τον πολιτικό πολιτισμό των Νεοδημοκρατών .
Ολοκλξηρη αναλυση χωρις να περιλαμβανει¨
Εισοδος στην ΕΕ με πλαστα στοιχεια που οδηγησαν στην χρεωκοπια
ΙΜΙΑ
Παραδοση Οτσαλαν’
Συμφωνια της Μαδριτης και ζωτικα συμφεροντα της Τουρκιας στο Αιγαιο.
Χρηματιστηριο (ουτε στο νεοφιλελευθερο καπιταλισμο δεν γινονται).
Αποθεματικα των ταμειων των συνταξεων γινανε φτερα
Παρτυ στ εξοπλιστικα (τσοχατζοπουλοι κτλ)
Μαυρα χρηματα (το δεξι του χερι ο Τσουκατος)
Μιζες Σιμενς και αλλα πολλα
Τι να πρωτοθυμηθει κανεις…..
Ταπερμαν τον ελεγε η Μαλβινα…. Βαλτε διπλα στο ΣΗΜΙΤΗΣ το επιθετο που θελετε εσεις…
Κωστας Σημίτης , η πιο πετυχημένη κεντροδεξιά της μεταπολίτευσης
Μικροί και πάλι τραγικοί…
Οι μεν είδαν Οτσαλάν και Ίμια και χρηματιστήριο, ….
Οι δε μνημονεύουν Κύπρο, ευρώ, έργα ….
Αυτό που κανείς δεν είδε ήταν το ήθος.
Απέθανε όντας λιγότερο πλούσιος από όσο πριν εισέλθει στην πολιτική!
Θα μπορούσε αυτό να το πει η πολιτική οικογένεια (μεταπολιτευτικά μόνο) του Καραμανλή; Του Μητσοτάκη; Ράλλη; Βαρβιτσιώτη;
Επίσης ποιος ακολούθησε με συνεπεια ένα σχέδιο, σωστό η λάθος, στην πολιτική οικονομία όπως αυτός;
Λάθη ναι, σπιλωση όχι.
Μπήκε και αυτός στο πάνθεον των πολιτικών ανδρών με ιδέες.
Αβέρωφ, Παπανδρέου και τέλος Σημίτης.
Τα υπόλοιπα σκουπίδια ας αναλογιστούν την θλιβερή τους πορεία, σιωποντας!
Αγαπητέ Ξένιε,
Ο Σημίτης είχε πει και το περίφημο “Ανάπτυξη χωρίς διαφθορά δεν γίνεται”. Ένας ηθικός πολιτικός δεν θα σκέφτονταν και δεν θα εκφράζονταν έτσι. Ακόμη κι αν ο ίδιος δεν έφαγε, γνώριζε πως γίνονταν χαμός, και πως οι άλλοι έτρωγαν, και δεν παρενέβη υπέρ του λαού του. Αυτό το φαγοπότι πληρώθηκε και πληρώνεται
Μαλιστα ειχε σχεδιο οικονομικο…..50δρχ το κουλουρι 50 λεπτα με την ενταξη στην ΕΕ.
Εκπληκτικα μαθηματικα….Ανικανος…οσο μποι του ελειπε τοσο θαροος επισης
Για ποιο ηθος που τα ειχε πλακακια με τον ΔΟΛ, ναι αυτονν που χρεωκοπησε και τον πληρωνουμε ολοι εμεις….ΟΚ…..ηθος αλλα με τα δικα μου λεφτα..ο ανικανος οδηγησε με την ελλειψη αποφασεων και θαρρους νομοτελειακα στην σημερινη καταντια…Α και το κομμα του χρωστα καμια 400 εκ…
Παρακαλω να τα επιστρεψει και μετα μιλαμε…Ας πουνε τις θειες απο την Νιγηρια να κανουν καμια δωρεα….Που να ξεκινησεις και που να τελειωσεις….
Τελος παρτε τηλεφωνο τις οικογενεις των 3 ηρωων….που πεσαν στα ΙΜΙΑ και πειτε τους για το ηθος…
Ευχαριστώ για τα σχόλια όλων.
Η μεθοδολογία που τηρήθηκε από μέρους μου κατά την συγγραφή του άρθρου, ήταν να κριθεί η πρωτοτυπία του εκσυγχρονιστικού έργου του Σημίτη στους τρεις βασικούς πυλώνες του, την οικονομία, την δημόσια διοίκηση και την εξωτερική πολιτική. Προέκυψαν τα ανωτέρω συμπεράσματα, όπως εκτίθενται στο άρθρο. Φυσικά, θα χαρώ να διαβάσω έναν αντίλογο επ’ αυτών, και να επιχειρήσω με την σειρά μου να αντικρούσω.
Σε ό,τι αφορά στην σκανδαλογία και στις φήμες, όσες διαδόθηκαν στην ελληνική κοινωνία, για το εύρος της πολιτικής διαφθοράς της εν λόγω περιόδου, το άρθρο δεν συμπεριέλαβε το εν λόγω ζητήμα. Όχι επειδή διαφθορά δεν υπήρξε, και σε αυτήν την περίοδο όπως και σε άλλες – ίσως μεγαλύτερη σε αυτήν, λόγω των υψηλότερων μεγεθών της ελληνικής οικονομίας και του διαθέσιμου δημοσίου χρήματος – και η οποία άλλωστε είχε ομολογηθεί από τον Σημίτη στον δημόσιο λόγο του, με την ρήση του «ανάπτυξη χωρίς διαφθορά δεν υπάρχει». Όμως, τηρήθηκε στο άρθρο η μεθοδολογία που απαιτεί στον δημόσιο γραπτό λόγο, να παρατίθενται όχι φήμες, αλλά αποδεδειγμένα γεγονότα και τεκμηριωμένα συμπεράσματα. Φυσικά, εναπόκειται στους ιστορικούς του μέλλοντος, και εγώ δεν ανήκω καν στους ιστορικούς του παρόντος, καθώς είμαι δικηγόρος, να αποδείξουν ή να ανταποδείξουν, το μέγεθος της διαφθοράς στην Ελλάδα, κατά τις διάφορες φάσεις της νεοελληνικής οικονομικοπολιτικής ζωής. Δυστυχώς, αυτό το τμήμα της έρευνας θεωρείται το πλέον δυσαπόδεικτο καθώς οι πολιτικές μίζες σπανίως αφήνουν ιστορικά ίχνη, πλην όσων στοιχείων ευρέθησαν απο τις αρχές που τυχόν ερεύνησαν σχετικές καταγγελίες, προσαχθέντα έγγραφα και μαρτυρίες εμπλεκομένων προσώπων. Ειδικά, για την διόγκωση και κατάρρευση του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών, ίσως το αρχείο των συναλλαγών από την εν λόγω περίοδο να έχει ήδη καταστραφεί, είτε όπως συμβαίνει με όλα τα αρχεία μετά την πάροδο κάποιου χρόνου είτε λόγω κάποιου έκτακτου γεγονότος, αλλά και αυτό δηλώνεται από μέρους μου με επιφύλαξη καθώς παραμένει ενα ζήτημα που εναπόκειται στην μελλοντική ιστορική έρευνα, εφ’ όσον κάποιος ιστορικός ερευνητής ασχοληθεί με αυτό. Για αυτούς τους λόγους, το άρθρο δεν αναφέρθηκε σε αυτά τα ζητήματα.
Τέλος, για την Κρίση των Ιμίων, ο Σημίτης ήταν ο μόνος Πρωθυπουργός που έστειλε τον ελληνικό πολεμικό στόλο να αναμετρηθεί με την Τουρκία. Είχε δώσει ρητές εντολές να μην ασφαλιστούν οι νησίδες. Ίσως το λάθος ήταν στρατιωτικό, καθώς η μικρότερη νησίδα έμεινε χωρίς στρατό πάνω της. Πάντως, το ζήτημα αμαύρωσε τον Σημίτη, καθώς θεωρήθηκε δικό του λάθος, ενδεχομένως χωρίς να είναι. Και αυτό το θέμα, θα κριθεί από ιστορικούς.
Σας ευχαριστώ, και πάλι, όλους για τα σχόλιά σας. Καλή χρονιά! Χρόνια πολλά!
Παρόραμα στο ανωτέρω σχόλιο. Στην παράγραφο για την Κρίση των Ιμίων, να διαβαστεί :
είχε δώσει ρητές εντολές να ασφαλιστούν οι νησίδες.
”Του τα ψάλατε” -αβίαστα μάλιστα αφού αναφερθήκατε σε γεγονότα-του ”μακαριστού” αδελφού Κων/νου Σημίτη (όλα τα θυμάται ο ελληνικός λαός που τότε ήταν άνω των 15 ετών ,ειδικά το Χρηματιστήριο ) αλλά καλά θα ήταν να μη ”μας τον τελειώνατε” με τα Ίμια, που μας θύμισε -και ήταν-μια θεατρική εκστρατεία της ναυτικής αρμάδας με το χειρότερο αποτέλεσμα και με την απαράδεκτη απαρέσκεια των Σημίτη και -ιδίως- του Παγκάλου προς τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Τι εντολές έδωσε ο Σημίτης για τα Ίμια γνωρίζει καλύτερα ο τότε Α/ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος κ. Λυμπέρης ,που έγραψε και βιβλίο και τον οποίον μπορείτε να ρωτήσετε , όπως μπορείτε να ρωτήσετε για το χρέος που κληρονόμησε το 2004 στην κυβέρνηση Καραμανλή τον κ. Γιανίτση , τον οποίον ο δειλός Σημίτης καρατόμησε από υπουργό Εργασίας και μας άφησε άλυτο το συνταξιοδοτικό .
Ξέφυγα αλλά ”υμείς όψεσθε”.
Υ.Γ Ως δια βίου αντικαραμανλικός ο Σημίτης τόλμησε και είπε το απαράδεκτο για ηθικό άνθρωπο.” ανάπτυξη χωρίς διαφθορά δεν υπάρχει” ,ενώ γνώριζε πολύ καλά ότι επί των δύο 8ετιών του αειμνήστου Μακεδόνος Καραμανλή, κατά τις οποίες είχαμε την μεγαλύτερη ανάπτυξη δεν υπήρξε αποδεδειγμένη διαφθορά υπουργών ή κρατικών λειτουργών.
ΦΤΑΝΕΙ ΤΟ ΛΙΒΑΝΙΣΤΗΡΙ-ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΘΑ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥΣ ”ΣΤΑ ΟΛΑ ΤΟΥΣ ”ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥΣ -ΑΣ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΚΑΙ ΓΙΑΥΤΟΥΣ.
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΦΩΤΙΣΗ-ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ .
Σταύρος Αθαν.Ναλμπάντης