του Γιώργου Τσουκαλά, Δικηγόρου«Ὄψις ἀδήλων τὰ φαινόμενα», από τα επιφανειακά, φαίνονται όσα κρύβονται, λέει ένα αρχαιοελληνικό ρητό, που αποδίδεται στον Αναξαγόρα. Οι πρακτικότητες του μετρό της Θεσσαλονίκης, εάν και γιατί άργησε να κατασκευαστεί, πόσο κόστισε, και πως εξυπηρετεί την πόλη της Θεσσαλονίκης, έχουν πολυσυζητηθεί. Όμως, γιατί αμέσως αγαπήθηκε; Μεγάλες επιτυχίες; Μικρά μεγέθη; Το επίτευγμα του αδιανόητου; Μια ατέρμονη χρονική υπέρβαση;
Οι Έλληνες θεωρούμαστε ως εγνωσμένοι για τις ακραίες αντιθέσεις του χαρακτήρα μας, και τις αδυσώπητες αντιφάσεις μας… Ικανοί για τα λαμπρότερα κατορθώματα, αλλά και για τις μεγαλύτερες καταστροφές, ακολουθούμε μια δραματική πορεία, που ενίοτε ακροβατεί στο απόλυτο κενό, ένας λαός πότε του ύψους πότε του βάθους. Παρόλ’ αυτά, στο τέλος, συμβαίνει το αδιανόητο, για τους εξωτερικούς παρατηρητές, με αποτέλεσμα, να προκαλείται μια διάρκεια της ουσίας, που αναγεννάται.
Η χώρα ήταν πάντα μικρή, ως μέγεθος, αλλά και μεγάλη, στην εμβέλειά της. Οι άνθρωποί της πάντοτε δάμαζαν τον Χρόνο, τον οποίο όμως ποτέ δεν ήλεγχαν. Χρειάστηκαν χιλιετίες για να επιδιώξουν την ολοκλήρωση, που ακόμη αναζητούν και ψάχνουν… Συγκεφαλαιώνει τούτο το σύγχρονο έργο, πανάρχαιους συμβολισμούς, που ενέπνευσαν τους ανθρώπους; Κατά κάποιον τρόπο, το μετρό της Θεσσαλονίκης, που αρχικά υποτιμήθηκε, άγνωστο πως θα λατρεύονταν, που το έργο του διήρκεσε τρεις δεκαετίες, και αναμένεται να ολοκληρώσει τους προορισμούς του σε άλλες τόσες, συγκεφαλαιώνει τον ελληνικό χαρακτήρα, του οποίου άλλωστε είναι δημιούργημα και εξωτερική αντανάκλαση.
Εξέπληξε με την ομορφιά του αλλά και την υπερσύγχρονη και αυτόματη τεχνολογία του, που όμως σκάφτηκε και δομήθηκε πάνω σε ένα παρελθόν χιλιετιών, σαν να μπερδεύτηκε το μικρό μετρό με ένα μεγάλο μουσείο. «Αυτός ο Κόσμος ο μικρός ο μέγας», όπως θα έλεγε και ο Οδυσσέας Ελύτης, φαίνεται πως άγγιξε μία πανελλήνια χορδή, έναν ισχυρό συμβολισμό, ένα ιδεατό απείκασμα, την αρχετυπική ιδέα.
Έτσι προκάλεσε το ενδιαφέρον της Ευρώπης αλλά και της Οικουμένης, με τις αντιφάσεις που συνδύασε σε μόλις εννέα χιλιόμετρα διαδρομής, καθώς μάλλον το μικρό μετρό υπερέβη συμβολικά τα όρια της Θεσσαλονίκης, και εισήλθε στην καρδιά και τον συλλογικό νου των ανθρώπων, εξαιτίας όσων απρόσμενα επιτυχημένα συμβόλισε.
Εξάλλου, συνήθως εκείνο που έχει σημασία στην ζωή δεν είναι τι συμβαίνει, αλλά κυρίως ο τρόπος που οι άνθρωποι ερμηνεύουν την πορεία τους, ως επιβάτες της ζωής, και πως προσλαμβάνουν τα γεγονότα. Λόγω των υπερβάσεων, των απογοητεύσεων και των καθυστερήσεων που προκάλεσαν μια άοκνη κριτική, αλλά και εξαιτίας της αρνητικής πλευράς των πραγμάτων, που πράγματι υπήρξε, τελικά το μετρό της Θεσσαλονίκης συνέδεσε φοβερές, νεοελληνικές αντιθέσεις.
Τοιουτοτρόπως, καθώς κάτω από τον επίπαγο των φαινομένων κρύβονται τα πράγματα, το μετρό της Θεσσαλονίκης, αν και ένα υπερσύγχρονο έργο της εποχής μας, φαίνεται πως όχι μόνον εξέφρασε τον διαχρονικό ελληνισμό, αλλά και τον συγκεφαλαίωσε συμβολικά. Εντέλει, οι άνθρωποι μέσω αυτού του δημιουργήματός τους, επανερμήνευσαν τον παλιό εαυτό τους, ένιωσαν πανάρχαιες αλήθειες, για το κοινό πνεύμα που τους κυβερνά, ως βιώματος των πιο υψηλών ιδεών αλλά και των σύνθετων αντιφάσεων της διαχρονίας του.
